آرزویی که برآورده می‌شود: دیپلمات برای یک هفته!

تصور کنید که وارد یکی از سالن‌های سازمان ملل متحد در ژنو یا یکی از نمایندگی‌های آن در بن، یا رم می‌شوید. احتمالا با دیپلمات‌هایی روبه‌رو خواهید شد که به بحث و رایزنی مشغول هستند یا به سخنرانی یکی از همتایانشان گوش می‌دهند. تا اینجا چیز عجیبی کشف نکرده‌اید، ولی تصور کنید که حاضران همگی جوان و زیر سی سال به نظر بیایند، و حرارت و شور و اشتیاق‌شان بسیار بیشتر از دیپلمات‌های معمول باشد. یا اینکه گاهی با شنیدن یکی از جمله‌های همکارشان که مشغول سخنرانی است، زیر خنده بزنند. اشتباهی وارد نشده‌اید: این «دیپلمات‌ها» در حقیقت دانشجویانی هستند که نقش دیپلمات‌ها را بازی می‌کنند! به عبارت دیگر، شما شاهد یکی از کنفراس‌های شبیه‌سازی سازمان ملل هستید که به نام Model United Nations یا مون MUN معروف است و این روزها در میان دانشجویان اروپایی بازار داغی دارد.

همه ساله ده‌ها کنفرانس از این دست در سراسر جهان و به ویژه در اروپا و آمریکای شمالی برگزار می‌شود. برخی از آنها از پشتیبانی دانشگاه‌های معتبر و بنیادهای وابسته به سازمان ملل یا اتحادیه‌ی اروپا برخوردارند. این همایش‌ها فرصت بی‌نظیری فراهم می‌کنند برای دانشجویان علوم سیاسی، روابط بین‌الملل، حقوق، روزنامه‌نگاری و همه کسانی که علاقه دارند تا با طرز کار این سازمان‌های بین‌المللی از نزدیک آشنا شوند، یا اینکه سرشان برای بحث و جدل درباره موضوع‌های داغ روز در کارزار دیپلماسی درد می‌کند!

دانشجویان برای شرکت در این شبیه‌سازی‌ها (مون‌ها) نه تنها باید برای یک هفته کت و شلوار و کراوات و دامن به تن و کفش‌های ناراحت به پا کنند، بلکه باید به زبان کنفرانس (اغلب انگلیسی یا فرانسه) و ضمن رعایت اصول دیپلماتیک و قواعد کاری سازمان شبیه‌سازی‌شده از منافع کشور فرضی خود دفاع کنند و موضع‌اش را پیش ببرند.

شکل‌گیری یک شبیه‌سازی سیاسی

همه چیز با همت و ابتکار شماری دانشجوی بلند‌پرواز آغاز می‌شود که انجمنی را برای سازمان دادن یک شبیه‌سازی، اغلب با حمایت مادی و لوجیستیکی دانشگاه‌شان، تأسیس می‌کنند. اگر دانشگاه در شهری واقع باشد که میزبان یکی از نهاد‌های سازمان ملل یا اتحادیه‌ی اروپاست، با پشتیبانی مادی و معنوی وابسته به این سازمان‌ها، شبیه‌سازی در مقر آنها برگزار می‌شود. از این رو، کنفرانس‌های واقع در نیویورک، ژنو، استراسبورگ، لاهه یا بن و امثال آنها از محبوبیت و اعتبار ویژ‌ه‌ای در میان دانشجویان برخوردارند، چرا که به آنها امکان می‌دهند به شبیه‌سازی خود جلوه‌ای واقع‌گرایانه‌تر ببخشند و در جو حاکم بر این سازمان‌ها و در قلب «کاخ‌های قدرت» استعداد خود را برای شغلی در زمینه‌ی روابط بین‌الملل پس از فارغ‌التحصیلی بیازمایند.

مهم‌ترین امتیاز این شبیه‌سازی‌ها این است که اگر فرصت شرکت در یکی از آنها را به دست آورید، چه بسا بتوانید با سفیران و نمایند‌گان واقعی کشوری که شما در شبیه‌سازی نماینده‌ی آن هستید، گفت‌وگو کنید و از موضع آنها آگاه شوید. همچنین می‌توانید به عنوان ناظر وارد کنفرانس‌های واقعی شوید و از نزدیک شاهد روند بحث و رای‌گیری، به عنوان نمونه در کنفرانس خلع سلاح یا جلسه عمومی پارلمان اروپا، باشید.

اما رسیدن به این مرحله، به برنامه‌ریزی و تلاش زیادی از ماه‌ها قبل نیاز دارد. کمیته‌ی برگزارکننده‌ی انجمن دانشجویی، پس از یافتن حامیان مالی و لوجیستیکی رویداد، زمان و مکان و ساختار آن را طراحی می‌کند. کنفرانس‌ها معمولا چهار تا هفت روز به طول می‌انجامند و از یک یا چند کارگاه تشکیل می‌شوند که هر کدام، یکی از نهادهای بین‌المللی را شبیه‌سازی می‌کند، مانند شورای امنیت سازمان ملل، دادگاه بین‌المللی جنایات جنگی در لاهه، یا کمیسیون اروپا. سپس موضوعاتی که در هر نهاد در دستور کار قرار خواهند گرفت، تعیین می‌شوند که به‌طور معمول، رویدادهای روز جهان را بازتاب می‌دهند.

برای نمونه، برنامه‌ی هسته‌ای ایران در دستور کار کمیته‌ی امنیت و خلع سلاح قرار می‌گیرد، و گسترش اتحادیه‌ی اروپا به سوی شرق در دستور کار پارلمان اروپا.

در مرحله بعدی رؤسای هر نهاد تعیین می‌شوند: آنها دانشجویان با تجربه‌تری هستند که در طول ماه‌های پیش از کنفرانس، شرکت‌کنندگان نهاد خود، یعنی دیپلمات‌های فرضی هر کشور عضو را از طریق ای‌میل در آماده کردن مواضع کشورشان در رابطه با موضوعات دستور کار یاری می‌کنند. آنها همچنین وظیفه‌ی اداره‌ی مذاکرات را در طول کنفرانس برعهده دارند. البته پیش از این، شخص یا تیم دیگری از کمیته‌ی برگزارکننده به جذب و انتخاب دیپلمات‌های بالقوه می‌پردازد. این کار از راه شبکه‌ی اینترنت انجام می‌شود.

«کوبا خواستار عذرخواهی ایالات متحده اسـت!»

هنگامی که سرانجام روز موعود فرامی‌رسد، پس از ثبت نام و خوشامدگویی‌های آغازین و مراسم بازگشایی، هر نهادی کار خود را آغاز می‌کند. پیش از هر چیز نشستی برای رفع شبهه و تمرین قواعد کاری (Rules of Procedure) برگزار می‌‌شود، چرا که روند کار و طرز سخن گفتن شرکت کنندگان باید کاملا در این چار‌‌‌چوب قرار گیرد. دیپلمات‌ها برای خطاب قرار دادن یکدیگر یا رییس جلسه، باید اصطلاحات و تعارف‌های استاندار‌د در مجامع بین‌المللی ر‌ا به زبان انگلیسی ( یا فرانسه) به کار ببرند.

برای نوبت گرفتن در فهرست سخنرانان، ارائه‌ی پیش‌نویس قطعنامه، مشورت محرمانه با یکی از همکاران‌‌، حتی خروج از سالن و خلاصه تقریبا هر حرکتی قواعدی وجود دارد که باید رعایت شوند. البته بخش بزرگی از جذابیت و اهمیت رویدادها در همین است. اگر این قواعد را خوب فرابگیرید، برای مثال می‌توانید درست هنگامی که کشور رقیب‌تان نوبت نطقش فرا‌می‌رسد تقاضای تعلیق جلسه یا مشورت غیر‌رسمی را مطرح کنید و به تصویب برسانید، یا اگر از آنچه یکی از خبرنگاران درباره‌ی مواضع کشورتان نوشته است ناخرسندید (بله! دانشجویان روز‌نامه‌نگاری نیز کار شما را دنبال و روزنامه‌های مستقل یا غیرمستقل منتشرمی‌کنند!) می‌توانید برگزاری نشستی غیرعلنی را درخواست کنید. بر‌عکس، اگر بهره‌گیری از این قواعد را به خوبی نیاموخته باشید، تقاضاها و پیش‌نویس‌های شما با بی‌اعتنایی رییس جلسه روبه‌رو خو‌اهند شد و چه بسا در روز پایانی، دشمنان‌تان قطعنامه‌ای به تصویب برسانند که منافع کشور (فرضی) متبوع‌تان را بر باد داده، امیدتان را برای شغل و آینده‌ای روشن در دنیای دیپلماسی به زیر سؤال ببرند!

پس از رفع شبهه از قواعد کاری، سرانجام زمان بحث و جدل فرا می‌رسد و باید آنچه در چنته دارید رو کنید. اگر مطالعه‌ی کافی کرده باشید کشورهای دوست و دشمن را به خوبی می‌شناسید. چه بهتر که از پیش از راه ای‌میل با متحدان بالقوه‌ی خود تبادل‌نظر و هماهنگی کرده باشید. کار با بحث روی دستور کار آغاز می‌شود و از همین ابتدا باید سعی کنید بندهایی را که همسو با منافع‌تان نیستند از دستور کار خارج کنید. در رایزنی‌های رسمی و غیررسمی در راهروهای سازمان باید همه‌ی استعداد خود را در روابط عمومی به کار گیرید. اگر دستور کاری که در نهایت به تصویب می‌رسد منافعتان را منعکس نمی‌کند، هنوز دیر نشده است: باید پیش‌نویس قطعنامه‌ای به سود مواضعتان ارائه کنید و برضد پیشنهادهای جبهه‌ی رقیب داد سخن سر دهید! البته ارائه‌ی پیش‌نویس‌هایی که در روز پایانی رای کافی نخواهند آورد و قطعنامه نخواهند شد فایده‌ای ندارد؛ باید ائتلافی از کشورهای موافق خود برپا کنید. این جاست که معلومات شما از علوم سیاسی و مهارتهای زبانی و استدلالی شما محک می‌خورند. اگر صربستان هستید باید با روسیه نزدیک باشید، حتی اگر از نماینده‌اش خوشتان نمی‌آید؛ منافع ملی مهم‌تر از سلیقه‌ی شخصی شماست! اگر اسرائیل هستید و گلویتان پیش دیپلمات ایرانی یا سوری گیر‌ کرده، حتی فکرش را هم از سر به در کنید! (دست کم در طول نشست‌های کاری، چرا که شبها مهمانی‌ها و برنامه‌های گروهی غیررسمی برگزار می‌شوند.) هر حرکت نسنجیده، روز باشد یا شب، خبرنگار روزنامه‌ی جنجالی کنفرانس را خوشحال خواهد کرد که رابطه‌ی خطرناک شما را در شماره‌ی روز بعد با آب و تاب به گوش و چشم همگان خواهد رساند! اگر کشورتان یک سفیر فرضی هم داشته باشد چه بسا از جانب او یا حتی شخص وزیر خارجه توبیخ شوید!

همان‌گونه که اشاره شد در کنار کارگاه‌های شبیه‌سازی، بازدیدهایی از شهر میزبان، دیدارهایی با مقامات محلی و مهمانی‌هایی برای تفریح و آشنا شدن بهتر با دیگر دانشجویان شرکت‌کننده برگزارمی‌شوند. در واقع یکی از اهداف این کنفرانس‌ها، به ویژه در سطح اتحادیه‌ی اروپا، همین است که جوانان از یک سو با طرز کار نهادهایی که سرنوشتشان را رقم می‌زنند آشنا شوند و از دیگر سو با یافتن دوستان جدیدی از دیگر کشورهای قاره‌ی سبز، هویت نوپای اروپایی‌شان تقویت گردد.

شرایط شرکت در «مون» از ایران

شرکت در این کنفرانس‌ها منحصر به « از ما بهتران» یا جوانان غربی نیست. باید بدانید که بسیاری از گردانندگان برای هرچه رنگارنگ و بین‌المللی‌تر کردن رویدادشان از شرکت‌کنندگان کشورهای دور و کم‌حضور استقبال می‌کنند. طبیعتا مهم‌ترین مانع دریافت ویزا و هزینه‌ی سفر است. اما برخی کنفرانس‌های معتبر مانند GIMUN در ژنو و دیگر کنفرانس‌های شبکه‌ی EMUNNET (از سایت gimun.org دیدن کنید.) کمک‌هزینه‌هایی برای شرکت دانشجویان مشتاق و مستعد اعطا می‌کنند. البته باید به موقع درخواست کنید و دلایل یا مدارکی که نشان‌دهنده‌ی علاقه و استعداد شما باشند ارائه دهید. به این منظور از ای‌میلی با عنوان Motivation Letter استفاده می‌شود که همراه با فرم درخواست آن‌لاین خواهید فرستاد.

شرایط دیگری نیز وجود دارند:

· هرچند اغلب شرکت‌کنندگان دانشجوی علوم سیاسی، حقوق بین‌الملل یا رشته‌های مشابه هستند، لزوما نباید دانشجوی این رشته‌ها یا حتی دانشجو باشید: مهمترین ملاک علاقه و استعداد است.

· اغلب یک سقف سنی حدود ۳۰ سال وجود دارد.

· دانستن زبان کنفرانس در سطح خوب (نه لزوما عالی): معمولا انگلیسی و گاه (مانند GIMUN در ژنو) فرانسه هم قابل قبول است. دانشجویان رشته‌ی ترجمه نقش مترجم همزمان را برای شما بازی می‌کنند.

اگر این شرایط را دارا هستید، باید فرم آنلاین را پر کنید و بفرستید. انتخاب کشور و نهاد مورد علاقه‌تان در این فرم جای دارد. توجه کنید که انتخاب کشور خودتان ممکن نیست، زیرا هدف آن است که موضع کشور دیگری را مطالعه کنید و دنیا را از چشم آن ملت ببینید. به عنوان مثال انتخاب اول شما می‌تواند ایالات متحده یا چین در شورای امنیت سازمان ملل باشد، به ویژه اگر مایلید مزه‌ی شیرین حق وتو را بچشید و با تهدید به استفاده از آن برای خود دشمن بتراشید! انتخاب دوم می‌تواند پاکستان در کنفرانس خلع سلاح یا اسراییل در کمیسیون حقوق بشر باشد. البته در این مورد هم باید آمادگی تحمل رگباری از انتقادات را داشته باشید! اگر چندان کارکشته نیستید، می‌توانید کشورهای کم نفوذ‌تری بردارید، اما توجه کنید که اگر برای نمونه بحران در ساحل‌عاج در دستور کار باشد، کشور کوچک ساحل‌‌‌‌‌عاج و شما که نماینده‌اش باشید، زیر ذره‌بین همکاران و رسانه‌ها خواهد بود. دیگر آنکه انتخاب کشورهای «نخودی» شاید مطالعه و آماده‌سازی موضعتان را دشوار سازد، زیرا دولت متبوع‌تان شاید سایت‌های اینترنتی مفصلی به زبان انگلیسی نداشته باشد.

هزینه‌ی شرکت معمولا ۱۰۰ تا ۱۵۰ یورو است که فعالیت‌های جنبی، یک یا دو وعده غذا در روز و گاه اقامت در هتل را نیز دربرمی‌گیرد. ولی هزینه‌ی سفر به عهده‌ی شرکت‌کنندگان است و همان‌گونه که اشاره شد، باید امیدوار باشید با یک بورس تأمین‌اش کنید.

البته اگر امکان رسیدن به اروپا و آمریکا را ندارید، توجه کنید که این شبیه‌سازی‌ها در چهار‌ گوشه‌ی ‌جهان برگزارمی‌شوند، از جمله در لاهور پاکستان و بحرین. پس روی اینترنت بروید و واژه MUN را جستجو کنید. از هرچه بگذریم، دیپلماسی ازکشورهای همسایه آغاز می‌شود!