«آزادگان» در بند مشکلات گوناگون
۱۳۸۵ مرداد ۲۷, جمعه
�ارسیدن ۲۶ مرداد، سالروز تبادل اسیران ایران و عراق اخبار و گزارشهایی نیز در مورد مشکلات برخی از آنها منتشر می‌شود.
۱۶ سال پیش، در چنین روزهایی شهرها و کوچه را آذین بستند تا بازگشت اسیران جنگی ۸ ساله را جشن بگیرند؛ بازگشت جوانانی که بعضی از آنها از روزهای نخستین جنگ، شهریور ۱۳۵۹، ده سالی را در اسارت گذرانده و بعضی، گرچه هنگام بازگشت پیرمی‌نمودند، هنوز در ابتدای سالهای جوانی بودند. در پی تشکیل ستادی به نام «ستاد رسیدگی به امور آزادگان» در نیمه‌ی مرداد ماه سال ۶۹، عاقبت از بیست و ششم همان ماه تبادل ۴۰ هزار اسیر ایرانی با همین تعداد عراقی آغاز شد.
با بازگشت اسیران به کشور مشکلات آنان، از جمله معضل نداشتن کار و مسکن، و نیاز به مراقبتهای پزشکی همواره مطرح بوده و اکنون با گذشت ۱۶ سال همچنان مطرح است. سال گذشته در چنین روزهایی روزنامه‌ی همشهری در گزارشی زیرعنوان «ده روایت از حکایت آزادگی» به وضعیت اسیران جنگی می‌پردازد و از قول یکی از آنها می‌نویسد «شهیدان با تیری به شهادت رسیدند، اما ما در حقیقت مرگ تدریجی داریم، چه در سال‌هایی كه سختی‌های اسارت، دوری خانواده، شكنجه‌های روحی و جسمی رژیم عراق و هزار مشكل دیگر را تحمل می‌كردیم و چه بعد از آن، كه با جامعه‌ای متفاوت از جامعه دوران جنگ مواجه شدیم. در حقیقت، ما اسیران، كه بعدها لقب آزاده گرفتیم، به فیض شهادت تدریجی رسیده‌ایم.»
از این روایتها چنین برمی‌آید که به رغم تسهیلاتی که در اختیار برخی از بازماندگان جنگ قرار گرفته مسئولان برنامه‌های کارآمدی برای آموزش، اشتغال، اسکان و مراقبت از همه‌ی آنها نداشته‌اند. در یکی از روایتها آمده «سال ۶۹ از آزادگان پولی گرفته شد تا برای آنها مسكن مناسبی تهیه شود. بعد از گذشت ده سال، دوباره این پول به آنها باز گردانده شد و پس از مدتی، دوباره برگرداندن پول‌ها درخواست شد! الان كه پانزده سال از این ماجرا می‌گذرد، از هر آزاده‌ای تقاضای ۳۰ میلیون تومان كرده‌اند تا خانه‌شان ساخته شود.»
یکی از مشکلات بزرگ بازماندگان جنگ، تغییر عمیقی بود که در هنجارهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه در دوران اسارت آنها به وجود آمده بود. اما عدم تناسب تبلیغات در مورد مراقبت از آنها و واقعیت، همیشه از مهمترین مشکلات بوده است. یکی از اسیران در نشستی که خبرگزاری مهر ۱۵ سال پس از پایان دوران اسارت با چند تن از آنان برگزار کرد می‌گوید «بیشتر نارضایتی ایثارگران از تبلیغات قبل از اجراست. تصور مردم بر آن است که این گروه در تمام زمینه‌ها حقوق خود را دریافت می کنند. در صورتی که به علت عدم برنامه ریزی مناسب و ضعف مدیریت خدماتی به این گروه ارایه نمی‌شود.» [مهر ۲۶ مرداد ۸۴]
خبرگزاری مهر سال گذشته در گزارشهایی شکایتهای برخی از بازماندگان جنگ و وضع نامناسب آنها را منتشر کرد که بعضا به وسیله‌ی مقامات مسئول تکذیب شد. [مهر، ۵ اردیبهشت ۸۴] همین خبرگزاری دیروز، ۲۶ مردادماه ۸۵، از قول یک «آزاده و جانباز» «با اشاره به اینکه آزادگان سالها از رشد و بالندگی عقب ماندند» می‌نویسد «مشکل ما از زمانی شروع شد که به اجبار برای تامین نیازهایمان به وزارتخانه‌ها مراجعه کردیم و آنجا با این تحولات آشنا شدیم. هیچ سازمانی متولی بسیجی آزاده نیست.»
ظاهرا بیشترین مشکل به آن دسته از اسیران مربوط است که در سنین نوجوانانی به اسارت درآمده‌اند و پس از بازگشت فرصتی برای ادامه تحصیل برایشان فراهم نشده. اینان که بالاجبار وارد بازار کار شدند امروز از شغلهای نامناسب و درآمدهای ناکافی گلایه‌مندند. به گزارش ایسنا محمود احمدی نژاد، ۲۱ دیماه سال گذشته «در جمع خانواده‌های شهدا و ایثارگران هرمزگان» با بیان این که «شهدا، جانبازان و آزادگان معیار و میزان عزت و سرافرازی ملت ایران هستند» اعلام کرده است «اگر امروز صندلی‌ها و بلندگوها و پست‌ها در اختیار ماست به خاطر ایثارگری شهدا و ایثارگران است و به همین دلیل پیگیری مشکلات آنان باید در راس پیگیری‌های دولت باشد.»
همچنین چند روز پیش، ۲۲ مرداد، معاون ریس‌جمهور و رییس بنیاد شهید و امور ایثارگران از «ارائه لایحه جامع خدمات به ایثارگران از طرف دولت به مجلس شورای اسلامی» خبر داد و اظهار امیدواری کرد «در صورت تصویب این لایحه در کمیسیون مربوط و طرح درصحن علنی مجلس شورای اسلامی بخش اعظمی از مشکلات خانواده‌های شاهد و ایثارگر کاهش یابد.» اما همین واقعیت که نزدیک به ربع قرن پس از آغاز جنگ و کشته و معلول شدن عده‌ای در جبهه، و ۱۶ سال پس از تبادل اسیران، مقامات عالی‌رتبه‌ی کشور از لزوم رسیدگی به قربانیان جنگ و«کاهش بخش اعظم مشکلات» آنها سخن می‌گویند خود نشانگر این واقعیت است که بسیاری از آنان هنوز آنچنان که باید مورد حمایت قرار نگرفته‌اند.
بهزاد کشمیری‌پور، گزارشگر صدای آلمان در تهران