آغاز تلاشى دوباره براى نابودى باكترى عامل بيمارى سل
۱۳۸۵ فروردین ۵, شنبه
روز بیست و چهارم ماه مارس مصادف با چهارم فروردین، روزی است که از سوی سازمان بهداشت جهانی روز جهانی مبارزه با بیماری سل نام‌گذارى شده است. بنا بر آمارهاى منتشر شده ازسوى اين سازمان سه بیماری سل، مالاریا و ایدز شایع‌ترین بیماری‌های واگیردار در سطح جهان هستند که ریشه کن کردن هر سه آنها از مهمترين اهداف سازمان بهداشت جهانی است.
پروژه ريشه‌كن كردن بيمارى سل، برنامه نه ساله‌ای است كه از سال جارى ميلادى، سال ۲۰۰۶ آغاز شده است و تا سال ۲۰۱۵ به طول خواهد انجاميد. كارشناسان سازمان بهداشت جهانى اميدوارند در طى اين مدت و با تلاش و همكارى تمامى كشورها بيمارى سل را براى هميشه ريشه كن كنند. برنامه قبلى اين سازمان براى نابودى بيمارى سل كه با طرح واكسيناسيون سه گانه يا "ب ث ژ" به مرحله اجرا درآمد پروژه موفقيت‌آميزى بود كه بيمارى سل را تا حد زيادى تحت كنترل درآورد.
سل بیماری عفونی است و علت بروز آن حمله باکتری توبرکلوزیس به مجارى تنفسى و ريه هاست. بيمارى با علائم اوليه‌اى مانند تب خفيف، كاهش وزن و سرفه‌هاى خلط دار آغاز مى‌شود كه به مرور زمان به نارسايى تنفسى و درد قفسه سينه مى‌انجامد. اگر درمان به موقع آغاز نشود پيشرفت بيمارى عواقب خطرناكترى مانند گسترش عفونت به كليه‌ها، استخوان‌ها، ستون فقرات و يا حتى مغز را به دنبال خواهد داشت.
ضعف سيستم ايمنى مهمترين علتى است كه زمينه ابتلا به بيمارى را فراهم مى‌كند. زندگى در شرايط نامطلوب، تغذيه ناكافى و ابتلا به بيماريهاى مزمن از عواملى هستند كه سيستم ايمنى بدن را دچار ضعف و كاستى مى‌كنند. مصرف داروهایی مانند کورتیزول نیز شرایط را برای فعالیت مایکوباکتریوم توبرکلوزیس مساعد می‌کنند. کورتیزول كه در مورد بيماری‌هاى خاص تجويز مى‌شود به گروه داروهای سرکوبگر ایمنی معروفند. مصرف طولانى مدت اين داروها كه موجب ضعف سيستم ايمنى مى‌شوند، خطر ابتلا به بيماری‌هاى عفونى مانند سل را در فرد افزايش مى‌دهند.
متأسفانه از آنجا كه باكترى توبركلوزيس به آنتى‌بيوتيك‌هاى رايج مقاوم شده است، درمان بيمارى مستلزم مصرف طولانى مدت چند آنتى بيوتيك مختلف به طور همزمان است. توبركلوزيس مى‌تواند در شرايط نامساعد به حالت غير فعال درآيد، به همين علت ممكن است علائم بيمارى اندكى پس از آغاز درمان محو شوند اما بلافاصله پس از قطع داروها و فراهم شدن زمينه مناسب باكترى مجددأ فعال خواهد شد. براى درمان قطعى بيمار بايد دوره درمان را كه بين نه تا يك سال به طول خواهد به طور منظم و پيگير دنبال كند. درمان بيمارى سل با وجود آنكه مدت زمان نسبتاً زيادى به طول خواهد انجاميد تا هشتاد درصد موارد موفقيت آميز است.
در حال حاضر نزدیک به دو میلیون نفر بیمار مبتلا به سل در کل جهان تخمین زده مى‌شود. با توجه به آمارهاى موجود مبتلايان به بيمارى سل در ايران بيشتر محدود به مناطق مرزى شرق كشور است. منطقه‌اى كه در همسايگى افغانستان قرار دارد. متأسفانه به علت پايين بودن سطح بهداشت اجتماعى و عدم واكسيناسيون صحيح كودكان در افغانستان آمار مبتلايان به بيمارى سل در اين ناحيه بالاست. بدون در نظر گرفتن اين منطقه مرزى مى‌توان گفت كه بيمارى سل در ايران تحت كنترل درآمده است. آمار مرگ و مير ناشى از اين بيمارى در ايران در حال حاضر كمتر از پنج درصد تخمين زده مى‌شود.
شبنم نوريان