آلودگی هوای تهران؛ هزاران قربانی، طرح‌های نارسا، بودجه کم
۱۳۹۵ آبان ۲۴, دوشنبه
براساس گزارش بانک جهانی در سپتامبر سال جاری میلادی هرساله بیش از ۵ و نیم میلیون نفر بر اثر آلودگی هوا در دنیا می‌میرند. شهرهای آلوده جهان مانند هیولایی غبارآلود از ساکنان خود قربانی می‌گیرند. تهران یکی از این شهرهاست، با بالاترین تمرکز جمعیت و نبض اقتصادی کشور که هم‌چنان خیلی‌ها را به سوی خود جذب می‌کند.
محمدصادق حسنوند، دکترای بهداشت محیط در زمینه آلودگی هوا و عضو هیات علمی و شورای پژوهشی پژوهشکده محیط زیست، به دویچهوله می‌گوید که غلظت ذرات معلق در کلان‌شهر تهران ۵ تا ۶ برابر استانداردی است که حد رهنمودی سازمان بهداشت جهانی است و ۸۰ درصد آلودگی هوا ناشی از خوددروهایی است که در سطح شهر تردد می‌کنند.
این آلودگی در روزهای اخیر به حدی رسیده که مسئولان مجبور شده‌اند مدارس ابتدایی و مهدکودک‌های تهران را تعطیل کنند. به افراد مسن، زنان باردار یا کسانی که بیمارند نیز توصیه شده که تا حد ممکن از خانه خارج نشوند. اما به گفته کارشناسان ماندن در خانه یا استفاده از ماسک تنها تا حدودی از میزان صدمات ناشی از این آلاینده‌ها می‌کاهد.
محمدصادق حسنوند می‌گوید که غلظت هوای داخل خانه‌های تهران هم در تمام طول سال بیش از حد استاندارد بوده است. اما ۵۰ درصد کم‌تر از غلظتی است که در بیرون از خانه است.
این کارشناس هم‌چنین به آمارمرگ‌های ناشی از آلودگی هوا در تهران اشاره می‌کند: سالانه ۵۸۰۰ نفر، یعنی ۱۲ درصد همه مرگ‌هایی که بر اثر عوامل مختلف در تهران اتفاق می‌افتد. خسارات مربوط به آلودگی هوا در کل ایران چیزی حدود ۳۰ میلیارد دلار است که معادل دو و نیم درصد از درآمد ناخالص داخلی است و نسبت به سال ۱۹۹۰ یعنی ۱۶ سال پیش تقریبا دو برابر شده است.
با تمام این‌ها دولت‌های تاکنونی برنامهای قابل اجرا برای مبارزه با این مشکل نداشته‌اند. عضو هیئت پژوهشی پژوهشکده محیط زیست به دویچهوله می‌گوید که ایران ۲۰ سال است که برنامه مبارزه با آلودگی هوا را در ۴ برنامه توسعه قرار داده، ولی در اجرای آن موفق نبوده است چون یک شاخص ارزیابی برای مهم‌ترین عوامل و بودجه لازم برای از بین بردن آن‌ها نگذاشته است:
«به عنوان مثال گفته می‌شود که تعداد خودروهای فرسوده باید کاهش پیدا کند، ولی نمی‌گویند که بودجه این اقدام از کجا باید تامین شود. چه کسی مسئول پیگیری و اجرای آن باشد و در عین حال هیچ اولویت بندی انجام نمی‌شود به این معنی که ۱۰۰ عامل را که در آلودگی هوا نقش دارند را در برنامه گنجانده‌‌اند. مسئله این جاست که اگر رشد اقتصادی خوبی داشته باشیم، می‌توان همه این ۱۰۰ عامل را اجرا کرد ولی وقتی رشد اقتصادی متوسطی دارید باید ببینید اولویت‌بندی کدام عوامل مهم‌ترین نقش را دارند و بر اساس آن برای تغییراتی هزینه کنید که بیشترین تغییر را داشته باشد.»
او به تفاوت برنامه جامع مثلا شهر مکزیکوسیتی اشاره می‌کند که در آن مهم‌ترین عواملی که باعث بیشترین آلودگی می‌شود معین و برای آن هزینه کرده‌اند و سپس به سراغ عوامل دیگر رفته‌اند. این کارشناس اضافه می‌کند که در عین حال انسجامی برای انجام کار وجود ندارد، هر سازمانی برای خودش به شکل جزیره‌ای عمل می‌کند و سازمان حفاظت محیط زیست شاخص درست و حسابی برای برنامه‌های جامع طی ۴ برنامه توسعه پیشنهاد نداده است.
به گفته او مهم‌ترین عامل آلودگی در تهران موتورسیکلت‌ها و خودروی‌های فرسوده‌ای هستند که از زیر بار معاینه فنی هم شانه خالی می‌کنند: «دو میلیون موتور در سطح شهر تهران تردد دارند که میزان آلودگی‌شان ۷ تا ۸ برابر خودروهای معمولی است. از ۱۷ میلیون خودرو در سراسر کشور در سال ۹۴ تنها سه میلیون برای معاینه فنی مراجعه کرده‌اند.»