آموزش زبان فارسی در کشورهای آسیای مرکزی
۱۳۸۶ دی ۲, یکشنبه
بسیاری از شخصیت های علمی و ادبی مشرق زمین از آسیای مرکزی برخاسته اند و مردمان این کشورها ارتباط دیرینه فرهنگی با ایران داشته اند. این امر سبب شده است، شهروندان این کشورها به زبان فارسی علاقمند گردند. در سال های اخیر جمهوری اسلامی با توجه به علائق شهروندان جمهوری های آسیای مرکزی تلاش کرده است از طریق رایزنی های فرهنگی به درخواست آنها در آموزش زبان فارسی پاسخ دهد. ولی بنظر برخی از صاحبنظران در این راستا ایران نتوانسته است موفقیت کسب کند.
در مدارس و دانشگاههای کشورهای آسیای مرکزی علاوه بر زبان روسی، انگلیسی، آلمانی، زبان های ترکی و فارسی نیز تدریس می شود. ولی هر یک از زبانهای خارجی از جایگاه ویژه ای برخوردارند. برای مثال در کشور قزاقستان، به دلیل حضور ۲۵۰ هزار آلمانی تبار، زبان آلمانی توانسته است با زبانهای انگلیسی و روسی رقابت کند. قابل توجه است که علاوه بر دانشگاه مشترک قزاقستان و آلمان، روزنامه ای نیز به زبان آلمانی در این کشور منتشر می گردد.
افزایش علاقه به زبان فارسی
ولی گرایش و اشتیاق به یادگیری زبان فارسی در میان شهروندان قزاقستان نیز در سالهای اخیر بیشتر شده است. درهیمن راستا، پیش از این در آلماتا "دفتر مرکز مطالعاتی ایران" نیز افتتاح شد. هدف آن ترغیب شهروندان این کشور برای آموزش زبان و ادبیات فارسی و تحکیم روابط فرهنگی با کشورهای فارسی زبان اعلام شده است. بنا به گفته برخی از کارشناسان از جمله صفر عبدالله، خاورشناس تاجیک مقیم آلماتا و رئیس دفتر مرکز مطالعاتی ایران، برگزاری مناسبت های مشترک ادبی و فرهنگی و بزرگداشت شخصیت های علمی و فرهنگی مشترک می‌تواند در ارتباط این کشورها با ایران کمک کند: "من امیدوارم که در این مرکز بتوانیم با برگزار نمودن همایش ها، سمینارها، کنفرانس ها، میزگردهای علمی و انتشار یک مجله ایرانشانسی بتوانیم در پژوهش منطقه و انتشار فرهنگ ایرانی و منطقه سهمی داشته باشیم."
ضعف‌ها و انتقادها
ولی برخی دیگر از کارشناسان آسیای مرکزی فعالیت جمهوری اسلامی در عرصه آموزش زبانی فارسی را بسیار ضعیف و ناموفق قلمداد می کنند.
هم اكنون با توجه به اشتياق موجود در بين مردم کشورهای آسیای مرکزی فعاليت‌های‌آموزشي مناسبی در اين زمينه در جريان نیست. به باور این کارشناسان، ایران نتوانسته است تابحال از فرصت های موجود استفاده کند و حتی یک مدرسه مشترک در این کشورها احداث کند.
کارنامه کشورهای اروپایی
سیاست فرهنگی کشورهای اروپائی در زمینه گسترش زبان و فرهنگ خود در این جمهوری‌ها می‌تواند برای ایران که از قدمت تاریخی دیرینه با کشورهای اسیای میانه برخوردار است، الگوی خوبی باشد.
بویژه آلمان تلاش می کند جایگاه فرهنگی خود را در کشورهای آسیای مرکزی حفظ کند. Hedi Wegener رئیس گروه دوستی بین پارلمانی مجلس آلمان، در مصاحبه با برنامه فارسی صدای آلمان گفت در بسیاری از مدارس ترکمنستان علاقه به یادگیری زبان آلمانی زیاد شده است. Hedi Wegener در دیدار با قربانقلی بردی محمداف، رئیس جمهور این کشور درخواست کرده است، آموزش زبان آلمانی در مدارس ترکمنستان با جدیت دنبال گردد: "رئیس جمهور ترکمنستان قول داد که در مدارس این کشور زبان آلمانی دوباره تدریس شود و ما انتظار داریم که به این وعده ها عمل گردد. دولت آلمان بورس تحصیلی نیز در اختیار متخصصین و کارشناسان این کشور گذاشته که تاکنون مورد استفاده قرار نگرفته است." بنا به گفته سفیر آلمان تابحال بیش از 2 هزار کارآموز ترکمنستانی در شرکت های خصوصی و موسسات دولتی آموزش دیده اند.
عدم پاسخگویی به شوق و علاقه موجود
ولی زبان فارسی تاکنون نتواسته است با زبانهای دیگر از جمله روسی و انگلیسی در این کشور رقابت کند. بنا به گزارش کانون ایرانیان مقیم ترکمنستان، که یک تشکل غیر دولتی است، حدود 2500 نفر در مدارس ترکمنستان زبان فارسی می آموزند. صاحبنظران محلی می گویند این تعداد با توجه به پیشرفت عملکرد دیگر کشورها سیاست فرهنگی موفقی نبوده است.
علیرغم این کاستی ها اشتیاق مردم به فراگیری زبان فارسی افزایش داشته است.
در مدارس تركمنستان معمولا يكي از زبان‌هاي خارجي كه تدريس مي‌شود زبان فارسي است ضمن اينكه در دو دانشگاه "مختومقلی و "آزادی " اين كشور نيز كرسی‌ها‌ی زبان فارسی داير است. برخی موسسات خصوصی در تركمنستان نيز كلاس‌های آموزش زبان فارسی برگزار مي‌كنند.
آموزش زبان فارسی اين امكان را مي‌دهد كه آنان علاوه بر ادبيات و تاريخ ايران، تاريخ و فرهنگ كشورهاي خود و متون قدیمی را كه به زبان فارسي نگاشته شده است ، مطالعه كنند.
جمهوری اسلامی با توجه به اشتیاق مردم به یادگیری فرهنگ و تاریخ گذشته خود در عرصه آموزش زبان فارسی زمینه های مشترکی دارد که دیگر زبانها از آن برخوردار نیستند.