آيا زنان می‌توانند چهره خشن دنيا را تغيير دهند؟
۱۳۸۵ دی ۳۰, شنبه
شواهد پاسخى مثبت به ما می‌دهند: ميشل باشله، رييس جمهور شيلى، آلن جانسون سيرليف رييس جمهور ليبريا، تارجا‌هالونن رييس جمهور فنلاند، مرى مك آليس رييس جمهور ايرلند شمالى و آنگلا مركل اولين صدراعظم زن آلمان. اينها البته تنها زنانى نيستند كه به رياست جمهورى رسيده‌اند. فهرست زنان رييس جمهور بسيار طولانى تر است در ، گينه، بنگلادش، پاناما، نيكاراگوا، فيليپين و... زنان ديگرى نيز در راهند و شانس خوبى براى ايفاى نقش در آتيه كشورشان دارند. سناتور هيلارى كلينتون نامزد احتمالى دمكراتها در انتخابات آينده آمريكا، نانسى پلوسى رييس كميسيون دمكراتهاى آمريكا، سگولن رويال نامزد رياست جمهورى در فرانسه و اخيرا هم مونا سالين نامزد رياست جمهورى در سوئد. جالب است بدانيد كه نيمى از كابينه نيكاراگوئه را در دوره رياست جمهورى دانيل اورتگا زنان تشكيل می‌دهند.
اما قدرت سياسى تنها حيطه‌اى نيست كه زنان تلاش در بيرون آوردن آن از تسلط كامل مردان دارند. درعرصه‌هاى ديگر هم زنها پايشان را در كفش مردها كرده‌اند و به عرصه‌هايى وارد شده‌اند كه شايد چندان با اهميت به نظر نيايند اما تا بحال تنها در قلمرو مردان بوده‌اند. در بريتانيای سنتى براى اولين بار پس از پانصد سال يك زن در پست نگهبانى برج لندن قرار می‌گيرد. و در ترافيك پرازدحام تهران اولين زن راننده اتوبوس درون شهرى در مسير ميدان انقلاب - ميدان امام حسين شروع به كار می‌كند.
مردهايى كه اين قدمها را نفى زنانگى، ضديت با طبيعت و خلقت بشر می‌دانند هنوز اكثريتند. اما مردهايى كه اين تحول را مثبت می‌دانند يا حداقل با آن مخالفت نمی‌كنند رو به افزايش‌اند. ولى برگرديم به سراغ زنها.
زنانى كه از آنها ياد كرديم چگونه در سايه قدرت مردان، راه خود را باز كرده‌اند؟ چطور زندگى كرده‌اند، چه برنامه‌اى دارند و آيا اين درست است كه حمايت مردانه، آنها را در صحنه سياسى بالا كشيده؟ به معرفي دو نمونه مي پردازيم: سگولن رويال، نامزد ۵۳ ساله‌‌‌‌‌‌‌ي رياست جمهور‌ي فرانسه و آلن جانسون سيرليف، رئيس جمهور ليبريا.
سگولن رويال در خانواده‌اى پرجمعيت بدنيا آمده و خود مادر ِ چهار فرزند است. او عهده‌دار وزارت محيط زيست، جوانان و آموزش و پرورش فرانسه بوده. رويال پيروزى خود در راه اليزه را تنها مديون زن بودن و جذابيتش نمى‌داند. او با رقباى كهنه‌كار و مردان اليت صحنه سياسى فرانسه دست و پنجه نرم كرد و در اين راه نشان داد كه از قدرت بيان، ايده‌هاى نو و قاطعيت فوق‌العاده برخوردار است.
رويال يك نكته را درك كرد و بر پايه آن مبارزات انتخاباتى خود را سازمان داد. مردم فرانسه از سياستمداران كهنه‌كار اين كشور نااميد و خسته‌اند و فرانسه چهره‌اى جديد با سياستى متفاوت می‌طلبد. بسيارى شعارهاى او را پوپوليستى می‌دانند و مخالفانش بر اين نظرند كه او برنامه‌ای ندارد.
آيا اين ادعا درست است؟ يان بورشر يكى از اين خبرنگاران فرانسوى است كه مبارزات انتخاباتى فرانسه را دنبال می‌كند. به نظر او رويال رهبرى مدرن و کاراست كه می‌خواهد فرانسه را بسوی تغيير و نوگرايی ببرد با اين حال:
” سگولن رويال برنامه خاصى ندارد، اما رسيدن به رياست جمهورى لازمه‌اش داشتن يك برنامه مدون نيست. يك رييس جمهور خوب بودن، معنايش اين نيست كه او بايد در همه زمينه‌ها تخصص يا براى همه چيز برنامه‌اى مدون داشته باشد، چنانچه مخالفان رويال تلاش می‌كنند با اين انتقاد او را ضعيف جلوه دهند. بگذريم كه سركوزى هم براى همه چيز برنامه ندارد، او تنها نماينده سياستهاى راست روانه در فرانسه است. يك رييس جمهور خوب بايد بتواند تيم خوبى از وزرا و خبرگان را سازمان دهد. و رويال قادر به اين كار است، چون كاراكتر او اين را ممكن می‌سازد.”
رويال وعده دولت رفاه را داده و اين خشم رقباى‌اش را برانگيخته. رويال انتقادات سختى به سياستهاى راست گرايانه دولت و وزير كشور كرده و برنامه‌اش را دگرگونى در سيستم آموزش و پرورش، ايجاد چشم‌انداز براى جوانان و مبارزه با جرم و بزهكارى قرار داده.
اما سگولن رويال چگونه راه خود را باز كرد؟ بسيارى می‌گويند كه او در اين راه از حمايت شريك زندگيش كه از مهره هاى مهم حزب سوسياليست فرانسه است برخوردار بوده و برخى حتى اين حمايت را تعيين كننده می‌دانند.
يان بورشر:
"من فكر می‌كنم كه اين موضوع بدون شك تاثير داشته. اما اين تنها يكى از فاكتور‌هاى موفقيت خانم رويال است. مردها هم بدون حمايت همراهان خود به پيروزى نمی‌رسند اما كسى از حمايتهاى فراوانى كه هركدام از آنها از سوى اطرافيانشان می‌شوند حرفى نمی‌زند. چراكه اين امرى بديهى است. اما به محض اينكه يك زن پيشرفت می‌كند، راه خود را در ميان مردان باز می‌كند و به قدرت نزديك می‌شود، آنگاه بلافاصله مردها هول می‌شوند و همه را به حساب خود می‌گذارند. حال شوهر يا برادر يا هر فرد ديگرى. آنها همه چيز را در سايه جنس مذكر ممكن مي دانند. در مورد خانم سگولن رويال بايد بگويم كه او در تمام دوران فعاليتهاى اجتماعى و سياسى خود درخشيده و در مناطقى كه مسئوليتى به عهده داشته كارنامه بسيار خوبى از خود برجاى گذاشته و اين بزگترين رمز موفقيت و محبوبيت اوست."
به عقيده يان بورشر اين را نيز نبايد فراموش كرد كه سگولن رويال اين توانايى را نيز دارد كه خود را به بهترين وجه عرضه كند و اين يك قابليت براى جذب انتخاب كنندگان است.
دوريس پارود يك خبرنگار زن فرانسوى رويال را در صحنه سياسى فرانسه ارزيابى می‌كند، صحنه‌اى كه تحت تسلط مردان است. او به ما می‌گويد:
”همه فكر می‌كنند كه فرانسه هميشه كشور باز و پيشرفته‌اى بوده. اين تصور درستى است اما اين كشور هم مانند تمام كشورهاى جهان در دست مردان اداره می‌شده و می‌شود و تابحال تقريبا زنى را نداشته‌ايم كه به اين مرحله رسيده باشد. من فكر می‌كنم كه اين جبر زمان ماست. وقتى به ليبريا نگاه می‌كنيم و به قدرت رسيدن آلن جانسون سيرلف، و در آلمان آنگلا مركل و شايد هم در آينده در آمريكا هيلارى كلينتون، به همين خاطر هم فكر می‌كنم كه فرانسه هم به بلوغ كافى براى انتخاب يك زن برای رياست جمهورى رسيده. البته همينقدر كه همه از امكان به قدرت رسيدن يك زن حرف می‌زنند، نشان دهنده اين واقعيت است كه مردم به اين موضوع عادت ندارند و برايشان تجربه جديدى است.”
دوريس پارود نيز براين اعتقاد است كه حمايت شريك زندگى سگولن رويال از او، قطعا به رويال براى بالا آمدنش كمك كرده:
”اما نهايتا رويال افكار خود را دارد و نشان داده كه مستقل فكر می‌كند و نماينده افكار خودش است، نه مشاوران مردش. در ضمن فراموش نكنيم كه همه سياستمداران مشاور دارند. اما هرچه براى تضعيف سگولن رويال بگويند، رفتار و سخنان او در هر كجا كه ظاهر می‌شود نشان از استقلال عمل و نظرش دارد.”
مردم فرانسه پس از پشت سرگذاشتن بحرانهای مختلف اجتماعى كه يك نمونه‌اش شورش جوانان حاشيه شهرها در سال گذشته بود، خواهان تجربه جديدى در قدرت سياسى كشورشان هستند. تجربه‌اى كه مردم ليبريا نيز در سال ۲۰۰۵ ميلادى با انتخاب خانم سيرليف تمايل آغاز كردند.
اما آلن جانسون سيرليف رييس جمهور ليبريا.
او اولين زن در قاره آفريقاست كه به اين مقام رسيده و زمام كشورى را بدست گرفته كه جنگ ۱۴ ساله بخش بزرگى از منابع انسانى و اقتصادى آنرا به نابودى كشانده. زينب محمد خبرنگار و فعال مسايل زنان از ليبريا در پاسخ به اين سوال كه چگونه مردم ليبريا يك زن را به عنوان رييس جمهور خود انتخاب كردند می‌گويد:
”به نظر من مردم ليبريا به اين حقيقت رسيده‌اند كه شايد دادن شانس به يك زن، امكانى براى اين كشور باشد كه از شر جنگ خلاص شود. زيرا تمامى كشورهاى آفريقايى بدست مردان اداره شده‌اند و ما شاهد اين بوده‌ايم كه چگونه جنگ و مصائب آن دامن اين سرزمنيها را گرفته است. مردم بخود اين بار گفتند بگذاريد اين بار رياست يك زن را تجربه كنيم و ببينيم كشور تحت فرمان او چگونه اداره می‌شود.”
آيا اين انتظار مردم ليبريا پاسخى هم گرفته و آيا سيرليف واقعا قادر به ايجاد بهبود در زندگى مردم ليبريا شده است؟ به آلن جانسون سيرليف اولين رييس جمهور زن ليبريا انتقاد می‌شود كه توان پيشبرد سريع كارها را ندارد. زينب محمد اين انتقاد را بى‌پايه می‌داند و می‌گويد:
”جانسون سيرليف قطعا تلاش كرده كه تغييرات قابل توجهى را در ليبريا ايجاد كند. ما شاهد هستيم كه او اقدامات زيادى انجام داده. البته به او ايراد می‌گيرند كه كند كار می‌كند. اما فراموش نكنيم كه ليبريا از دل يك جنگ طولانى بيرون آمده و حال تحت رهبرى سيرليف است كه مسير زندگى عادى كم كم دارد بدان بازمی‌گردد.”
از او می‌پرسم كه آيا سيرليف به عنوان يك زن برنامه ويژه‌اى هم برای توانمند سازى زنان و ايجاد امكانات درسى، بهداشتى، حقوق برابر و مشاركت در جامعه به اجرا گذاشته است؟ زينب محمد می‌گويد سيرليف زنى است كه می‌خواهد درخدمت همه باشد نه فقط زنان. مردم ليبريا نيازمند كمك‌اند. چه زن، چه مردش.
”اتفاقا چون سيرليف يك زن است، تلاش می‌كند حقوق همه مردم را رعايت كند. او چون زن است كوشش می‌كند به اقشار ضعيف‌تر رسيدگى بيشترى كند. اين طبيعى است كه در كشورهاى جنگ زده و عقب مانده زنان و كودكان در ضعيف‌ترين موقعيت قرار دارند. بنابراين اگر هم سياستهاى ويژه‌اى براى بهبود وضع زنان در نظر گرفته شود از اين زاويه است. از نقظه نظر توانمند سازى و تقويت حلقه‌هاى ضعيف تر جامعه.”
به نظر زينب محمد در قاره آفريقا زنان قابل ِ فراوانى وجود دارند. به عنوان مثال در نيجريه كه در ماه آوريل انتخابات رياست جمهورى را برگزار می‌كند. اما متاسفانه اكثر كشورهاى قاره آفريقا هنوز عقب مانده تر از آن هستند كه بتوانند رياست جمهورى يك زن را بپذيرند. با اين حال شانس زنان برای نشان دادن قابليت‌هايشان هر روز بيشتر می‌شود و شايد تجربه ليبريا براى مردم ساير كشورهاى آفريقايى هم سرمشق قرار گيرد.
از زينب محمد می‌پرسم كه آيا ممكن است مذهب و قوانين اسلامى در عقب ماندن زنها نقش تعيين كننده‌ای را ايفا كرده باشد و يكى از دلايل پشت صحنه نگهداشتن زنان به حساب آيد؟ او كه مسلمانى دو آتشه و زنى محجبه است با شنيدن اين سوال برآشفته می‌شود و جواب می‌دهد:
”قطعا مذهب در همه جاى دنيا نقشى اساسى بازى می‌كند. اما اسلام هرگز نگفته كه زنان بايد در گوشه خانه بنشينند. اسلام زنان را به فراگيرى دانش تشويق می‌كند. خوب اين دانش براى كنج خانه فراگرفته نمی‌شود. اسلام اتفاقا زنان را به بيرون آمدن و شركت فعال در سرنوشت جامعه فرامی‌خواند. به نظر من مشكل اصلى در اين كشورها تلفيق اسلام با فرهنگ مردسالار و سنتهاى كهنه است، نه اسلام به تنهايى.”
زينب محمد اطمينان می‌دهد كه:
”اسلام راه را برهيچ زنى نبسته. اسلام زنان را به بيدارى دعوت می‌كند و آنها را به شجاعت تشويق می‌كند وهيچ ممنوعيتى براى رسيدن زنان به مقام‌هاى مهم اجتماعى، از جمله رياست جمهورى نگذاشته است. اين ممنوعيت را مردان برای زنان ايجاد كرده‌اند و متاسفانه از سنگر مذهب بيشترين استفاده را می‌كنند.”
مريم انصارى