آينده حكومت عراق در سال ۲۰۰۴؟

ايالات متحده امريكا مى خواهد در زمينه سياست خارجى خود دست به آزمايشى متهورانه بزند، آن هم براى دموكراتيزه كردن عراق. اينكه اين آزمايش چه نتيجه اى خواهد داشت، روشن نيست و در اين ميان امكان به وجود آمدن كشمكش بسيار زياد است: امريكا و عراقيان بايد در سال جديد نظام حكومتى اى را پايه ريزى كنند كه بتواند گروههاى قومى و مذهبى عراق را در پيوند با هم نگاه دارد.

به نظر مدير انستيتوى خاور شناسى آلمان در هامبورگ، پرفسور اودو اشتاين باخ Udo Steinbach “اگر فكر كنيم كه عراق مى تواند در عرض يك سال تبديل به كشورى دموكراتيك شود، واقع بينانه فكر نكرده ايم. در بهترين حالت ممكن است دولتى بومى بر سر يك قانون اساسى و تقسيم قدرت ميان چند گروه به توافق برسد: يعنى ميان شيعيان، سنى ها و كردها. آنچه واقع بينانه به نظر مى رسد اين است كه اين گروهها نتوانند با هم به توافق برسند و در نتيجه براى مدت زمانى طولانى كشمكشى خونين در عراق درگيرد كه باعث شود حكومت به مرز فروپاشيدن هم برسد.”

بسيارى چيزهابسته به آن است كه آيا امريكا قادر خواهد بود در سال ۲۰۰۴ قدرت را به دست عراقيان بسپارد يا نه. از زمانى كه دولت امريكا در ميانه ماه نوامبر، يعنى يك ماه و نيم پيش، طرح جديد خود را براى انتقال قدرت معرفى كرد، واژه “انتقال” در كانون بحثهاى سياسى در عراق قرار گرفت. طبق طرح امريكا بايد براى انتقال قدرت به حكومتى دموكراتيك و مقتدر در سال ۲۰۰۴ گامهايى سريع برداشت: در آخر ماه فوريه، دو ماه ديگر، قانون اساسى اى موقت تنظيم خواهد شد، در پايان ماه مه، پنج ماه ديگر، نمايندگان ولايتهاى عراق مجلس شورايى موقت را تاسيس مى كنند، كه پس از يك ماه دولتى موقت را تعيين خواهد كرد. حداكثر تا پايان سال ۲۰۰۵ ميلادى قرار است انتخابات پارلمانى در عراق برگزار شود.

طبيعتا موعدهايى كه امريكا تعيين كرده تنها چهارچوبى هستند كه هنوز بايد آنها را محتوا بخشيد. به پرسشهاى اساسى هنوز پاسخى داده نشده است: مثلا اينكه تا چه حد به كردها استقلال داده خواهد شد؟ اسلام، دينى كه افراط گرايان به نام آن دست به خشونت و كينه توزى مى زنند، قرار است چه نقشى در عراق ايفا كند؟ در عراق نظامى كه لايق گذاشتن نام دموكراتيك برخود باشد نمى تواند به وجود آيد، مگر اينكه به خواست شيعيان اين كشور كه نظامى متاثر از اصول مذهبى را مى پسندند، توجه كند.

هنوز ناروشن است كه چگونه مى توان خواست بازگشت به اصول مذهبى را با طرحهاى امريكا براى دموكراتيزه كردن عراق هماهنگ ساخت. مدل دموكراسى ليبرالى شبيه دموكراسيهاى غربى كه طبق نظريه جورج بوش بايست در عراق شكل گيرد و سپس به ديگر كشورهاى منطقه خاورميانه گسترش يابد، براى عراق بيگانه است. پرفسور اشتاين باخ از انستيتوى خاورشناسى آلمان معتقد است كه “براى مردم عراق فعلا مذهب مهم است و نه آزاديهاى فردى اى كه در ليبراليسم غرب مى بينيم. ايده آزادى فردى ايده اى است كه در امريكا در طول ساليان رشد كرده و براى عراقيان مطرح نيست. عراق البته راه ايران را نخواهد رفت، اما مطمئنا در عراق هم حكومتى اسلامى شكل خواهد گرفت.”

امريكا مى خواهد براى انجام آزمايش خود در عراق، يعنى براى دموكراتيزه كردن اين كشور، ۸۵ ميليارد دلار خرج كند. علت عجله امريكا در انتقال قدرت به عراقيان را بايد در درماندگى امريكاييان جست: از زمانى كه ارتش امريكا مجسمه صدام حسين را در نهم ماه آوريل، حدود ۹ ماه پيش، پيروزمندانه از جا كند، بيش از ۲۰۰ سرباز امريكايى در عراق به قتل رسيده اند. هدف آن است كه ۱۳۰ هزار سرباز امريكايى اى كه در عراق هستند و در نتيجه همواره در معرض خطرند، هر چه زودتراز اين كشور خارج شوند.

كسى گمان نمى كند كه بتوان به زودى به خشونت در اين كشور پايان داد. پل برمر، نماينده دولت امريكا براى رسيدگى به امور غيرنظامى در عراق، مى گويد كه در آينده هم تروريستهاى كارآزموده برنامه هاى خود را براى حمله به امريكاييان پيش خواهند برد. بوش نيز پس از دستگيرى صدام حسين در نطقى تلويزيونى خطاب به مردم امريكا گفت: “دستگيرى صدام به معناى پايان خشونت در عراق نيست.”