ادامه بحران سیاسی در اوکراین

ملاقات ۵ ساعته میان رئیس جمهور و نخست‌وزیر نیز نه تنها به تفاهم و نزدیکی میان آن دو منجر نشد، بلکه برعکس نخست‌وزیر اوکراین تهدید کرده که در برابر انحلال پارلمان از سوی رئیس جمهور، او نیز اقدام به برگزاری انتخابات پیش از موعد ریاست جمهوری خواهد کرد.

رئیس‌جمهور اوکراین پس از دیدار با نخست‌وزیر گفت وی از موضع خود مبنی بر درخواست برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی در تاريخ ۲۷ مه، عقب نخواهد نشست.

در همين حال بنا به خبرهای رسیده از کیف پایتخت اوکراین، هواداران ويكتور ياناكوويچ، نخست‌وزیر امروز - پنجشنبه ۵ آوریل - به تظاهرات خود علیه رئیس جمهور غرب‌گرای آن کشور ادامه دادند. بنا به آخرین خبرها‌ حدود ۲هزار نفر در برابر پارلمان اوکراین تجمع شده‌اند تا علیه تصمیم رئیس جمهور به انحلال پارلمان اعتراض کنند.

شب گذشته نیز شماری از هواداران نخست‌وزیر شب را در خیابان‌ها سپری کردند. همانند انقلاب نارنجی سال ۲۰۰۴، "میدان استقلال" مکانی نقش‌آفرین و تعیین‌کننده شده است. پیشتر هواداران انقلاب نارنجی در اینجا جمع می‌شدند، حال محل تجمع گروهی دیگر با رنگ آبی و زرد است.

الکساندر ماروس، رهبر حزب سوسیالیست اوکراین می‌گوید: «این نقض قانون است، تجاوز به قانون اساسی اوکراین است. کسی که روش‌های ریاکارانه و ضدقانونی اساسی به کار می‌برد، نباید دعوت به اخلاق کند.»

حزب الکساندر ماروس در تابستان سال گذشته با کمونیست‌ها و هواداران ويكتور ياناكوويچ ائتلاف تشکیل داد و به همین خاطر بسیاری از رای‌دهندگانش او را خائن نامیدند.

در انتخابات جدید احتمال داده می‌شود که کمونیست‌ها و سوسیالیست‌ها آرای خودرا از دست بدهند، و همین امر برای مخالفت این احزاب با انحلال پارلمان دلیل کافی است.

رهبر حزب کمونیست اوکراین نیز می‌گوید: «ما آماده براه‌انداختن یک اعتصاب عمومی در اوکراین هستیم. حمل و نقل متوقف خواهد شد و بسیاری از کارخانجات و واحدها کارها را خواهند خواباند. ما به این رژیم "نه" می‌گوییم.»

اعتصاب عمومی بنا به گفته سازماندهندگانش روز ۱۱ آوریل شروع خواهد شد، اینکه تا آن زمان راه‌حلی برای بحران یافت شود و اوضاع رو به آرامش گذارد، قایل پیش‌بینی نیست.

پیش از ظهر امروز - پنجشنبه ۵ آوریل – رئیس‌جمهور ویکتور یوشچنکو، نشست شورای امنیت اوکراین را برگزار می‌کند که در آن وزرای کشور، خارجه ، دفاع و نیز ريس ستاد ارتش شرکت می‌کنند.

روز چهارشنبه تظاهرکنندگان طرفدار نخست‌وزیر ساختمان ریاست جمهوری را محاصره کردند. علاوه‌براین، آنها تهدید نموده‌اند خیابان‌های اصلی شهر را خواهند بست. قرار است هواداران یاناکوویچ از مناطق صنعتی اوکراین با اتوبوس به کیف آورده ‌شوند. از "کریمه" نیز قطارهای فوق‌العاده برای نقل و انتقال طرفداران نخست‌وزیر آماده شده‌اند.

انحلال پارلمان و آغاز اوج بحران

دو سال و سه ماه پس از تحولات سیاسی‌ در اوکراین که به "انقلاب نارنجی" معروف شد، بار دیگر این کشور صحنه زورآزمایی همان رقبایی است که در جریان آن انقلاب رودرروی هم صف کشیده بودند. در ماه‌های اخیر ویکتور یوشچنکو، رییس‌جمهور اوکراین که "انقلاب نارنجی" نتایج انتخابات اواخر سال 2004 را به سود او رقم زد، درگیر چالش با ویکتور یانوکویچ نخست‌وزیر کشور بوده است. یانوکویچ رقیب بازنده یوشچنکو در انتخابات دسامبر سال 2004 بود، ولی در ماه‌های اخیربا استفاده از پراکندگی در صفوف برندگان انقلاب نارنجی توانست با رأی هواداران خود در "رادا"، مجلس اکراین، به نخست‌وزیری برسد.

با تشدید اختلافات، از جمله بر سرتفسیر قانون اساسی و نیز جهت‌گیری در سیاست خارجی، روز دوشنبه (2 آوریل) سرانجام یوشچنکو از طریق انحلال مجلس، عملا زمینه سقوط دولت یانوکویچ را فراهم کرد. رییس‌جمهور، اکثریت هوادار نخست‌وزیر در مجلس را متهم را کرد که می‌خواهد قدرت را تمام و کمال و برای همیشه به قبضه خود درآورد و همین باعث شده که تصمیم به انحلال مجلس بگیرد. انتخابات پیش از موعد پارلمانی اوکراین به گفته یوشچنکو روز 27 مه سال جاری برگزار خواهد شد.

امتناع اکثریت مجلس

تصمیم رییس‌جمهور با مخالفت مجلس اوکراین روبرو شده و به این ترتیب دومین کشور بزرگ اروپا از نظر وسعت جغرافیایی اینک بحرانی را از سر می‌گذراند که بر سر قدرت و منافع اقتصادی است و ظاهر علنی آن به صورت درک و برداشت‌های متفاوت از قانون اساسی است.

در پی تصمیم رییس‌جمهور، نمایندگان رادا دوشنبه‌شب در یک نشست اضطراری به اتفاق آرا به ادامه کار خود رای دادند. الکساندر موروس، رییس مجلس نیز اعلام کرد که نمایندگان به احکام ازبالا و مبتنی بر امر و نهی تمکین نخواهند کرد.

بسان روزهای انقلاب نارنجی در سال 2004، هم اینک نیز هواداران یوشچنکو گرداگرد مجلس چادر زده‌اند تا نمایندگان را به قبول انحلال مجلس وادار کنند. بنا به گزارش‌ها، نخست‌وزیر و اکثریت مجلس نیز در حال بسیج هواداران خود برای قدرت‌نمایی درکیف ، پایتخت اوکراین هستند.

علل تصمیم رییس‌جمهور

رویدادی که رییس‌جمهور اوکراین را نهایتا به انحلال مجلس رساند گسستن 11 تن از نمایندگان هوادار حزب او ، "حزب اکراین ما"، و بلوک خانم "یولیا تیموشنکو" در روزهای اخیر و پیوستن‌اشان به صفوف ا کثریت بود. خانم تیموشنکو همراه با یوشچنکو انقلاب نارنجی را رهبری کردند، ولی بعدا میانشان اختلاف بروز کرد و تیموشنکو که بعد از انقلاب نخست‌وزیر اکراین شده بود، در نتیجه همین اختلافات از سمت خود استعفا داد. این تحول راه را برای به قدرت رسیدن بازنده انقلاب نارنجی، یعنی یانوکویچ هموار نمود. اکثریت نمایندگان مجلس که از دولت یانوکویچ حمایت می‌کنند به حزب خود وی، یعنی "حزب مناطق" و احزاب کمونیست و سوسیالیست وابسته‌اند. به گفته یوشچنکوائتلاف هوادار دولت با پذیرش 11 نماینده یادشده قانون اساسی را نقض کرده است.

ریس‌جمهور نگران بوده است که ملحق‌شدن نمایندگان هوادارش به جناح یانوکویچ به همین 11 نفر محدود نشود و با تأسی شمار دیگری از نمایندگان به این اقدام، یانوکویچ به زودی دوسوم آرای مجلس را حائز شود و به راحتی بتواند اصلاحات بیشتری را به ضرر رییس‌جمهور در قانون اساسی به عمل آورد.

انحلال مجلس پس از آن اعلام شد که یوشچنکو با رهبران ائتلاف اکثریت در مجلس جلسه‌ای چندساعته داشت. پس از اتمام جلسه، موافقان دولت یوشچنکو را متهم کردند که حاضر به مصالحه و توافق نیست و به صورت یک جانبه تصمیم به انحلال مجلس گرفته است. به گفته رهبر فراکسیون کمونیست‌ها در مجلس ، یوشچنکو با این اقدام خود، کشور را به شکاف و دودستگی می‌کشاند.

در همین حال کشورهای اتحادیه اروپا، آمریکا و روسیه نیز از سیر تحولات در اوکراین ابراز نگرانی کرده‌اند.

محافل سیاسی غرب که در بحران اخیرکم و بیش از یوشچنکو حمایت می‌کنند نسبت به اقدام او به انحلال مجلس تفاهم نشان ‌داده و آن را آخرین راه‌ برای جلوگیری از کاهش هر چه بیشتر قدرت رییس‌جمهور توصیف کرده‌اند.

تلاش‌های نخست‌وزیر

ویکتور یانوکویچ ، گرچه در جریان انقلاب نارنجی از سوی روسیه حمایت می‌شد‌‌‌‌‌، اما از زمان احراز نخست‌وزیری سعی می‌کند خود را کمتر هوادار روسیه نشان دهد. با این همه، او چه در مورد ادغام اوکراین در ناتو و چه در نوع رابطه با اروپا و آمریکا، با رییس‌جمهور که گرایشات غرب‌گرایانه دارد دچار اختلاف است. یانوکویچ در ماه‌های اخیر کوشیده‌ است از طریق اتکا به قانون اساسی قدرت رییس‌جمهور را محدود کند.اصلاح این قانون و افزایش قدرت نخست‌وزیر به ضرر رییس‌جمهور از جمله عوامل پایان مسالمت‌آمیز انقلاب نارنجی و حصول توافق میان دو طرف درگیر بود. اینک اما بر سر تفسیر و تعبیر اصلاحات یادشده میان بلوک رییس‌جمهور و بلوک نخست‌وزیر اختلافات شدیدی به وجود آمده است. این اختلاف از جمله بر سر میزان اختیار طرفین در انتخاب وزیر خارجه شدت و حدت ویژ‌ه‌ای پیدا کرده است.

شانس اندک پیروزی

در این میان با توجه به آرایش نیروها در اوکراین ،اگر انتخابات مورد نظر رییس جمهور در ماه مه امکان برگزاری پیدا کند باز هم بعید است که هوادارن وی اکثریت مجلس را حائز شوند. این در حالی است که نمایندگان هوادار دولت در جلسه فوق‌العاده روز دوشنبه، علاوه بر مخالفت با انحلال مجلس، از تصویب بودجه برای برگزاری انتخابات پیش از موعد نیز ,‎،سرباز زده‌اند.

در آلمان که اینک ریاست اتحادیه اروپا را به عهده دارد، به رغم حمایت از رییس‌جمهور اکراین ،ابراز امیدواری می‌شود که نبرد قدرت دراکراین با مصالحه طرفین پایان گیرد و با بازگشت آرامش سیاسی به این کشور راه برای توافقات در زمینه مسائل اقتصادی و انرژیایی که نه یوشچنکو و نه یانوکوویچ در اصل با آن مخالف نیستند، هموار شود.