ارکستر سمفونیک اوسنابروک در تهران

مدیر هنری این فستیوال میشائیل درایر (Michael Dreyer) هدف از این برنامه‌‌ها را نزدیکی فرهنگی میان شرق و غرب عنوان می‌کند. در ارتباط با این فستیوال سال گذشته ارکستر سمفونیک ایران به رهبری نادر مشایخی قطعاتی را در آلمان اجرا کرد.

حضور ارکستر سمفونیک اوسنابروک در ایران تا حدودی در سایه‌ی سیاست‌های مبهم و چندپهلوی جمهوری اسلامی در ارتباط با فعالیت‌های هنری، به ویژه در حیطه‌ی موسیقی قرار گرفته. بدیهی است که جمهوری اسلامی می‌تواند از چنین برنامه‌هایی به عنوان نشانه‌ای از باز بودن فضای فرهنگی کشور بهره ببرد.

با این همه تکلیف چگونگی و حتا برگزاری این کنسرت تا یکی دو ماه پیش هنوز ناروشن بود. خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی ایرنا، چهارم خرداد از قول هولگر شولتزه (Holger Schulte) مدیر مرکز هنری اوسنابروک گزارش می‌دهد «علیرغم برخی هماهنگی‌ها تاکنون دعوتنامه رسمی از سوی مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای این گروه واصل نشده است.»

میشائیل درایر عصر سه‌شنبه، ۶ شهریور، در حاشیه‌ی مراسمی که به افتخار اعضای ارکستر در سفارت آلمان برگزار شد به دویچه وله می‌گوید «مشکلی که من می‌بینم این است که در اداره‌های دولتی ایران خیلی سخت می‌شود یکی را پیدا کرد که برای چنین پروژه‌ای مسئولیت بپذیرد. چون هیچ وقت کاملا روشن نیست که آیا با موسیقی به طور کلی یا موسیقی غربی مشکلی وجود دارد یا نه. من بارها در تهران بوده‌ام تا دعوتنامه‌ی اعضای ارکستر را تهیه کنم، بارها به من قول می‌دادند اما در عمل این کار انجام نمی‌شد.»

در حالی که در خبرها آمده بود، این سفر به دعوت ارکستر سمفونیک تهران انجام شده، روز دوشنبه، ۵ شهریور، کنفرانس خبری این برنامه به دعوت مقامات وزارت ارشاد برگزار شد. در این نشست مدیر هنری فستیوال و رهبر ارکستر سمفونیک اوسنابروک با همراهی محمد حسین احمدی مدیر کل دفتر شعر و موسیقی وزارت ارشاد، و علی ترابی معاون دفتر موسیقی این وزارتخانه پاسخگوی پرسش‌های خبرنگاران بودند.

ظاهرا رهبر ارکستر سمفونیک تهران، نادر مشایخی، رسما به این مراسم دعوت نشده بود. به نوشته‌ی روزنامه‌ی اعتماد مشایخی به دعوت میشائیل درایر به این برنامه آمده و در میان خبرنگاران نشسته بود. یکی از حواشی بحث‌انگیز این کنسرت حذف اجرای قطعاتی است که قرار بود به رهبری مشایخی اجرا شود.

مدیر مرکز هنری اوسنابروک پیش از این گفته بود، اجرای بخشی از سمفونی مولانا با صدای شهرام ناظری و رهبری نادر مشایخی برای این کنسرت در نظر گرفته شده. در کنفرانس خبری روز دوشنبه مدیرکل دفتر شعر و موسیقی ارشاد «دلایلی از جمله عدم حضور این هنرمند در تهران، کمبود وقت و عدم توافق درباره‌ی قطعات انتخابی» را علت تغییر برنامه‌ها عنوان کرد. مدیران آلمانی این برنامه دلیل اصلی را موافقت نکردن وزارت ارشاد با این قطعات ذکر کرده‌اند.

انتخاب قطعات تنها مشکل اجرای این کنسرت نبوده است. رهبر ارکستر هرمان بویمر Hermann Bäumer در کنفرانس مطبوعاتی حجاب را اولین مشکل زنان نوازنده‌ی گروه اعلام کرد و گفت اعضای گروه در آلمان نوازندگی با حجاب را تمرین کردند.

میشائیل درایر به بحث‌هایی اشاره می‌کند که میان اعضای ارکستر وجود داشته و ظاهرا فراتر از تمرین رعایت حجاب بوده: «بحث‌های زیادی در میان اعضای ارکستر وجود داشت. صحبتها از آنجا شروع شد که خانم‌ها می‌گفتند ما حاضر نیستیم به اجبار رو سری سر کنیم. همچنین بحث می‌شد که ما حاضر نیستیم برای مقاصد تبلیغانی رژیمی مورد سوءاستفاده قرار بگیریم که منکر وجود هولوکاست است. اینها بحث‌های بسیار بسیار طولانی‌ای بودند که به نظر من خیلی هم مهم بود. به نظرم خیلی خوب بود که ما این بحث‌ها را انجام دادیم و سرانجام همگی به این نتیجه رسیدیم که با این برنامه بیش از آنکه چیزی از دست بدهیم، به دست می‌آوریم.»

سفر ارکستر سمفونیک اوسنابروک که در ضمن اولین سفر خارجی این ارکستر محسوب می‌شود، با حمایت مالی وزارت امور خارجه‌ی آلمان، در همکاری با فستیوال شرق و تاتر اوسنابروک انجام می‌شود.

این ارکستر در ایران تنها یک شب اجرای عمومی دارد. اجرای دیگری که برای پنجشنبه شب در نظر گرفته شده، مخصوص مقامات فرهنگی داخلی و خارجی است و در تالار آسمان فرهنگستان هنر برگزار می‌شود. این رویداد که می‌توانست به لحاظ سابقه از ویژگی منحصر به فردی برخوردار باشد با حواشی و ناهماهنگی‌های فراوانی همراه بود که با شان و اهمیت یک رویداد بزرگ فرهنگی بی‌تناسب است.

بهزاد کشمیری‌پور، گزارشگر دویچه وله در تهران