ارکستر سمفونی "دیوان غرب-شرق": بین جنگ و موسیقی

ارکستر سمفونی "دیوان غرب-شرق"، یکی از مهم‌ترین ارکسترهای جوانان جهان است. نه به این ‌خاطر که بهترین نوازندگان جوان "شرق و غرب" را در یک گروه موسیقی گردآورده، بلکه به این دلیل که حکومت‌های برخی از اعضای این ارکستر با هم سر جنگ دارند: ۳۴ عضو این ارکستر ۹۰ نفره، از کشورهای عربی و ۳۲ تن از آنان، اسرائیلی هستند. عرب‌ها از سرزمین‌های سوریه‌، لبنان، مصر و اردن می‌آیند. ۱۰ سال پیش‌، هنگامی که دانیل بارن بویم (Daniel Barenboim) رهبر این ارکستر، آن‌را پایه گذاشت، یک هدف بیشتر نداشت: گفت‌وگو بین فرهنگ‌های موجود در خاورنزدیک را از طریق موسیقی ممکن سازد و آن‌ها را با یکدیگر آشنا کند.

جنگ مانع برگزاری جشن؟

دانیل بارن بویم که خود تباری آرژانتینی ـ اسرائیلی دارد، حالا باید این واقعیت تلخ را بپذیرد که در برگزاری جشن سالروز تأسیس ارکسترش، به‌خاطر درگیری‌های خونین بین اسرائیل و فلسطینی‌ها، خدشه وارد آید: در اصل قرار بود، اعضای ارکستر "دیوان غرب-شرق"، این روزها (روزهای دهم و یازدهم ژانویه/۲۱ و ۲۲ دی‌ماه) در "خانه‌های موسیقی" قاهره و دوحه برنامه‌ی یک هفتگی جشن سالروز پایه‌گزاری ارکستر خود را آغاز کنند. ولی پیش از بستن بار و بنه خبر رسید که «برنامه فسخ شده است، چرا؟ به‌خاطر جنگ!» تصور این‌که با شنیدن این خبر آه از نهاد همه، از رهبر ارکستر گرفته تا تمام اعضا برخاست، چندان مشکل نیست!

سلام بر برلین!

با این‌حال، چمدان‌ها بسته شد و اعضای ارکستر به راه افتادند. ولی نه به سوی قاهره یا دوحه، بلکه به سوی برلین. مسئولان اپرای دولتی "اونتر دن لیندن" (زیر درخت‌های زیرفون) شهر برلین، از نوازندگان ارکستر "دیوان غرب-شرق" و رهبر آن دعوت کردند، در خانه‌ی اپرای این شهر که در بلوار زیبای مزین به ردیف‌های بی‌انتهای درختان زیرفون واقع است، برنامه اجرا کنند: سمفونی شماره‌ی ۵ بتهوون، اولین اثری است که این ارکستر در شب آغاز جشن خواهد نواخت.

بحث بعد از اجرای موسیقی

اعضای جوان ارکستر سمفونی "دیوان غرب-شرق"، تنها به نواختن آثار هنرمندان انسان‌دوستی چون بتهوون بسنده نمی‌کنند، آنان به بحث با یکدیگر نیز می‌پردازند. نابل عبود آشکار، ویولون‌نواز فلسطینی گروه، نگران شرایط دشوار کنونی در نوار غزه است. او می‌گوید: «واقعاً وضعیت سختی به‌وجود آمده. فلسطینی‌ها باید شاهد این باشند که از جمله کودکان بی‌گناه کشته شوند که واقعاً قبولش خیلی سخت است. برای اسرائیلی‌ها هم بسیار دشوار است، وقتی می‌بینند به شهرهای کنار نوار غزه، موشک پرتاب می‌شود.»

یکی دیگر از اعضای فلسطینی گروه که رمزی ابو ردوان نام دارد، معتقد است، «رفتار کنونی فلسطینی‌ها ناشی از سیاست‌‌های اشغالگرانه‌ی اسرائیل است که سال‌ها به اجرا درآمده.» رمزی که در ۱۴ سالگی به واحدهای ارتش اسرائیل در رام‌الله سنگ پرتاب می‌کرد، حالا با ملایمت می‌گوید، بازگویی نظرش، حمله به اعضای اسرائیلی گروه نیست. او که در حال حاضر در بسیاری از اردوگاه‌های پناهندگان در همان شهر رام‌الله "گروه موسیقی جوانان" راه انداخته، می‌گوید: «منظور من از بحث، حمله‌کردن نیست، توضیح‌دادن است. من می‌خواهم به نوازندگان اسرائیلی بگویم، آن‌ها مقصر نیستند، بلکه دولت اسرائیل تقصیر دارد. ما حق آزادی تفکر داریم و می‌توانیم سیاست‌ها و اقدامات دولت خودمان را رد کنیم. من هم با تمام آن‌چه دولت ما در فلسطین انجام می‌دهد، موافق نیستم.»

معلوم است که روح بحث و تفاهم و تبادل نظر، همواره بر این ارکستر حاکم نبوده است. هم‌چنین آشکار هم هست که "وضعیت خارجی"، از جمله‌ رابطه‌ی ستیزه‌جویانه‌ی سازمان حماس و اسرائیلی‌ها، در جهت خلاف رشد شرایط تفهیم و تفاهم و دوستی در این ارکستر جریان دارد. با این حال، هیچ‌یک از اعضای این گروه، هدف تشکیل این ارکستر یگانه در سراسر جهان را از یاد نبرده است: برقراری گفت‌وگو بین فرهنگ‌های مختلف.