1. پرش به گزارش
  2. پرش به منوی اصلی
  3. پرش به دیگر صفحات دویچه وله

ازبكستان، سيزده سال پس از استقلال

۱۳۸۳ بهمن ۱۹, دوشنبه

در انتخابات دو مجلس ِ ازبكستان، فقط پنج حزبى حق شركت داشتند كه طرفدار ديدگاه اسلام كريمُف، رئيس جمهور اين كشور بودند و تفاوت چندانى ميان ديدگاه هاى سياسى آنها وجود نداشت.

https://p.dw.com/p/A7Wd
اسلام كريمف، رئيس جمهور ازبكستان
اسلام كريمف، رئيس جمهور ازبكستانعکس: AP

در روزهاى آغازين ماه ژانويه سال جارى، گفت وگوهايى رسمى ميان مقامات ايران و ازبكستان به رياست «محمدرضا عارف» معاون اول رئيس جمهور ايران و «شوكت ميرضيايف» نخست وزير ازبكستان در تاشكند پايتخت ازبكستان، انجام شد. در جريان اين ديدار، دو كشور پنج سند همكارى مشترك اقتصادى به امضا رساندند. به گزارش ايرنا، اين سندها در زمينه هاى پتروشيمى، مؤسسات استاندارد، همكارى سه جانبه ايران، ازبكستان و افغانستان در رابطه با كريدور بين المللى، راه اندازى خط دوم مسير هوايى بين تهران و تاشكند، همكارى هاى ريلى و برقرارى تعرفه ترجيحى بين ايران و ازبكستان بود. دو سند همكارى علمى و فرهنگى نيز در شهر سمرقند بين ايران و ازبكستان به امضا رسيد.

ازبكستان كشورى ست در آسياى مركزى، با مساحتى برابر ۴۴۷،۴۰۰ كيلومترمربع كه محصور است ميان كشورهاى قزاقستان در غرب و شمال، قرقيزستان و تاجيكستان در شرق و افغانستان و تركمنستان در جنوب. بيشتر اراضى ميان رودخانه هاى سيردريا (سيحون) و آمودريا (جيحون) در اين كشور واقع اند.

درياچه ى آرال با مساحتى حدود ۶۶۵۰۰ كيلومتر مربع در شمال و در مرز ميان ازبكستان و قزاقستان قرار دارد و زمانى چهارمين درياچه ى بزرگ دنيا به شمار مى رفت. اين درياچه به خاطر استفاده ى بى رويه از رودخانه هاى سيردريا و آمودريا به تدريج كوچك و كوچكتر شد و اكنون در حال خشك شدن است.

بيشتر جمعيت ۲۴ ميليون نفره ى ازبكستان را ازبك ها تشكيل مى دهند و روس ها، تاجيك ها، قزاق ها، قراقالپاق ها و تاتارها و بسيارى اقوام ديگر، اقليت هاى قومى اين كشورند. ۸۸ درصد مردم اين كشور مسلمان سنى هستند و زبان هاى روسى و تاجيكى نيز مورد استفاده مردم قرار مى گيرند.

در روزهاى پايانى ماه دسامبر ِ سال گذشته ميلادي، انتخابات دو مجلس ِ ازبكستان برگزار شد. در كنار مجلس نمايندگان با ۱۲۰ كرسى، نمايندگان مجلس جديد سنا نيز با ۱۰۰ كرسى انتخاب شدند. نتيحه ى اين انتخابات سه هفته بعد از برگزارى اعلام شد و در آن حزب ليبرال دمكرات اين كشور با ۴۱ كرسى از ۱۲۰ كرسى مجلس اين كشور به پيروزى رسيد. حزب دمكراتيك خلق نيز با به دست آوردن ۳۳ كرسى: دومين قدرت سياسى مجلس نمايندگان اين كشور شد.

در انتخابات دو مجلس ِ ازبكستان، فقط پنج حزبى حق شركت داشتند كه طرفدار ديدگاه اسلام كريمُف، رئيس جمهور اين كشور بودند و تفاوت چندانى ميان ديدگاه هاى سياسى آنها وجود نداشت. به همين جهت بود كه سازمان هاى جهانى مدافع حقوق بشر و همچنين سازمان امنيت و همكارى اروپا به نحوه ى برگزارى انتخابات اعتراض كردند وآن را غيردمكراتيك خواندند. اين در حالى بود كه احزاب مخالف در اين كشور مردم را به عدم شركت در اين انتخابات فراخوانده بودند و نكته ى ديگر اين كه احزاب مخالف اين كشور ده سالى ست كه ممنوع گشته اند.

در روز اول دسامبر سال ۱۹۹۱ ميلادى ازبكستان استقلال رسمى خود را اعلام كرد و در بيست و يكم دسامبر همان سال به جامعه ى كشورهاى مستقل ِ مشترك المنافع پيوست. در آن زمان براى مدتى كوتاه آزادى سياسى بر كشور حاكم گشت. آزادى اى كه خيلى زود جلويش گرفته شد و حال ۱۳ سال پس از استقلال اين كشور، هنوز اسلام كريمف بر اريكه ى قدرت در ازبكستان تكيه زده و روند اصلاحات در اين كشور بسيار كند انجام مى شود.

ولفگانگ شرايبر از سال ۱۹۹۴ ميلادى در ازبكستان زندگى مى كند و روابط موجود در اين كشور را خوب مى شناسد. او اولين رئيس بنياد آلمانى كنراد آدناور بود و اكنون به عنوان هماهنگ كننده سازمان هاى جهانى فعال در ازبكستان در اين كشور فعاليت مى كند. او مى گويد:

” مهمان دوستى و انسانيت مردم اين سرزمين، هر خارجى را كه تازه به ازبكشتان وارد مى شود، تحت تاثير قرار مى دهد .”

درآمد متوسط مردم ازبكستان فقط ۳۰ دلار در ماه است و خرج متوسط ِ زندگى در تاشكند، پايتخت ازبكستان ماهانه دست كم ۲۰۰ دلار مى شود. اما اين كه چرا مردم هنوز مى توانند به زندگى شان ادامه دهند و اوضاع كشور به هم نمى خورد، به خاطر همبستگى هاى خانوادگى و طايفه گى و درآمدهاى غيرقانونى مختلفى ست كه هر كس در كنار درآمد اصلى خود دست و پا مى كند. فساد مالى را هر شهروندى مى شناسد و رشوه يكى از مهم ترين راه هاى درآمد فرعى افراد گشته است. در اين كشور كه ۶۵ درصد جمعيتش را جوانان زير ۲۹ سال تشكيل مى دهند، بيكارى بيداد مى كند و ۶۰ تا ۷۰ درصد مردم اين كشور بيكارند.

اما با وجود شرايط سخت زندگى، اوضاع كشور هنوز آرام است و گويى كسى اعتراضى جدى با مسئولان حكومتى ندارد. و به نظر مى رسد كه دولتمردان نيز از اين اوضاع بسيار راضى اند.

دانش آموزان و دانشجويان بايد سالى چند ماه در مزارع پنبه از ساعت شش صبح تا شش عصر كار اجبارى كنند. در اين دوران البته خورد و خورك آنها از طرف دولت تامين مى شود و قول پرداخت مبلغ ناچيزى به عنوان دست مزد هم به آنها داده مى شود كه در پايان كار در بيشتر مواقع به دلايل مختلف، حقوقى در كار نيست. در اثر مخالفت هاى سازمان هاى جهانى چندى ست كه ديگر كودكان و نوجوانان را براى اين كار اجبارى به مزارع پنبه اعزام نمى كنند.

در اين كشور آسياى مركزى با منابع نفت و گاز طبيعى ِ فراوان و معادن طلا، سرب و ذغال سنگ، براى پيدا كردن يك شعبه ى بانك و يا سوپرماركِت بايد مدت ها جستجو كرد و مردم خريد روزمره خود را به همان شيوه هاى قديم، در بازارهاى محلى انجام مى دهند.

در اين كشور هيچ رسانه اى حق ندارد در مورد فساد مالى شايع در كشور گزارشى بدهد و از وضعيت اسفناك زيست محيطى كه مثلا در اثر خشك شدن آب درياچه ى آرال رخ داده، انتقاد كند و يا در مورد شمار عظيم بيكاران اين كشور بنويسد. هر انتقادى ممنوع است. شهر تاشكند، پايتخت ازبكستان شديدا تحت كنترل نيروهاى پليس و ارتش اين كشور قرار دارد.

ولفگانگ شرايبر هماهنگ كننده سازمان هاى جهانى فعال در ازبكستان در اين مورد مى گويد:

”قانون جديد احزاب، چنين مقرر كرده است كه احزاب اين كشور بايد صد در صد از بودجه ى ارگان هاى اجرايى كشور تامين شوند. در زبان آلمانى مثلى ست كه در اين مورد مصداق پيدا مى كند. اين مثل مى گويد: هر كس نانت را داد بايد برايش آواز بخواني.”

و گويا سعدى در همين مورد گفته است: ”نان بده مرد سپاهى را تا جان بدهد”

دولت ازبكستان از جنبش دمكراتيك در كشورهاى همجوار هراسان است. هراسان از اين جهت كه تائيرات اين جنبش ها بر ازبكستان، كم كم پايه هاى حكومتى را سست كند. نمونه اى در اين مورد: همين كه مشخص شد شركت آمريكايى ‚Open Society Foundation’ به رهبرى جرج سوروس، در سرنگونى شوارتس نادزه، رئيس جمهور سابق گرجستان تاثيرى تعيين كننده داشت، فعاليت اين شركت در ازبكستان ممنوع شد.

اسلام كريمف، رئيس جمهور ازبكستان همچنين از حزب اسلام گراى ِ افراطى التحرير نيز مى ترسد. گفته مى شود كه اين حزب مسئول سوءقصدهاى انتحارى بسيارى در اين كشور بوده، كه در جريان آنها ادارات دولتى و دفترهاى نمايندگى آمريكا و اسرائيل منفجر گشتند و بسيارى كشته شدند.