اعلام آمادگی ایران برای همکاری با آرژانتین در پرونده بمب‌گذاری
۱۳۹۰ تیر ۲۶, یکشنبه
در سال ۱۹۹۲ بر اثر انفجار بمب در سفارت اسرائيل در بوینوس آیرس ۲۹ نفر کشته و ۲۴۲ نفر کشته شدند. دو سال بعد، بر اثر انفجار بمب در مرکز فرهنگی یهودیان ۸۵ نفر جان خود را از دست دادند و حدود ۲۵۰ نفر زخمی شدند.
بررسی مسئولان انتظامی و قضایی آرژانتین نشان داد که مقامات ارشد حکومت جمهوری اسلامی ایران در این بمب‌گذاری‌ها نقش داشته‌اند. مقامات آرژانتینی برای چندمین بار، این بار در سالگرد بمب‌گذاری در مرکز فرهنگی یهودیان، از ایران خواستند که متهمان ایرانی را تحویل مقامات قضایی این کشور بدهد. ایران نیز ضمن آنکه خود را قربانی تروریسم خوانده، آمادگی خود را برای همکاری با آرژانتین اعلام کرده است. نگاهی به روابط و کشمکش میان دو دولت و آخرین موضع‌گیری‌هایشان نسبت به هم در گفت‌وگو با دکتر رضا تقی‌زاده، کارشناس سیاست بین‌الملل.
بشنوید: گفت‌وگو با رضا تقی‌زاده درباره روابط ایران و آرژانتین
دویچه‌وله: آقای دکتر تقی‌زاده، درخواست تازه‌ی آرژانتین برای تحویل متهمان ایرانی اقدام تروریستی سال ۱۹۹۴ علیه مرکز یهودیان در بوینوس آیرس، به نظر شما، تا چه حد به مسائل داخلی خود این کشور برمی‌گردد؟ چون گاهی این موضوع مسکوت گذاشته می‌شود و دوباره در سطح رسانه‌ها و سیاست روز مطرح می‌شود.
رضا تقی‌زاده: در گذشته، سه بار آرژانتین ایران را متهم به دست داشتن در این حادثه کرده و به‌هرحال این انفجار یکی از مسائل روز آرژانتین در طول ۱۵ سال گذشته بوده است. تازه‌ترین تحولی که در ارتباط با این پرونده، پیش از خبرهای اخیر شکل گرفت، درخواست آرژانتین در حدود ۴۵ روز پیش از کشور بولیوی، برای تحویل آقای وحیدی، وزیر دفاع ایران، بود که آن موقع در بولیوی به‌سر می‌برد و بولیوی مجبور به اخراج محترمانه‌ی او از کشور خود شد.
برای آرژانتین، این مسئله یک مسئله‌ی سیاسی است و به غیر از آرژانتین، کشور اسراییل هم این موضوع را از نزدیک پیگیری می‌کند و تا به‌حال فشارهای زیادی از طریق دولت اسراییل به آرژانتین برای پیگیری این پرونده وارد شده است. ولی هنوز واقعاً روشن نیست، به غیر از اتهاماتی که به ایران وارد شده، به چه صورت ایران در این ماجرا دست داشته است.
اتهامی که به ایران وارد می‌شود این است که از طریق تجهیز گروه عملیات ویژه‌ی لبنان که مسئولیت آن را یک لبنانی تروریست به نام عماد مغنیه بر عهده داشت، به این عمل دست زده است. البته عماد مغنیه بعد از آزاد شدن به ایران برگشت و در وضعیت فعلی معلوم نیست که ارتباط آن روز ایران با او چطور قابل اثبات است. در این ارتباط، دبیر دوم و دبیر سوم وقت سفارت ایران در آرژانتین از این کشور اخراج شدند و وزیر دفاع ایران، وزیر اطلاعات ایران و همین‌طور رییس جمهور وقت ایران، برای حضور در دادگاه، از طریق آرژانتین احضار شدند.
پرونده‌ی بسیار پیچیده‌ای است، ولی آن‌چه ایران امروز می‌گوید که آماده‌ی همکاری با آرژانتین در مورد روشن شدن وضعیت این پرونده است، در هرحال یک قدم ظاهراً تبلیغاتی به جلو است. به‌نظر نمی‌رسد که ایران حتی به علت وضعیت و خبرهای جانبی‌ای که در کنار این پرونده منتشر می‌شود، آماده‌ی آن نوع همکاری باشد که آرژانتین یا اسراییل انتظار دارند.
شما اشاره کردید به بیانیه‌ای که وزارت امور خارجه‌ی ایران منتشر کرده و در آن آمادگی خود را برای همکاری اعلام کرده است. تا چه حد فشارهای بین‌المللی در این‌جا می‌توانند نقش داشته باشند؟ یا احیاناً ایران خواسته زهر فشار آرژانتین را بگیرد؟
در گذشته، ایران با آرژانتین مناسبات نزدیکی داشته است. به‌خصوص در زمینه‌ی انرژی اتمی، ایران از همکاری‌های آرژانتین برخوردار بوده است. در اوایل دهه‌ی ۱۹۹۰ تأمین سوخت برای راکتور آزمایشگاهی فعلی تهران که موضوع خبرهای مربوط به مبادله‌ی اورانیوم غنی‌شده‌ی ایران با سوخت اتمی است، توسط آرژانتین صورت گرفت.
آرژانتین دارای تجارب زیادی در طراحی راکتور اتمی و همین‌طور تجارب زیادی در زمینه‌ی تولید سانتریفیوژها و غنی‌سازی اورانیوم دارد. ایران در شرایطی که اروپا او را تحت تحریم قرار داده و مشکلات زیادی برای پیش‌برد برنامه‌های اتمی‌اش دارد، به همکاری نزدیک کشورهای پیشرفته‌ی آمریکای جنوبی در این صنعت، به‌خصوص آرژانتین و برزیل علاقه‌مند است و تصور می‌شود که بیشتر جنبه‌های تشویقی قضیه است که ایران را علاقه‌مند به رفع مشکلات در مناسبات با بوینس آیرس کرده و این خبر اخیر شاید قدم تازه‌ای است در جهت عادی کردن روابط با آرژانتین.
البته چند روز پیش خبر دیگری هم منتشر شده بود، مبنی بر ارسال نامه‌ی سه نماینده‌ی جمهوری‌خواه کنگره‌ی آمریکا به وزارت خارجه‌ی این کشور، دایر بر همکاری اتمی ایران با آرژانتین، با وساطت ونزوئلا بود. البته بعداً وزارت خارجه‌ی آمریکا این خبر را رد کرد، ولی به‌هرحال موقعیت برای این نوع همکاری بین ایران و آرژانتین وجود دارد و ایران بسیار علاقه‌مند به ازسر گرفتن این مناسبات است، اگر این مناسبات در حال حاضر، عملاً و به صورت غیررسمی از سر گرفته نشده باشد.
تا چه حد این همکاری و نزدیکی دوباره‌ی ایران و آرژانتین، به معنای مسکوت گذاشتن این تحقیقات و پرونده است؟ چون پیش از این، ما گزارشی منتشر کردیم در مورد این‌که رسانه‌های اسراییلی نوشته بودند که ایران و آرژانتین دارند به توافق می‌رسند که مناسبات تجاری‌شان را از سر بگیرند و این پرونده را مسکوت بگذارند.
اسراییل، همان‌طور که گفتم، به این قضیه خیلی علاقه‌مند است. البته ایران هم متقابلاً اسراییل را به دست داشتن در این انفجار متهم می‌کند. هرچند این اولین بار نیست که ایران کشوری را به دست داشتن در انفجاری که اتباع و و یا وابستگان آن کشور قربانی‌اش هستند، متهم کرده باشد. ایران در مورد واقعه‌ی ۱۱ سپتامبر در نیویورک هم آمریکا و دولت آمریکا را مستقیم و غیرمستقیم، متهم به دست داشتن در این موضوع کرده است. ایران اعتقاد دارد که اسراییلی‌ها برای پیش‌گیری از مهاجرت اسراییلی‌ها به آرژانتین و یا آمریکای جنوبی، چنین اقدامی را صورت داده‌اند. ولی به‌هرحال این حادثه در سیاست خارجی اسراییل نقش مهمی دارد و از این وسیله، حداقل در شرایط فعلی استفاده می‌کند برای پیش‌گیری از نفوذ بیشتر ایران در آمریکای جنوبی. برای ایران هم این موضوع همان‌قدر اهمیت دارد که برای اسراییل.
تا کنون آرژانتین به علت حساسیت خاص این پرونده، تلاش‌های زیادی برای به نتیجه رساندن آن کرده است. اما در گذشته، حتی قاضی‌هایی که در این مورد ایفای نقش کرده‌اند، مورد اتهام قرار گرفته‌اند و در یک مورد، پرونده به علت اتهام رشوه گرفتن قاضی به نقطه‌ی کور رسید. آرژانتین هم با مشکل نداشتن مدارک روشن در مورد به نتیجه رسیدن این پرونده روبرو است و هم ابعاد سیاسی آن، به خاتمه رساندن این پرونده را با مشکلات زیادی روبرو کرده است.
بنابراین آرژانتین هم علاقه‌مند است که این پرونده‌ی تقریباً طولانی ۱۵-۱۶ ساله را به نوعی به انتها ببرد. ولی به‌نظر نمی‌رسد که در وضعیت فعلی اعلام آمادگی ایران برای همکاری، بتواند نقش خیلی مؤثری در تأمین خواسته‌ی آرژانتین و یا عادی شدن روابط ایران با آن کشور ایفا کند.
پس از این‌که وزارت امور خارجه‌ی ایران در اطلاعیه‌اش اعلام همکاری کرد، این سئوال برای برخی مطرح شده که آیا این نشانه‌ی چرخشی در سیاست ایران می‌تواند باشد؟
به‌هیچ‌وجه! ایران همیشه از این اعلام آمادگی‌ها برای گفت‌وگو و همکاری استفاده کرده، ولی در مسیر اجرای آن خواسته یا تعهد یا نویدی که داده، قدم بزرگی برداشته نشده است. این اعلام آمادگی را ایران در گذشته در مورد پرونده‌ی اتمی‌اش، با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم به عمل آورده و ما شاهد هستیم در این مورد گام بزرگی برنداشته است. در حال حاضر هم به‌نظر نمی‌رسد که اعلام آمادگی ایران برای همکاری در مورد این پرونده، با توجه به این‌که قویاً شرکت در انفجار مرکز یهودیان را هم مستقیم و هم غیرمستقیم رد کرده است، نشانه‌ی آمادگی برای برداشتن گام خیلی بزرگی باشد. این گام بیشتر شکل تبلیغاتی دارد و به نوعی، هم‌سوی با سیاست‌های اعلام‌شده‌ی گذشته‌ی ایران است. ولی با یک روش تبلیغاتی به نوعی تازه‌تر.
یعنی می‌توانیم بگوییم که اصلاً حالت اجرایی ندارد و فقط حرف است؟
من خیلی امیدوار نیستم که ایران آماده‌ی تغییر سیاست در ارتباط با این موضوع و برداشتن قدم بزرگی در جهت تأمین خواسته‌ی دادگاه آرژانتینی باشد. آرژانتینی‌ها، رییس جمهور وقت ایران، وزیر اطلاعات وقت ایران، وزیر دفاع فعلی ایران و تعداد زیادی از مقامات امنیتی را برای حضور در دادگاه احضار کرده‌اند. برای رسیدگی به این پرونده، شهادت دادن این افراد حائز اهمیت است. آیا به‌نظر می‌رسد که ایران آماده‌ی تحویل این افراد است؟! من چنین تصوری ندارم.
مصاحبه‌گر: کیواندخت قهاری
تحریریه: شهرام احدی