افشای نام مستندسازان دستگیرشده توسط کیهان
۱۳۹۰ شهریور ۳۱, پنجشنبه
پنج یا شش؟ پرسش این نیست. سوال اصلی این‌جاست که این مستندسازان به چه اتهام مشخصی بازداشت شده‌اند؟
با گذشت نزدیک به یک هفته از انتشار خبر بازداشت "چند" مستندساز، روزنامه کیهان اسامی کامل پنج مستندساز بازداشت‌شده را منتشر کرد. ناصر صفاريان، مجتبی ميرطهماسب، هادی آفريده، محسن شهرنازدار و كتايون شهابی کسانی هستند که به گفته‌ی کیهان به اتهام همکاری با تلویزیون فارسی بی‌بی‌سی بازداشت شده‌اند.
روز جمعه ۲۵ شهریور خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی، ایرنا به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان وابسته به صدا و سیمای جمهوری اسلامی، خبر داده بود: "شبکه گسترده‌ای از کسانی که تامین کننده اطلاعات، فیلم، خبر، سوژه یابی و تهیه گزارش از محیط های مختلف ایران برای بی بی سی فارسی بوده‌اند، شناسایی شدند و طی روزهای آینده اقدام مقتضی در مورد آنان به عمل خواهد آمد».
تا روز دوشنبه ۲۸ شهریور هیچ منبع رسمی دستگیری این افراد را تایید نکرد تا اینکه در آن روز وزیر ارشاد از بازداشت شش مستندساز توسط نیروهای امنیتی خبر داد و اتهام آنان را "امنیتی" و همکاری با بی‌بی‌سی فارسی اعلام کرد. محمد حسینی همچنین گفت همکاری با بی‌بی‌سی در حکم "عناد" با جمهوری اسلامی است.
هم‌زمان با اظهارات وزیر ارشاد، وزرات اطلاعات نیز طی بیانیه‌ای از "کشف یک شبکه مخفی" خبر داد و اعلام کرد که "چند" مستندساز در این رابطه دستگیر شده‌اند.
نگرانی انجمن مستندسازان
انجمن مستندسازان ایران روز ۲۹ شهریور طی بیانیه‌ای نسبت به خبر دستگیری مستندسازان ابراز نگرانی کرد. این انجمن با اشاره به "امنیتی" عنوان کردن جرم این هنرمندان در سایت رسمی خود نوشت: «با اظهار تاسف از چنین اظهارات غیرمسئوولانه‌ای که جنبه اتهامی نسبت به مستندسازان را دارد و موجب تضيع حقوق آنان و تشديد نگرانی همکاران و جامعه سینمایی ایران می‌شود، خواستار آنيم تا هنگامی كه موضوع اتهام توسط دادگاه صالحه بررسی و رای صادر نشده است از تكرار چنين اظهاراتی خودداری شود».
اما تا روز ۲۹ شهریور نه نام کامل دستگیرشدگان و نه تعداد دقیق آنها از سوی هیچ منبع رسمی اعلام نشد. در این روز روزنامه کیهان در ستون اخبار ویژه خود به نقل از "منابع مطلع" ضمن انتشار اسامی پنج مستندساز نوشت: «منابع امنیتی گفته‌اند تعداد بازداشت‌شدگان شش نفر بوده اما نام یکی از آنها اعلام نشده است».
این روزنامه همچنین نوشت: «اطلاعات موجود حاکی از آن است که کارکردهای رسانه‌ای شبکه بی‌بی‌سی کاملا پوششی بوده و این افراد در اصل مشغول جمع‌آوری اطلاعات برای سرویس انگلیس بودند».
صادق صبا مدیر بخش فارسی بی‌بی‌سی در گفت و گو با دویچه‌وله هرگونه ارتباط کاری بین شبکه متبوعش با این افراد را رد کرد و تاکید کرد که سیاست بی‌بی‌سی این نیست که سفارش ساخت فیلم به کسی بدهد بلکه فیلم‌هایی را که گاه سال‌ها پیش ساخته شده‌اند برای یک بار پخش از سازنده‌اش می‌خرد.
آیا همکاری با یک رسانه جرم است؟
صدرا عبداللهی مستندساز مقیم ایران درباره خبر دستگیری مستندسازان به اتهام همکاری با بی‌بی‌سی به دویچه وله گفت: «باید مشخص شود این همکاری کی بوده، به چه شکل بوده، مثلا قبل از انتخابات دو سال پیش بوده؟ از ماحصل این همکاری چه درآمده؟ چون خیلی جاها ممکن است ما با خیلی از ارگان‌ها و سازمان‌های خارج از ایران یا رسانه‌ها مناسبت‌هایی داشته باشیم. باید مشخص شود آیا صرف همکاری با یک رسانه جرم است؟».
این مستندساز تاکید می‌کند که دستگیری یک هنرمند تنها به این دلیل که اثرش از یک رسانه خارجی پخش شده، می‌تواند فضا را بیش از پیش برای هنرمندان بسته‌تر کرده و آنان را دچار خودسانسوری کند.
آقای عبداللهی پخش یک فیلم از یک رسانه خارجی را بسیار عادی و آن را حق فیلمساز می‌داند. او می‌گوید: «مگر هزینه ساخت فیلم من را بخش‌های دولتی پرداخت می‌کنند که بیآیند برای من خط و ربط تعیین کنند؟ اگر یک سازمان و تشکیلاتی خط و ربط مشخصی داشته باشد و ما برای آن سازمان فیلم بسازیم او هم حق دارد برای ما خط و ربط تعیین کند. ولی وقتی که ما خودمان را به‌عنوان فیلمساز اندیشه‌ای تعریف می‌کنیم، اگر قرار باشد افکار و اندیشه این فیلمساز در یک چارچوب تعریف شود، من فکر می‌کنم اتفاق بعدی این است که همه از همین الان هر فیلمی می‌سازند، باید بگذارند در کشوی کمد‌شان و بگویند من این را به هیچ پخش‌کننده‌ای نمی‌دهم چون ممکن است دولت من یا حکومت من، نگاه خوبی به آن شبکه نداشته باشد».
آثار مستندسازان دستگیر شده
ناصر صفاریان نایب رئیس انجمن مستندسازان ایران که جزو بازداشت‌شدگان است سازنده سه گانه‌ای درباره فروع فرخزاد و فیلمی با نام "وقت خوب مصائب" درباره زندگی احمدرضا احمدی شاعر معاصر است.
مجتبی میرطهماسب، یکی دیگر از دستگیرشدگان، سازنده فیلم "این یک فیلم نیست" است که امسال در جشنواره کن به نمایش درآمد، اما وی به علت ممنوع‌الخروج بودن نتوانست برای نمایش فیلم‌ش در کن حضور داشته باشد.
هادی آفریده نیز سازنده فیلم "نقل گردآفرید"، است که به شرح زندگی اولین نقال زن ایرانی می‌پردازد.
محسن شهرنازدار، سازنده فیلم "از خانه شماره ۳۷" است که روایتی است از زندگی صادق هدایت. کتایون شهابی نیز عضو هیئت مدیره انجمن تهیه کنندگان سینمای مستند ایران است.
میترا شجاعی
تحریریه: جواد طالعی