اقدامات حکومت اردوغان: انتقام‌جویی یا مقابله با عوامل کودتا
۱۳۹۵ مرداد ۱, جمعه
اردوغان به مدت سه ماه در کشور حالت فوقالعاده اعلام کرده است. رئیس جمهور ترکیه اکنون اختیارات "فراقانونی" دارد. مردم هنوز در صحنه حضور دارند و از او حمایت میکنند. فعالیت احزاب مخالف محدودتر شده است.
با گذشت یک هفته از کودتا هنوز صدها هزار نفر در کلان شهرهای ترکیه از جمله استانبول، آنکارا و ازمیر خیابانها و میدان‌ها را ترک نکردهاند. برخی کارشناسان مقیم ترکیه به دویچه وله گفتند هنوز کودتا به طور کامل خنثی نشده و "تدابیر و اقدامات عاجل کنونی دولت ترکیه" بدون اتکا به پایگاه مردمی امکان‌پذیر نیست.
بیشتر بخوانید: در ترکیه ۳ ماه وضعیت فوقالعاده اعلام شد
"حامیان مردمی" اردوغان چه کسانی هستند؟ در آخرین انتخابات پارلمانی ترکیه در نوامبر ۲۰۱۵ حزب حاکم "عدالت و توسعه" ۲۳ میلیون و ۶۰۰ هزار رای آورد. بر اساس آمار ماه دسامبر سال ۲۰۱۴ این حزب بیش از ۹ میلیون نفر عضو داشته و با توجه به کل جمعیت ترکیه تقریبا از هر ۹ شهروند ترکیه یک نفر عضو این حزب هستند.
پارلمان به اردوغان اختیارات فراقانونی داد
دکتر افشار سلیمانی کارشناس روابط بین‌الملل و سفیر سابق ایران در باکو می گوید تصویب وضعیت فوقالعاده در پارلمان با توجه به نوع برخورد حاکمان با کودتاگران چالشهایی را ایجاد خواهد کرد. وی تاکید میکند: «طبق قانون اساسی ترکیه وضعیت فوقالعاده اختیارات فراقانونی در اختیار رئیس جمهور قرار میدهد و این موضوع مشکلاتی را در جامعه ایجاد خواهد کرد. در نخستین واکنش حزب جمهوری خلق ترکیه این روند را حتی کودتا علیه دموکراسی تلقی کرده است.»
این کارشناس به دویچه وله میگوید مردم ترکیه بیشتر تحت تاثیر احزاب و رهبران احزاب قرار دارند. با تصویب وضعیت فوقالعاده تحرکات احزاب مخالف محدود خواهد شد و اینها موفق نخواهند شد مردم را به خیابانها بکشند. سلیمانی تاکید میکند محکوم کردن کودتا از طرف احزاب مخالف به معنای تائید دولت نبوده است.
نگرانی در ترکیه از نفوذ گروه گولن
محمد مشتاق، کارشناس امور ترکیه که پیش از این ریاست بخش فارسی رادیو "تی ار تی" را برعهده داشت به دویچه وله میگوید آنچه در ترکیه اتفاق افتاده کودتا بوده است. وی افزود: «فتح‌الله گولن (رهبر جنبش اسلام‌گرای "خدمت" و از مخالفان سرسخت رجب طیب ادوغان) از زمان طراحی پروژه "خاورمیانه بزرگ" نفوذ و رخنه در ادارات دولتی را شروع کرد و برای به دست گرفتن دولت و ارتش فعالیت کرد. من معتقدم کسانی که پروژه خاورمیانه بزرگ را طرح‌ریزی کردند از آقای گولن حمایت میکنند. ۱۵ ژوئیه گولن و هیات امنای او کودتا کردند چون قصد داشتند قدرت را از شرکای قبلی خود پس بگیرند.»
به گفته آقای مشتاق دولت ترکیه از رخنه و نفوذ افراد گولن در بدنه دولت، ارتش، ساختارهای حکومتی و در بطن جامعه بیم دارد. وی تاکید میکند یک سوم ژنرال‌های ارتش تحت کنترل گولن بودند و ضعف امنیتی سبب شد که این کودتا انجام گیرد. ولی وقتی کودتا انجام میگیرد بایستی تدابیری هم علیه آن اتخاذ کرد. مشتاق اتفاقات بعد از کودتا را "تدابیر ضدکودتا" میداند. به عقیده این کارشناس هنوز فعالیت کودتاگران کاملا خنثی نشده و آنها میتوانند در مرحله بعدی اقداماتی انجام دهند.
بیشتر بخوانید: پنج دلیل شکست کودتای نظامی در ترکیه
آقای مشتاق در این رابطه توضیح میدهد: «عدهای از کوماندوهای ویژه و نیروهای ارتش که رفته بودند اردوغان را بکشند هنوز دستگیر نشدهاند. تاکنون فقط دو نفر از ۲۰ کوماندو دستگیر شده و حتی یکی از آنها در ۴۰ کیلومتری مارماریس بازداشت شده است. عدهای هنوز فعال هستند و گفته میشود که چند هلیکوپتر و کشتی جنگی ناپدید شده است. هنوز پرسشهای زیادی بیپاسخ ماندهاند. احتمال دارد آنها (کودتاگرانی که دستگیر نشدهاند) سوءقصد کنند. گفته میشود لیست ۲۵۰ تا ۳۰۰ تن از مسئولان دولتی در دست کودتاگران هستند و هر لحظه ممکن است علیه جان آنان سوءقصد انجام گیرد.»
تغییر صفبندی موافقین و مخالفین اردوغان
حسین زمانلو کارشناس امور ترکیه میگوید: «در شرایط فعلی اتفاقات هفته گذشته نباید باعث شود که فکر کنیم صفبندی موافقان و مخالفان اردوغان تغییرات محسوسی داشته است. شورش برخی نظامیان وابسته به تفکر جماعت اسلامی گولن یا برخی ناراضیان لائیک درداخل بدنه ارتش به همراه جماعت را نمیتوان حرکت کودتاگونه و علنی ارتشیان ترکیه نامید. اکثریت ارتش مخالفت خود را با این اقدام اعلام نمودند.»
به گفته زمانلو صفبندی موافقین و مخالفین اردوغان تغییر چندانی نکرده است. منتها مسئله اصلی، قرار گرفتن اکثر بازیگران سیاسی و گروههای مختلف سیاسی در یک صف و مخالفت آنان با شورش نظامیان بوده است. چرا که نگاه اکثر بازیگران سیاسی به حرکت و نفوذ جماعت اسلامی گولن در لایههای مختلف دولت و حاکمیت همیشه منفی بوده است.
آقای زمانلو شرایط فعلی را "جنگ خانوادگی دو گروه اکثریت و اقلیت در داخل اسلامگرایان ترکیه" میداند، که اردوغان این جنگ خانوادگی را به عنوان مسئلهای ملی طرح و مدیریت نمود.
نقش کلان‌شهرهای ترکیه و استفاده اردوغان از فرصت کودتا
زمانلو ادامه میدهد: «در صحنه سیاست ترکیه چند شهراساسی و مهم وجود دارد که نقش تعیین‌کنندهای در فرایندهای سیاسی دارند: استانبول، آنکارا، بورسا، ازمیر و آدانا. این شهرها هم به لحاظ ژئوپولتیک و هم از نظر بافت جمعیتی و خصوصا نقش اقتصادی بسیار اهمیت دارند. همه این شهرها به جز ازمیر در حمایت از حزب عدالت و توسعه طی سالهای اخیر سنگ تمام گذاشتهاند. این بار نیز استانبول و آنکارا به لحاظ جامعه مدنی بر علیه شبه کودتا صف‌کشی نمود.»
این کارشناس در ادامه میافزاید در حوزه کارتلهای اقتصادی و رسانهای نیز یک هماهنگی و صفبندی مشترکی در بین اکثر کارتلهای بزرگ علیه قدرت‌گیری دوباره نظامیان در عرصه سیاست دیده میشود.
زمانلو در ادامه خاطرنشان میکند: «واکنشها به شبه‌کودتای برخی از ارتشیان بهترین فضا را برای هنرنمایی رهبری کاریزماتیک اردوغان فراهم نمود». اردوغان پس از اتفاقات دو سال اخیر و ناآرامیهای ناشی از تروریسم، کاهش آرای عمومی حزب عدالت و توسعه و شکست در برخی از سیاستهای منطقهای به شدت به حضور دوباره نیاز داشت. این حضور به گفته زامانلو با تکیه بر بدنهای از طرفداران اردوغان در دو شهر آنکارا و استانبول محقق گردید.
به گفته زمانلو در نبود واکنشهای خلاقانه از طرف احزاب مخالف، حزب عدالت و توسعه به رهبری اردوغان به خوبی توانست کنترل اوضاع را به دست گیرد. اما اعلام وضعیت فوقالعاده در ترکیه برای مدت سه ماه، شاید ترکیه را آبستن اتفاقات دیگری کند.
این کارشناس نتیجه می گیرد: «با همه این اوصاف نمیتوان اتفاقات اخیر را فقط بر پایه دینامیکهای داخلی تحلیل نمود، چرا که دینامیکهای خارجی نیز تاثیر بسزایی داشته‌اند. اقامت گولن در آمریکا، نقش سرویسهای مختلف آمریکا را نیز در این مسئله پررنگ کرده است».