امید اتحادیه‌ اروپا به گاز دریای خزر

روزنامه‌های آلمان نوشتند، از دهم فوریه سال ۲۰۱۰‌ که گونتر اوتینگر، نخست‌وزیر سابق ایالت بادن وورتمبرگ، وظیفه‌ی ریاست کمیسیون انرژی اتحادیه اروپا را بر عهده گرفت، فعالیت این اتحادیه برای بدست آوردن منابع جدید گازی و همچنین کاهش وابستگی به منابع انرژی روسیه دو چندان شد.
اتحادیه اروپا اینک قصد دارد با دور زدن روسیه نیازمندی‌‌های گازی این اتحادیه را تامین کند. سفر مشترک باروسو و اوتینگر به جمهوری آذربایجان و ترکمنستان نیز در این راستا خواهد بود.

آمادگی اتحادیه اروپا برای خرید گاز خزر

برخی از کارشناسان مسائل مربوط به گاز، از جمله ولادیمیر سوکور از "موسسه‌ی تحقیقی بنیاد جیمز تاون در واشنگتن"، که از "سیاست غیرفعال اتحادیه اروپا در امور انرژی" انتقاد می‌کردند و درباره‌ی "عقب افتادن این اتحادیه از چین و روسیه" در خرید گاز دریای خزر هشدار می‌دادند، اکنون از سفر مقام‌های اروپائی به جمهوری آذربایجان و ترکمنستان استقبال می‌کنند.

سوکور به دویچه‌وله می‌گوید: «اوتینگر سال پیش هم در ترکمنستان حضور داشت. در سال ۲۰۰۹ بردی محمداف، رئیس جمهور این کشور، وعده داد ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز به اروپا بفروشد. اروپائی‌ها به ترکمنستان همیشه امیدوار بودند. آنچه برای اروپائی‌ها تازگی داشت، این بود که بردی محمداف دوبار در ماه‌های ژوئن و نوامبر سال پیش با ذکر نام خط لوله‌ی نابوکو اعلام کرد کشورش آماده است به این خط لوله بپیوندد.»
ولادیمیر سوکور خاطرنشان می‌کند که اکنون نوبت اروپائی‌هاست که سیاست مربوط به انرژی خود را فعال‌تر کنند.

جمهوری آذربایجان تامین‌کننده‌ی گاز اتحادیه اروپا؟

بنظر واقیف شریف‌اف، مدیر خبرگزاری "ترند کاپیتال" آذربایجان، سفر باروسو و اوتینگر به معنای نهادینه شدن خط لوله نابوکو است. وی می‌افزاید، اتحادیه اروپا تائید می‌کند، جمهوری آذربایجان یکی از منابع اصلی تامین کننده‌ی گاز اروپا خواهد بود.

این کارشناس به دویچه‌وله می‌گوید: «آذربایجان از تنوع مسیر گازی استقبال می‌کند. این کشور به ترکیه، گرجستان و روسیه نیز گاز می‌فروشد. "کریدور جنوبی"، از جمله خط لوله‌ی نابوکو، این شانس را به این کشورمی‌دهد گاز خود را به بازار اروپا نیز بفروشد. از سوی دیگر آذربایجان به کشور ترانزیت گاز نیز تبدیل خواهد شد، زیرا گاز ترکمنستان فقط از طریق آذربایجان می‌تواند به اروپا انتقال یابد.»
شریف‌اف همچنین اشاره می‌کند به اینکه سفر باروسو و اوتینگر به معنای تحقق خط لوله‌ی نابوکو است و تضمینی است برای اجرائی شدن آن.

مخالفت ایران و روسیه با احداث خط لوله گاز در خزر

امید اتحادیه اروپا به گاز خزر بخصوص معطوف به منابع گازی متعلق به جمهوری آذربایجان شاه دنیز۲ و برخی منابع کشف شده ترکمنستان است.
واقیف شریف‌اف از خبرگزاری ترندکاپیتال به دویچه‌وله می‌گوید، در حال حاضر زیرساخت‌هایی به منظور انتقال گاز ترکمنستان به آذربایجان ایجاد نشده و بایستی خط لوله‌ای به همین منظور تاسیس گردد و سفر باروسو و اوتینگر ایجاد چنین ساختاری را تسریع خواهد کرد.

اما برخی از کارشناسان گفته‌اند که برای تاسیس خط لوله ‌بین ترکمنستان و آذربایجان نخست باید رژیم حقوقی دریای خزر مشخص گردد. ایران و روسیه تا بحال با تاسیس چنین خط لوله‌ای مخالفت کرده‌اند.
اما شریف‌اف معتقد است، تاسیس این خط لوله در محدوده‌ی ملی این کشورها مغایرتی با منافع دیگر کشورها ندارد. این کارشناس تاکید می‌کند، چنین خط لوله‌ای در محدوده‌ی ملی ترکمنستان و آذربایجان تاسیس خواهد شد.

آیا خزر به اندازه‌ی کافی برای اروپا گاز دارد؟

شرکت RWE آلمان که یکی از سهامداران پروژه نابوکو است، در بلوک ۲۳ خزر واقع در سواحل ترکمنستان در جستجوی گاز فعالیت می‌کند. مسئولین این شرکت در آلمان به دویچه‌وله گفتند، تحقیقات این شرکت در ترکمنستان هنوز ادامه دارد. کارشناسان امور گاز متذکر می‌شوند، اگر این شرکت موفق به کشف گاز شود، حدود ۷ سال طول خواهد کشید تا این گاز آماده‌ی صدور شود.

بایمراد خوجامحمداف، معاون نخست وزیر ترکمنستان، نیز اخیرا اعلام کرد: «ترکمنستان در حال ساخت خط لوله گاز "شرق- غرب" با ظرفیت ۳۰ میلیارد متر مکعب جهت صادرات گاز به غرب است. ما همه ساله حدود ۴۰ میلیارد مترمکعب گاز مازاد خواهیم داشت، بنابراین کشورهای اروپایی نباید نگران باشند.»
کارشناسان امور گاز می‌گویند، این خط لوله نیز از سال ۲۰۱۵ شروع به کار خواهد کرد.

بلوک ۱ و شاه دنیز ۲ در خزر، منابع گازی اروپا

بنظر ولادیمیر سوکور که درباره مسائل گازی منطقه‌ی آسیای میانه و دریای خزر تحقیق می‌کند و اخیرا در کنفرانس "روابط آمریکا و آذربایجان، وضع مشارکت راهبردی" در واشنگتن در این زمینه سخنرانی کرده است، ترکمنستان در دریای خزر به اندازه‌ی کافی برای نابوکو گاز دارد.

وی می‌گوید: «در بلوک ۱ پتروناس منابع عظیم گازی کشف شده و ترکمنستان قادراست ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز از این منبع به نابوکو بفروشد. بلوک ۱ پتروناس ۸۰ کیلومتر با ساختار حامل انرژی آذربایجان فاصله دارد.»

این کارشناس بر این باوراست که منابع شاه دنیز۲ در آذربایجان و بلوک یک پتروناس در ترکمنستان به اندازه‌ی کافی برای نابوکو گاز خواهند داشت.

ترکمنستان در خزر خط لوله می‌سازد

از سوی دیگر، سیاست کشورهای منطقه نیز در خصوص امور گاز فعال‌تر می‌شود. ترکمنستان اکنون درصدد است در جهت تنوع و گوناگونی مسیرهای فروش گاز طبیعی خط لوله‌‌ای از بستر دریا تاسیس کند. مقام‌های ترکمنستان می‌گویند، احداث این خط لوله مطابق سیاست ترکمنستان است و ساخت خط لوله‌ی گاز خزر موجب انتقال گاز ترکمنستان به آذربایجان و سپس به اروپا خواهد شد.

کارشناسانی که با دویچه وله گفتکو کردند، سفر خوزه مانوئل باروسو، رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا، و گونتر اوتینگر، کمیسرانرژی این اتحادیه، به آذربایجان و ترکمنستان را بزرگترین تحول اقتصادی در حوزه دریای خزر ارزیابی کردند. بنظر آنها این سفر زمینه‌‌ای مساعد برای انتقال گاز دریای خزر به اروپا فراهم خواهد کرد.

کشورهای اتحادیه اروپا امیدوارند بوسیله‌‌ی خط لوله‌ی نابوکو، گاز دريای خزر از طريق آذربايجان، گرجستان، ترکيه، بلغارستان، مجارستان، رومانی و اتريش به کشورهای اروپایی انتقال یابد.

طاهر شیرمحمدی
تحریریه: کیواندخت قهاری