انتخابات عراق، پيروزي احتمالي شيعيان و گسترش نفوذ ايران

�ران و از جمله، کالين پاول، وزير امور خارجه آمريکا بر اين اعتقادند که اختلافات ميان رهبران شيعه در ايران و عراق مانع از نفوذ نگران‌کننده ايران در اين کشور خواهد بود. گفتگويى با فريبرز رئيس‌دانا، اقتصاددان، و فرزانه روستايي دبير بخش بين‌الملل روزنامه شرق

تحريم احتمالي انتخابات سي‌ام ژانويه به وسيله‌ي «حزب اسلامي عراق» که يکي از مهمترين تشکلهاي سنيان اين کشور است، ناآراميهايي که همچنان ادامه دارد و عدم آمادگي اهل سنت براي شرکت در انتخابات، پيروزى شيعيان را که ۶۰ درصد جمعيت اين کشور را تشکيل مي‌دهند محتمل‌تر کرده است. گرچه زمزمه‌هايي در مورد امکان تغيير تاريخ برگزاري انتخابات به گوش مي‌خورد اما اغلب نيروهاي درگير در عراق بر اين نظرند که به تعويق افتادن انتخابات نه تنها به ثبات اوضاع اين کشور کمک نمي‌کند، که موجب بروز تشنجها و آشوبهاي گسترده‌تري نيز خواهد شد. حازم شعلان وزير دفاع عراق که پيش از اين از احتمال به تعويق انداختن انتخابات براي جلب مشارکت اهل تسنن سخن گفته بود نيز معتقد است به رغم کاستيهايي که در برقراري امنيت وجود دارد انتخابات در موعد مقرر برگزار خواهد شد.

برخي پيروزي قريب‌الوقوع شيعيان در عراق را به معناي پررنگ‌تر شدن نقش ايران در اين کشور و در منطقه تصور مي‌کنند. نفوذ گسترده‌ي آيت‌الله سيستاني که زاده‌ي ايران و دانش‌آموخته‌ي حوزه‌ي علميه‌ي قم است و حضور عبداعزيز الحکيم، رهبر «شوراي عالي انقلاب اسلامي عراق» که جمهوري اسلامي ايران در پاگرفتنش نقش مهمي داشته عده‌اي را نگران نزديکي و همراهي حاکمان آينده‌ي عراق با حکومت ايران کرده است. اما بسياري از صاحب‌نظران و از جمله، کالين پاول، وزير امور خارجه آمريکا بر اين اعتقادند که اختلافات ميان رهبران شيعه در ايران و عراق مانع از نفوذ نگران‌کننده ايران در اين کشور خواهد بود.

در همين ارتباط با دو تن از صاحب‌نظران در ايران گفتگو کرديم و نظر آنان را در مورد گسترش احتمالي نفوذ جمهوري اسلامي ايران در عراق، و در صورت پيروزي شيعيان در اين کشور جويا شديم.

فريبرز رئيس‌دانا، اقتصاددان، احتمال به تعويق افتادن انتخاب را کم نمي‌داند و اعتقاد دارد:

«البته من گمان نمي‌کنم شيعيان بتوانند به رغم بالا بودن سهمشان در جمعيت، به همين سادگي بتوانند سهم بالايي هم در پارلمان به‌دست بياورند. اين دلايل متفاوت دارد؛ مداخله‌هاي متفاوتي هست، تعويق انتخابات، برخي عملکردهايي که تا همان لحظه‌ي انتخابات ممکن است رخ بدهد و شرکت نکردن شيعيان جنوب، يا مشارکت کمتر آنان. در چنين جامعه‌اي که چنين مسائل مذهبي و اختلافات عقيدتي را داشته مهندسي سياسي و اجتماعي جوري عمل نخواهد کرد که بگذارد آنها، شيعيان، يکپارچه برنده شوند. اين يکي و از طرف ديگر اين شيعياني که برنده مي‌شوند و آرايي و کرسيهاي را در پارلمان به دست مي‌آورند لزوما طرفدار ايران نيستند. بخشهايي از ايران يکسري سرمايه‌گذاريهاي خاصي را کرده‌اند. به نظر من در راس اينها هاشمي رفسنجاني است که با آن دسته از شيعيان که مي‌خواهند از طريق انتخابات جلو بروند کار مي‌کند؛ مثل آيت‌الله سيستاني و اينها. اما بخشهاي ديگر لزوما با ايران نيستند و بخشهاي بيرون مي‌مانند. مثل مقتدي صدر و جناحش. بخشهايي هم که در جنوب عراق هستند، شيعيان بصره، که توسط انگليسيها کنترل مي‌شود مهندسي سياسي ديگري در انتظارشان است. اما در عين حال به هر حال به دست آوردن کرسيهايي در پارلمان از سوي بخشهاي افراطي در ايران ممکن است مورد استفاده قرار بگيرد تا اين بخشها جايگاه و پايگاههايشان را در عراق در پوشش قانون و از راههاي قانوني مستحکم کنند. اما اگر قرار باشد اين پايگاهها و جايگاهها، و اين استحکام موقعيت از حد معيني فراتر برود، به نظر من قطعا آمريکا وارد عمل خواهد شد. آمريکا انتخابات را به صورت ابزار مي‌خواهد که نتياج دلخواهش را به دست بياورد و شيعيان آرام را بتواند آرام آرام در آن نظامي که دارد هضم بکند. که در ضمن اين شيعيان بخش کمي هم نيستند، حتا بخشي از روحانيت در کربلا و نجف دلشان مي‌خواهد که به موقعيت آرامتري برسند به دليل حفظ همان شرايط اقتصادي که دارند. آنها رهبري‌اي را که دارند و قائد بودنشان را مي‌خواهند حفظ کنند. احتمالا و لزوما همه‌ي آنها مثل مقتدي صدر نيستند.»

فرزانه روستايي، دبير سرويس بين‌الملل روزنامه شرق، در مورد انجام انتخابات در موعد مقرر با اشاره به «شدت درگيريها و تغييري که در نوع آن شاهد هستيم» معتقد است:

«به نظر مي‌رسد منطقا آن سيستمي که عراق را اداره مي‌کند اصرار داشته باشد که حتما انتخابات در موعد مقرر خود، يعني سي‌ام ژانويه برگزار بشود. يعني هزينه‌اي را که تا به حال پرداخته تا انتخابات به تعويق نيفتد و در سي ژانويه برگزار شود اين هزينه‌اي است که در هر حال پرداخته و اين هزينه را به اصطلاح «دوبل» نکند و خودش را مجبور نکند که اين هزينه را در جاي ديگري دوباره بپردازد. فکر مي‌کنم اجتمال اين که انتخابات به تعويق بيفتد خيلي کم است.»

او درباره‌ي پيروزي شيعيان و رابطه‌ي آنان با حاکمان ايران مي‌گويد:

«ببينيد، نوع نفوذ فرق مي‌کند. نفوذ يک وقت به شدت سياسي است که در واقع حاشيه‌هاي نظامي و امنيتي پيدا مي‌کند و بعضي وقتها وجه غالب اين نفوذ سياسي، نظامي و امنيتي نيست، بلکه نفوذي فرهنگي يا به عبارتي همخواني فکري است. آن اتفاقي که در عراق مي‌افتد، با توجه به اين که در حال حضور آمريکاييها بسيار قوي است، يعني آنجا حضور آمريکاييها به طور مطلق، همه جا حس مي‌شود، من احساس مي‌کنم اگر شيعيان هم ببرند که همينطور هم خواهد شد، اين به معني گسترش سلطه‌ي نظام جمهوري اسلامي يا مسئولين ايران يا شبکه‌ي سياسي و امنيتي ايراني نمي‌تواند باشد. البته در اين که ايران در عراق تاثيرگذارتر بشود بي‌تاثير هم نخواهد بود. ولي اين به معناي آن نيست که عراق به يکي از وابستگان ايران تبديل بشود يا ما به خاطر موضوعات متفاوتي مجبور به درگيري با آمريکاييها بشويم يا آمريکاييها با ما درگير بشوند. من اينطور فکر نمي‌کنم. مضافا اين که نوعيت شيعيان در عراق و ايران با هم متفاوت است. نوع نگرششان با هم فرق مي‌کند. در نتيجه اگر آن ترکيبي که در عراق به قدرت مي‌رسند، که به قدرت هم خواهند رسيد، ترکيبي شيعي باشد با ترکيب شيعي ايران کاملا متفاوت خواهد بود.»

بهزاد کشميري‌پور، گزارشگر راديو صداي آلمان در تهران