انرژى هستهاى، آرى يا نه؟
۱۳۸۵ فروردین ۳۰, چهارشنبه�تفاده از سوختهاى فسيلى است موجب شده كه بحث استفاده از انرژى هستهاى مجددأ در آلمان مطرح شود.
لويس اشاوارى (Luis Echavarri) مدير سازمان همكارى اقتصادى و توسعه (OECD) مطمئن است مسئله استفاده از انرژى هستهاى به پايان نرسيده است: ”در حال حاضر در كل دنيا ۴۳۰ رآكتور هستهاى در شبكه توليدند. اين رآكتورها ۱۶٪ كل الكتريسته دنيا را توليد مىكنند. در كشورهاى عضو سازمان همكارى اقتصادى و توسعه اين ميزان تا بيست و چهار درصد و در كشورهاى اروپايى حتى تا سىوسه درصد كل برق توليد شده از راه سوخت هستهاى تأمين مىشود.”
اشاوارى: ”در بسيارى از كشورهاى دنيا انرژى هستهاى ديگر به عنوان انرژى نسل آينده مطرح نمىشود، بلكه صحبت از استفاده از انرژى هستهاى در حال حاضر است. به دو علت، اول اينكه توليد انرژى برق بايد تضمين شود، آنهم با قيمتى معقول. تا بيست و پنج سال آينده مصرف برق دست كم شست درصد افزايش پيدا خواهد كرد. و دوم اينكه تجربه سالهاى گذشته نشان داد كه بايد از گرم شدن بيشتر كره زمين جلوگيرى كرد. كشورهاى امضا كننده پروتوكل كيوتو متعهدند كه از توليد بيشتر گازهاى مانند گاز co2 جلوگيرى كنند. گرم شدن كره زمين پى آمد تأثير گلخانهاى اين گازهاست. يكى از فوايد مهم استفاده از انرژى هستهاى در اين است كه گاز co2 توليد نمىكند.“
آمريكا به تازگى مدت زمان استفاده از انرژى هستهاىاش را طولانىتر كرده است. چين تصميم دارد ظرف پانزده سال آينده بيست نيروگاه جديد بسازد. در اروپا، فلاند و فرانسه طرح ساخت نوع جديدى از راكتورها را مطرح كردهاند. كارشناسان اين زمينه مانند توماس شولنبرگ (Thomas Schulenberg) معتقدند اين نوع نيروگاهها كه به رآكتورهاى فشار آب معروفند، مطمئنترين نيروگاههايى خواهند بود كه تا كنون ساخته شدهاند.
” داخل نيروگاه پوشش بتونى دولايهاى قرار خواهد گرفت. پوششى كه در برابر برخورد هواپيما از خارج و يا انفجار از درون نيروگاه مقاوم است. پايين راكتور حوضچه مخصوصى قرار مىگيرند كه پس از ذوب هسته، مواد مذاب را جمعآورى و خنك خواهد كرد. اين حوضچهها مانع از نشت اين مواد به درون زمين و آلودگى احتمالى منابع آب زير زمينى خواهند شد. هدف از ساختن چنين رآكتورهايی آن است كه در بدترين حالت و در صورت انفجار، مواد راديواكتيو به بيرون نشت نكند. هدفى كه براى اولين بار با ساخت راكتورهاى فشارآب به واقعيت خواهد پيوست.“
طراحان اين نيروگاه احتمال بروز حادثه در اين نوع رآكتورها را يك در ده ميليون عنوان مىكنند. اما كارشناسانى مانند ولفگان ليبرت (Volfgang Liebert) از بخش تكنيك دانشگاه دارمشتات به اين طرح با ديده ترديد مىنگرند.”بىترديد طرحهايى كه ضريب اطمينان استفاده از تكنولوژى را بالا مىبرند روبه پيشرفتند. اما اينجا بخش اصلى مشكل هنوز برطرف نشده است. بحث ذوب كردن مواد هستهاى در ميان است و ادعا مىشود مواد مذاب در انتها در حوضچههاى مخصوص جمع آورى خواهند شد. اين ادعا نيازمند نقد و بررسى دقيقترى است. بر اساس شواهد موجود ظرفيت حوضچهها حدود صد كيلوگرم مواد مذاب است اما در صورت بروز حادثه صحبت از صدها تن مواد هستهاى است. يك بىاحتياطى يا سهلانگارى مىتواند منجر به بروز حادثهاى شود كه بر اثر آن حجم وسيعى از مواد راديواكتيو را در محيط پخش خواهتد شد.“
اما نه تنها در مورد سوختهاى فسيلى بلكه در مورد انرژى هستهاى نيز اين سوال مطرح است كه ماده اوليه چگونه تأمين خواهد شد؟ مطلبى كه به ندرت در مورد آن توضيح داده مىشود. مسئله اينجاست كه مانند ساير سوختهاى فسيلى مثل نفت يا ذغال سنگ، ذخيره اورانيوم هم محدود است. بدين ترتيب به رآكتورى نياز است كه علاوه بر توليد انرژى بتواند به طور همزمان به غنىسازى مواد اوليه نيز بپردازد.
در انتها يك سوال ديگر باقى مىماند، زبالههاى اتمى! تشعشات راديواكتيو زبالههاى اتمى تا صدها سال بعد باقى مىمانند. اين زبالهها را كجا و چگونه مىتوان نگهدارى كرد؟ نكتهاى كه مدتهاست در آلمان مورد بحث است. در حال حاضر سوئد تنها كشورى است كه اعلام كرده طرحى براى ساخت انبار مخصوص جمع آورى و نگهدارى زبالههاى اتمى را در دست اجرا دارد. در اين طرح زبالههاى اتمى جمعآورى و در بشكههاى مخصوصى بسته بندى خواهند شد. بشكهها سپس در محفظههاى سنگى عميقى در پوششى از گرانيت جاسازى مىشوند. ساخت اين انبار از سال ۲۰۱۲ آغاز خواهد شد.
اكنون اين سوال مطرح است كه در صورت انبار كردن زبالهها در دراز مدت چه اتفاقى خواهد افتاد؟ كليس تگرشتروم (Claes Thegerström) يكى از مسئولين شركت دفع زبالههاى هستهاى SKB معتقد است: ”تقريبأ هيچ! اين بشكههاى مخصوص را مىتوان تا صدها سال بعد بدون اينكه آسيبى ببينند در اين انبار نگهدارى كرد. البته پيش بينى مىشود كه به مرور زمان اين بشكهها فرسوده شوند، كه حتى در اين صورت هم مدت زمان بسيار بسيار زيادى طول خواهد كشيد تا مواد راديواكتيو از كانتينرها و انبارهاى محل نگهدارى خارج شده و سپس همراه آبهاى زيرزمينى تا سطح زمين برسند. اما ريسك اينكه تشعشعات مضر از انبار خارج شوند بسيار ناچيز است.“
در هر صورت اين نكته مسلم است كه در آلمان بحث استفاده دوباره از انرژى هستهاى ادامه خواد يافت. برخى همچنان معتقدند مضرات و خطرات استفاده از انرژى هستهاى بيشتر از فوايد آن است. در مقابل گروهى قرار دارند كه براى جلوگيرى از تغييرات بيشتر جوى و گرم شدن كره زمين بر استفاده از انرژى هستهاى تأكيد خواهند كرد.
شبنم نوريان