اوباما، مشکل گاز اروپا و شانس تاریخی ایران

اروپا، سال نوی میلادی را با هراس قطع جریان گاز آغاز کرد. این، چندمین بار بود که درست در اوج سرما، روسیه به بهانه‌ی افزایش بهای گاز صادراتی به اوکراین، یا سوء استفاده این کشور از امکانات ترانزیت، از تزریق گاز به خطوط ترانزیت اوکراین خودداری می‌کرد. ۲۰ درصد گاز مورد نیاز اروپا، از طریق همین خطوط لوله به مصرف‌کنندگان می‌رسد.

وابستگی اروپا به گاز روسیه

اروپائیان، در سال‌های اخیر، برای رهاشدن از وابستگی شدید به روسیه، همه راه‌های ممکن را طی کرده‌اند. آن‌ها بیشترین امید را به خط لوله نابوکو بسته‌اند که قرار است گاز حوزه خزر را به بندر سیحان در ترکیه و از آنجا به بنادر اروپائی دریای سیاه انتقال دهد. اما اختلاف آنان با ترکیه، بر سر سهم ترانزیت این کشور، بحران گرجستان و بلاتکلیف بودن وضعیت ایران سبب شده است که این طرح به کندی پیش برود.

سفر اخیر "یانا هیباسکووا" عضو پارلمان جمهوری چک به عراق، تازه‌ترین نمونه اهمیت واردات گاز برای اروپائی‌ها بود. وی، پس از بازگشت به پراگ، به خبرنگاران گفت: «عراق می‌تواند تا ۵ سال دیگر یکی از تامین‌کنندگان گاز اروپا باشد و از نیاز این قاره به گاز روسیه بکاهد».

ایران مهمترین گزینه

در تلاش‌های کشورهای اروپایی برای جست‌وجوی منابع گاز، نام ایران به عنوان مهمترین گزینه مطرح می‌شود. ایران، پس از روسیه، صاحب دومین ذخایر گاز جهان است و بهتر از هر کشور دیگری می‌تواند نیاز اروپا را تامین کند. اما تحریم‌های اقتصادی، مانع از تحقق این امر شده است. بزرگترین کنسرن انرژی اتریش، سال گذشته داوطلب بهره برداری از گاز ایران شد. اما تحقق این امر، به دلایل سیاسی به تعویق افتاده است. کمیسیون اروپا پیش‌بینی کرده است که ایران تا سال ۲۰۳۰ می‌تواند تامین‌کننده ۱۵ درصد گاز مصرفی اروپا باشد.

محافل اقتصادی غرب، امیدوارند که با آغاز ریاست‌جمهوری باراک اوباما، بحران مناسبات جهان غرب و ایران تخفیف یابد. نشریه "انرژی تریبون" در آخرین شماره خود نوشت که ایران تلاش می‌کند خود را به عنوان یک تامین‌کننده قابل اعتماد گاز اروپا بشناساند. در مقاله انرژی تریبون به این نکته اشاره شد که هنگام قطع گاز اوکراین، ایران صدور گاز خود به ترکیه را ۵۰ درصد افزایش داد.

با نابوکو یا رقیب نابوکو؟

سیاستمداران ایرانی تاکنون علاقه زیادی به مشارکت در طرح خط لوله نابوکو نشان داده‌اند. اما ایالات متحده آمریکا نه تنها مخالف این مشارکت بوده، بلکه در مسیر احداث خط لوله ایران به هند و پاکستان نیز، اشکال‌تراشی کرده است. اکنون نشریه انرژی تریبون می‌نویسد که ایران تصمیم دارد در صورت راه نیافتن به خط لوله نابوکو، خط لوله جدیدی به اروپا بکشد.

اما سیاست جمهوری‌اسلامی ایران در برخورد با روسیه دستخوش تضاد است: تهران از یک سو می‌خواهد نقش رقیب مسکو را در بازار جهانی گاز ایفا کند و از سوی دیگر می‌کوشد در طرح ایجاد سازمان کشورهای صادرکننده گاز دوشادوش مسکو پیش برود.

کارشناسان اقتصادی معتقدند از آنجا که گسترش همکاری‌های بین‌المللی ایران بدون حل مناقشه‌اتمی امکان‌پذیر نیست، جمهوری اسلامی، به زودی بر سر یک دوراهی مهم قرار می‌گیرد: پافشاری روی ادامه فعالیت‌های هسته‌ای، یا چشم پوشی از آن، به بهای گشایش اقتصادی.

ایران، با توجه به کاهش بهای نفت، شرایط اقتصادی دشواری را سپری می‌کند، تا آنجا که دولت ناگزیر شده است وعده پرداخت یارانه‌های نقدی به خانواده‌های کم درآمد را به افزایش بهای نفت مشروط کند. از سوی دیگر، باراک اوباما رئیس‌جمهور تازه آمریکا لحنی معتدل‌تر را وارد سیاست خارجی این کشور کرده است. کارشناسان، با کنار هم چیدن این زمینه‌ها، احتمال می‌دهند که ایران با نرمش در سیاست اتمی خود به بازار جهانی گاز راه یابد.