اورهان پاموک برنده جايزه صلح ناشران آلمان

اورهان پاموک در سال ۱۹۵۲ در استانبول چشم به جهان گشود. تحصیلات خود را در رشته های معماری و روزنامه نگاری به پایان رسانید و سپس سالهای زیادی را در نیویورک بسر برد. وی اکنون یکی از مهمترین نویسندگان نسل جوان ترکیه بشمار می رود که آثارش تاکنون به ۳۴ زبان در بیش از یکصد کشور جهان منتشر شده اند. «اورهان پاموک»‌ جایزه های ملی و بین المللی زیادی را دریافت کرده است. اما شهرت این نویسنده در آلمان هربار با انتشار کتاب تازه ای از او افزایش می یابد.

سرآغاز آن رمان «باروی سپید» بود که در سال ۱۹۹۰ منتشر شد. وی در این رمان از عناصر تاریخی بهره گرفته و نیروهای عثمانی و ونیزی را در برابر یکدیگر نهاده است. رمان «کتاب سیاه»‌ او در سال ۱۹۹۵ منتشر شد که در آن از زندگی یک روشنفکر ترک گزارش می دهد که افسرده و رنجور همه گوشه ها و کناره های زیرزمینی شهر را در جستجوی معشوقه اش زیر پا می گذارد. و در رمان «زندگی نو»‌ نیز، که در سال ۱۹۹۸ در آلمان منتشر شد باز جستجوی یک زن مطرح است. آخرین رمان وی بنام «برف» بتازگی در آلمان منتشر شده است.

منتقدین «اورهان پاموک» را یک داستانسرای «پسامدرن» می دانند که رمانهایش انباشته از تصاویر، تشبیهات، استعاره ها و گفتارهای دوپهلو و پرمغزند. «اورهان پاموک»‌ در آثار خود از قتل عام ارمنی ها بدست نیروهای عثمانی در سال ۱۹۱۵ یاد می کند و نیز، با نگرانی به سرنوشت کردها در زادگاهش، ترکیه،‌ می نگرد.

او این دو را، یعنی سرنوشت ارمنی ها و کردها، به یکدیگر پیوند می زند. چیزی که در ترکیه انگیزه ای بدست می دهد تا هرکس بر جان خود بیمناک شود و تازیانه ی رسانه ها را برپیکر خود احساس کند. یکی از منتقدین ادبی در همین پیوند نوشت که «شاید بتوان این جایزه را بعنوان یک پرده ی سیاسی برداشت کرد، اما دراین میان واژه ی سیاسی همیشه هنگامی بر زبان رانده می شود که در واقع نگاه به یک واقعیت انکارناپذیر دوخته شده باشد.»

گروه داوران همیشه ترجیح داده اند تا جایزه ی صلح را به روشنفکرانی اهدا کنند که نامشان خطوط بزرگ درگیری های قرن بیستم را در ذهن تداعی می کند. کسانی که در آثارشان به شکاف میان جهان اول و جهان سوم، به کشتار و نابودی یهودیان در اروپا، به جنگ سرد و نیز، به حکومتهای خودکامه پرداخته اند و همیشه از شرافت و حرمت انسانی دفاع کرده اند.

چنین به نظر می رسد که در این روزگار چشم ناشران آلمان بیش از گذشته به ادبیات و روشنفکران شرق دوخته شده باشد و از همین روی جایزه ی صلح خود را به «اورهان پاموک»‌،‌ نویسنده ی ترک، می دهد که بیش از هر نویسنده ی دیگری در این زمانه رد تاریخی غرب را در شرق و شرق را در غرب پیگیری کرده است.

پیش از این نیز، در سال ۱۹۹۷، «یاشار کمال» نویسنده ی دیگر ترک این جایزه را دریافت کرد و «آسیه جبار» نخستین زن نویسنده ی مسلمانی بود که در سال ۲۰۰۰ میلادی این جایزه را دریافت کرد که در واقع بهانه ای برای نیروبخشیدن به ادبیات زنان مسلمان بود.

بانو آنه مارى شمیل اسلام شناس آلمانی نیز که این جایزه را دریافت کرده بود در سال ۱۹۹۵ بخاطر تذکرات نااندیشیده اش درباره ی «سلمان رشدی» بزرگترین رنجشها را پدید آورد. اما، وی چندماه پیش از مرگش شیوه ی داستانسرایی «اورهان پاموک» را ستوده بود.

جایزه ی صلح اتحاديه ناشران آلمان برای نخستین بار در سال ۱۹۵۰ به «ماکس تاو» نویسنده ی آلمانی مقيم نروژ بخاطر خدماتش در راه آشتی ملل و نژادها اعطا شد. پس از وی، در لیست دریافت کنندگان این جایزه نام «آلبرت شوایتسر»، «ارنست بلوخ»، «ماکس فریش» و «واسلاو هاول»، «یورگن هابرماس» و بسیاری از روشنفکران دیگر به چشم می خورد.