ایران: دستورالعمل برای رسانه‌ها، شیوه‌ای سابقه‌دار
۱۳۸۶ اسفند ۱۶, پنجشنبه
اخیرا شورای عالی امنیت ملی، ابلاغیه‌ای را با مهر محرمانه برای رسانه‌های داخل کشور فرستاده که حاوی دستورالعمل‌هایی صریح و دیکته‌شده در مورد روش انعکاس اخبار توسط رسانه‌هاست.
در این ابلاغیه، موضوعات بین‌المللی از قبیل پرونده هسته‌ای، مذاکرات ایران و امریکا بر سر عراق، و حتی مسئله اخراج مهاجران افغانی از ایران مورد توجه ویژه قرار گرفته و از رسانه‌ها خواسته شده‌است که در این موارد طبق دستورالعمل صادرشده رفتار کنند.
همچنین در مورد انتخابات مجلس نیز به رسانه‌ها تأکید شده که با ایجاد شور انتخاباتی، مردم را به مشارکت هرچه بیشتر در انتخابات تشویق کنند.
کسری نوری روزنامه‌نگار و مشاور رسانه‌ای اعتماد ملی می‌گوید این اولین بار نیست که دولت برای رسانه‌ها دستورالعمل صادر می‌کند.
دویچه‌وله: آقای نوری، آیا روزنامه‌ای که در آن شما مسئولیت دارید، «روزنامه اعتماد ملی» هم این دستورالعمل سری دولت را دریافت کرده؟
کسری نوری: راستش این دستورالعمل‌ها که خیلی چیز تازه‌ای نیست. مدتهاست به مطبوعات ابلاغ می‌شود. و حالا در بعضی موارد جنبه‌ی توصیه دارد و در بعضی موارد لازم‌الاجراست. ولی من فکر می‌کنم به این موضوع باید فراتر از جزییات دستورالعملی نگاه کرد. به نظر من این قبیل دستورالعمل‌ها خیلی‌هاشان در ادامه‌ی تضییقاتی هستند که دولت جدید بر رسانه‌ها تحمیل می‌کند و من فکر می‌کنم در آینده بر دامنه‌ی آنها افزوده خواهد شد.
اشاره کردید که بعضی از این دستورالعمل‌ها حالت دستوری دارند و باید حتما اجرا بشوند و بعضی‌ها نه. من سوالم همین است که اصولا ضمانت اجرایی این دستورالعمل‌ها چه هست؟ آیا واقعا روزنامه‌ها ملزم هستند آنها را اجرا بکنند یا اینکه نه، فقط یک توصیه است؟
البته طبق قانون، مصوبات شورای امنیت ملی برای رسانه‌ها لازم‌الاجراست. اما در دولت جدید بعضی از این دستورالعمل‌ها ممکن است شکل سانسور به خودشان بگیرند که این دیگر خلاف نص صریح قانون اساسی می‌شود. ما در دولت قبل هم در ارتباط با پرونده‌ی هسته‌ای مشخصا دستورالعمل‌هایی دریافت می‌کردیم که البته هرگز شدید و غلیظ نبودند و بیشتر جنبه‌ی توصیه داشتند. ناگفته هم نماند که البته هیچکدام از رسانه‌های منتسب به جریان اصولگرا در زمان دولت آقای خاتمی، خیلی خودشان را پایبند این مصوبات نمی‌دانستند و البته به دلیل پشتوانه و حریم امنیتی هم که از آن برخوردار بودند، برخوردی هم با آنها صورت نمی‌گرفت. اما الان به دلیل شرایطی که رسانه‌های اصلاح‌طلب دارند، همواره باید در این هراس به سر ببرند که اگر به این دستورالعمل‌ها بی‌توجهی بکنند، حتا آنهایی که جنبه‌ی توصیه دارند، ممکن است با آنها برخوردی صورت بگیرد.
با توجه به اینکه این دستورالعمل از طرف شورای عالی امنیت ملی صادر شده است و نه نهادهای وابسته به مطبوعات، مثل شورای نظارت بر مطبوعات و غیره، آیا اصولا از نظر قانونی، شورای امنیت ملی این اجازه را دارد که بطور مستقیم در کار مطبوعات دخالت بکند؟
بله. طبق قانون مطبوعات ما، مصوبات شورای امنیت ملی لازم‌الاجراست. اما شورای امنیت ملی باید مصوبات خودش را به معاونت مطبوعاتی ارشاد اعلام بکند و معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد آن را به رسانه‌ها ابلاغ بکند.
دویچه‌وله: ولی مصوبات فکر می‌کنم یک مقداری فرق بکند با این دستورالعمل اخیر، آقای نوری. یعنی این الان دقیقا یک طوری است که انگار دیکته کرده که حتا جمله‌بندی‌ها به این صورت نوشته بشود. این منظورم است
بله من که این را گفتم، که مصوبات لازم‌الاجراست. اما گاهی اوقات این مصوبات و دستورالعمل‌ها دارد شیوه‌ی احیانا سانسور به خودش می‌گیرد که این دیگر خلاف نص قانون اساسی است. یعنی اقدامی که بعضا دارد صورت می‌گیرد با مبانی پذیرفته شده‌ی حقوقی و قانونی در پاره‌ای موارد مغایرت دارد. در این هیچ تردیدی نیست.
اما با این وجود، روزنامه‌ها ملزم به رعایت آن هستند، با توجه به شرایط کنونی. درست است؟
بهتر است بگوییم که ناچار هستند. چون دیگر این معدود تریبون‌هایی هم که برای منتقدین دولت باقی مانده است، به راحتی ممکن است که در معرض خطر قرار بگیرند. من به شخصه معتقدم که به بعضی از این مصوبات، رسانه‌های منتقد از سر اجبار و ناچاری تن می‌دهند.
آقای نوری! متن این دستورالعمل آدم را یاد دستورالعمل‌هایی که در زمان رژیم قبلی، ساواک به مطبوعات می‌داد می‌اندازد. به طوری که حتا جمله‌ها را دیکته کرده است که به این صورت بنویسید، مثلا در مورد اخبار هسته‌ای یا در مورد مذاکرات ایران و آمریکا بر سر عراق. آیا در طول این ۲۹ سال بعد از انقلاب چنین چیزی سابقه داشته است به این صورت، دیکته‌کردن یک چیزی به مطبوعات؟
البته من یک نکته را به شما بگویم. حداقل در رسانه‌هایی که حالا من با آنها ارتباط دارم، ما خیلی خودمان را ملزم به این نکردیم که هرچه آقایان می‌گویند نعل به نعل و کلمه به کلمه ما اجرا بکنیم. یعنی این را لازم است که من همینجا به شما بگویم. اما بله، من به این معتقدم که آقایان جهت‌گیری‌شان دیگر دارد به سمتی می‌رود که خلاف قاعده‌ای بوده که در سالهای گذشته بر کشور حاکم بوده است. و به نظر من دیگر یک مقدار بیش از حد دارند سعی در وارونه نشان‌دادن حقایق می‌کنند و این برای کلیت نظام و حاکمیت در درازمدت به نظر من خطرناک خواهد بود.