ایران و روسیه و آذربایجان، هم‌پیمانان جدید منطقه‌ای
۱۳۹۵ مرداد ۱۸, دوشنبه
نشست سه جانبه روسیه، ایران و آذربایجان برگزار شد. روحانی از تمامیت ارضی آذربایجان و حل مسالمت‌آمیز مناقشه قرهباغ دفاع کرد. وی با پوتین درباره جنگ سوریه و فروش سلاح‌های پیشرفته روسی به ایران مذاکره کرد.
سفر دو روزه‌ی حسن روحانی به باکو یکشنبه (۷ اوت/ ۱۸ مرداد) آغاز شد. دیدار روحانی با همتایان آذری و روسی خود علی‌اف و پوتین با توجه به مناقشه‌های منطقه‌ای مانند قرهباغ کوهستانی و به ویژه جنگ سوریه ابعاد فرامنطقه‌ای پیدا کرده و انتظارات را بالا برده است.
محور اصلی مذاکرات سه‌جانبه مسائل اقتصادی چون "حمل و نقل بین‌المللی شمال- جنوب" اعلام شده است. جمهوری آذربایجان حل و فصل مناقشه قرهباغ را جزو اولویت سیاست خود قرار داده است.
بیشتر بخوانید: ایران و آذربایجان شش سند همکاری امضا کردند
رئیس جمهور ایران در نخستین روز سفرش به باکو درباره مناقشه قرهباغ صریحا اعلام کرد: «ایران خواستار حفظ تمامیت ارضی کشورها از جمله آذربایجان و تغییرناپذیری مرزها در منطقه است». روحانی همچنین تاکید کرد: "مشکلات و اختلافات میان کشورها باید از طریق گفتگو و مذاکره به حل و فصل نهایی" برسد.
منطقه قرهباغ کوهستانی بخشی از خاک آذربایجان است با اکثریت ارمنی. این منطقه پس از فروپاشی اتحاد شوروی توسط ارمنستان اشغال شد و وضعیت کنونی حاکم بر این منطقه همچنان "نه جنگ و نه صلح" است.
تسهیل روادید آذربایجان برای شهروندان ایران
صحبت‌های روحانی "در دفاع از تمامیت ارضی آذربایجان" با استقبال گرم مقام‌های آذری روبرو شد. به گفته کارشناسان دوران "احضار سفیر"، اتهام "دخالت‌های دینی ایران" و فراز و فرودهای مناسبات دو کشور همسایه اکنون پایان یافته است.
در دومین روز حضور رئیس جمهوری ایران، محسن پاک‌آیین سفیر ایران در باکو از تسهیل ویزای آذربایجان برای شهروندان ایرانی خبر داد.
خبرگزاری ایرنا دوشنبه (۸ اوت/ ۱۹ مرداد) از قول سفیر ایران از لغو ۳ مرحله‌ای ویزا گزارش داد. پاک‌آيین می‌گوید: «در مرحله اول دو کشور تسهیلات فرودگاهی را برای سفر اتباع خود در نظر می‌گیرند و پس از آن در حدود سه ماه دیگر، تسهیلات صدور روادید در مبادی ورودی مرزهای دو کشور یعنی در مرزهای آستارا و بیله سوار برقرار می‌شود و در مرحله سوم با تکمیل امکانات فنی دو کشور وارد مرحله نهایی این روند یعنی لغو روادید خواهند شد.»
بیشتر بخوانید: "بدترین دوران مناسبات ایران و آذربایجان" در زمان احمدی‌نژاد
دالغا خاتین‌اوغلو، مدیر اخبار ایران بخش انگلیسی خبرگزاری "ترند"، که سفر حسن روحانی به باکو را از نزدیک دنبال می‌کند به دویچه وله می‌گوید: «در دوران روحانی روابط به شدت و سریع رو به بهبودی نهاد و حتی قبل از برجام، روسای جمهوری دو کشور به پایتختهای هم‌دیگر سفر کرده و در بالاترین سطح موضوع گسترش روابط را مذاکره کردند. بعد از برجام نیز دو دیدار در سطح سران در پایتختهای دو کشور انجام شد و در این میان دهها هیات عالیرتبه از دو طرف سفرهایی برای گسترش روابط در سه سال گذشته انجام دادند که محصول آن، عقد ۱۶ تفاهم‌نامه بود.»
ایران و آذربایجان از دشمنی تا دوستی
خاتین‌اوغلو ادامه می‌دهد: ایران همواره از تمامیت ارضی آذربایجان دفاع کرده و به ۴ قطعنامه‌ای که برای آزادی قرهباغ و ۷ منطقه اطرف آن از نیروهای ارامنه در شورای امنیت سازمان ملل تصویب شده، ایران رای مثبت داده است.
این کارشناس مقیم باکو به دویچه وله می‌گوید: «امیدواریم که مذاکرات به نتیجه برسد و کل مناطق اشغالی آزاد شود و یک میلیون آواره جنگی و مهاجران به سرزمین آبا و اجدادی خود برگردند و این وضعیت نه صلح و نه جنگ خاتمه یابد. موضع صریح روحانی در دیدار از باکو مبنی بر حمایت ایران از تمامیت ارضی آذربایجان نکته دلگرم کننده و مثبتی بود.»
اهمیت دیدار پوتین و روحانی
اهمیت دیگر نشست سه جانبه باکو ملاقات میان پوتین و روحانی بود. درباره طیف وسیعی از موضوعات در این دیدار رایزنی و گفت‌وگو شد. ولادیمیر پوتین می‌گوید ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان در حوزه انرژی حمل و نقل می‌توانند طرح‌های مختلف دوجانبه، سه جانبه و منطقه‌ای را اجرا کنند و نشست باکو از این جهت اهمیت دارد.
رسانه‌های روسی از علاقه طرف ایرانی به خرید مدرن‌ترین تسلیحات روسی نوشتند. سپوتنیک خبرگزاری روسی از قول کارشناسان "هزینه تعویض تکنیک‌های کهنه نظامی ارتش ایران" از جمله نیروی هوایی را بین ۴۰ تا ۶۰ میلیارد دلار برآورد کرده است. رسانه‌های روسیه می‌نویسند توافقنامه هسته‌ای راه را برای خرید تسلیحات روسی هموار کرده است.
به نوشته سپوتنیک سرگئی چمزوف مدیر کل شرکت دولتی "روس تخ" به تحویل تسلیحاتی چون "پدافند هوایی، سلاح‌های غیرکشنده و سامانه‌های الکترونیک و جانبی و فرعی و قطعات یدکی" ادامه خواهد یافت.
بیشتر بخوانید: نظر کارشناسان درباره موضع ایران در کشمکش قرهباغ
در حاشیه نشست باکو روز دوشنبه (۸ اوت/ ۱۹ مرداد) وزیر نفت ایران با وزیر انرژی روسیه دیدار کرد.
یک منبع آگاه رسمی در گفتگو با دویچه وله تصریح کرد که موضوع توازن عرضه و تقاضای نفت در بازارهای بین‌المللی میان ایران و روسیه مذاکره می‌شود.
قرار است در ماه سپتامبر اجلاس اوپک برگزار شود و موضوع "فریز نفتی" دوباره در این اجلاس مطرح خواهد شد.
این منبع به ما گفت که ایران تا رسیدن به حد تولید نفت قبل از تحریم‌ها نمی‌خواهد به فریز نفتی بپیوندد. روسیه مایل است تولید جهانی نفت کاهش یابد تا قیمت‌ها بالا رود. ایران و روسیه همچنین پیرامون وام ۵ میلیارد دلاری روسیه به ایران و احداث ۸ نیروگاه اتمی جدید نیز مذاکره می‌کنند.
تمرکز مذاکرات سه‌جانبه بیشتر بر روی اجرایی کردن "کریدور خط آهن شمال جنوب" است. ایران برای خط رشت - آستارا نیاز به یک میلیارد دلار سرمایه دارد که آذربایجان نیمی از آن را به صورت وام پرداخت می‌کند. روسیه نیز با ایران پیرامون تامین مالی این پروژه مذاکره می‌کند.
به گفته کارشناسان نشست باکو در سطح سران سه کشور روسیه، ایران و آذربایجان همسویی منطقه‌ای را می‌تواند تقویت کند. قدم اول در این راستا همکاری‌های اقتصادی عنوان شده است، اما همکاری‌های اقتصادی بدون حل بحران‌های سیاسی بی‌نتیجه خواهد بود.