بازنگری سياست داخلی آلمان در سال ۲۰۰۵

نشستها و برنامه‌های بيشماری در رابطه با تاريخ آلمان و نقاط كور گذشته‌ی اين كشور، در شصتمين سالگرد پايان جنگ، برگذار شد و دولت فعالانه از اين برنامه‌ها پشتيبانی كرد. اوج اين فعاليتها گشايش محل عظيم ”يادمان قربانيان هلاكويی” در ماه مِه بود. گفتنی است كه در آلمان اصطلاح هلاكو را برای ديكتاتوری هيتلر و نازيسم به كار می‌برند. پاول اشپيگِل Paul Spiegel رئيس شورای مركزی يهوديان آلمان، در مراسم گشايش اين محل در برلين با لحنی انتقادی يادآور شد كه اين يادمان اگرچه ياد قربانيان را گرامی می‌دارد ولی خطاب و هشداری مستقيم به مجرمان اين فاجعه و همچنين همقطاران ايشان نيست.

سال ۲۰۰۵ اما سال گزينش و گزينه‌ها در آلمان هم بود. سال پرفراز و نشيبی كه طی آن قطب بندی‌های سياسی و حزبى، آشكارا در انتخابات و تركيب مجلس‌های ايالتی و پارلمان سراسری آلمان، رخ نمودند. بزرگترين دگرگونی سياسى در اين سال، بی گمان برگذاری زودرس انتخابات پارلمانی بود كه در نتيجه‌ی آن برای نخستين بار يك زن در مقام رياست دولت آلمان قرار گرفت.

آنگِلا مِركِل رئيس حزب دموكرات مسيحی در نخستين بيانيه‌ی خود به عنوان صدر اعظم، خطاب به مجلس آلمان گفت: آيا كسی تا همين چند ماه يا حتی چند هفته پيش فكر می‌كرد كه دولت و اداره‌ی چهار سال آينده‌ی آلمان در دست ائتلافی بزرگ از دموكرات مسيحيان و سوسيال دموكراتها قرار گيرد؟ چه كسی فكر می‌كرد شريك ما در اين ائتلاف يك سياستمدار از شرق آلمان يعنی از براندِنبورگ باشد؟ و بالاخره چه كسی فكر می‌كرد در همين سال جاری بالاترين مقام حكومتی در دست يك زن قرار بگيرد؟ به راستی چه كسی چنين فكری می‌كرد؟

سخنان مركل، به راستی موقعيت پرفراز و نشيب روند سياست درونی آلمان را نشان می‌دهد. در آغاز سال ۲۰۰۵ زمين لرزه‌ی دريايی در اقيانوس هند، توجه جامعه‌ی آلمان را يكسره به خود جلب كرده و تقريبا هرچيز درون كشوری را تحت الشعاع قرار داده بود. دولت شرودر، بر موج كمكهای مردم آلمان نظارت می‌كرد و خود، فعالانه به مردم منطقه، ياری می‌رساند. دولت در يك تصميم فورى، ۵۰۰ ميليون يورو بودجه برای كمك و سازندگی در منطقه‌ی زلزله زده، تعيين كرد كه بايد در سه تا پنج سال آينده به مصرف برسد.

و اما نخستين پيشآمد درون كشوری كه موقعيت حزبها و در نتيجه موقعيت سياسی كشور را دگرگون كرد، ماجرای انتخابات در شمالى‌ترين ايالت آلمان، شلِسويگ هلشتاين Schleswig-Holstein بود. نخست وزير سوسيال دموكراتِ اين ايالت كه ۱۱ سال در ائتلافی با حزب سبزها حكومت می‌كرد، پس از شكست فاحش حزبش در انتخابات، نامزد تشكيل يك دولت اقليت با پشتيبانی حزب اقليت دانماركی‌های محل شد. گرچه در ظاهر رای نمايندگان مجلس ايالتی برای تشكيل آن كابينه كافی بود، ولی پس از چهار بار راى گيری مخفى، خانم ‌هايده زيمونيس Heide Simonis رای كافی برای تشكيل كبينه‌ی ياد شده را نياورد. در نتيجه، نامزد محافظه‌كاران، بر خلاف تصور آگاهان سياسى، مأمور تشكيل آن كابينه‌ی ايالتی شد. اين اولين نشانه‌ای بود كه از تغيير موقعيت و محبوبيت احزاب در آلمان حكايت می‌كرد.

روند يادشده در پرجمعيت‌ترين ايالت آلمان يعنی نورد راين وستفالِن Nordrhein-Westfalen ادامه يافت. در اينجا كه می‌توان از آن به عنوان رُستنگاه سوسيال دموكرات‌ها نام برد، اين حزب پس از ده سال اداره‌ی ايالت با شراكت حزب سبزها، جای خود را به ليبرال‌ها و دموكرات مسيحى‌ها داد. در انتخاباتی كه در ماه مِه، در اين ايالت برگذار شد، سوسيال دموكراتها شش درصد كمتر از دوره‌ی پيشين رای آوردند. يورگِن روتگِرس Juergen Ruettgers نخست وزير تازه‌ی ايالت، پس از انجام انتخابات، از موقعيت پيشين احزاب در اين استان به عنوان امری گذشته ياد كرد و حزب خود را مأمور ساختن آينده‌ای نوين و بهتر برای ايالت نورد راين وِستفالِن معرفی كرد. سوسيال دموكرات‌ها اين دگرگونى‌ها را بى‌پاسخ نگذاشتند.

درست در همان شبی كه نتايج انتخابات ايالت نورد راين وستفالِن اعلام شد، صدر اعظم پيشين و رهبر حزب سوسيال دموكرات به همگان اعلام كرد كه وی تصميم به انجام انتخابات پيش رس گرفته است. اعلام اين خبر همه چيز را در پهنه‌ی سياست داخلی كشور آلمان دگرگون كرد به ويژه كه نظرسنجى‌ها نتيجه‌ی مطلوبی برای سوسيال دموكراتها در چنين انتخاباتى، پيش‌بينى نمى‌كردند.

گفتنی است كه برگذاری انتخابات زودرس در آلمان به راحتی ممكن نيست. بر پايه‌ی قانون اساسی كشور، نخست بايد مجلس به علت نبود اكثريت آرا برای دولت وقت، منحل شود. به اين علت، گرهارد شرودر از مجلس رای اعتماد خواست با اين اميد و تأكيد به هواداران خود، كه دولت او را از چنين رايی برخوردار نسازند. تنها با چند رای ممتنع، شرودر به مقصود خود رسيد و از رئيس جمهور كشور تقاضای انحلال مجلس را كرد. با اين كه دو نماينده‌ی مجلس به ديوان عالی كشور شكايت بردند، ولی مجلس منحل و انتخابات برگذار شد. اما باز حتی آگاهان و نظرسنجان در پيش بينی نتايج انتخابات اشتباه كردند.

هرچند دولت ائتلافی سبزها و سوسيال دموكراتها از كار بركنار شد، ولی آنگونه كه انتظار می‌رفت، دموكرات مسيحى‌ها نتوانستند يك دولت ائتلافی با ليبرالها تشكيل دهند. افزون بر اين، اگرچه چپگراها و از ميان آنها برخی سوسيال دموكرات‌های چپ، با دموكراتهای سوسياليست همسو شدند و ليست مشتركی در انتخابات سراسرى، معرفی كردند، ولی سوسيال دموكراتها با يك شكست فاحش روبرو نشدند و سبزها نيز توانستند ۸ درصد از آراى مردم را به خود اختصاص دهند. سرانجام، پس از فراز و فرودهای سياسی و حزبي، ائتلاف موسوم به بزرگ، از احزاب برادر محافظه كارِ دموكرات مسيحی و سوسيال مسيحى، با سوسيال دموكرات‌ها، تشكيل شد.

بدين ترتيب نخستين بار اداره‌ی دولت در دست يك زن قرار گرفت. گذشته از نارسائى‌های اقتصادی، كه هم اكنون دامنگير جامعه‌ی آلمان شده، دولت در حال حاضر بايد به بررسی و روشن ساختن مسئله‌ی استفاده‌ی سازمان سيا از فرودگاه‌های آلمان برای كشاندن متهمان به تروريسم به سرزمينهای قانون گريز، بپردازد. در اين رابطه، ربودن خالد المصری آلمانی لبنانی تبار مدتی است نگاه رسانه‌های همگانی را به خود جلب كرده است.