«بانک توسعه صنعت نفت»، تدبیری برای مقابله با تحریم‌ها؟
۱۳۸۶ بهمن ۲۸, یکشنبه
در حالی که قطر هر روز به میزان سرمایه‌گذاری و استخراج گاز در این منطقه می‌افزاید، بهره‌برداری ایران از فازهای ۶ تا ۱۰ که قرار بود امسال آغاز شود بار دیگر به تعویق افتاد. اکنون بانک مرکزی موافقت کرده وزارت نفت را در تاسیس بانکی یاری دهد که بخشی از منابع مالی لازم برای پروژه‌های نفتی را تامین کند.
میدان گازی پارس، در منطقه‌ای به شعاع ۱۰۰ تا ۱۲۰ کیلومتر ار ساحل بندرعسلویه و در آبهای خلیج فارس، نیمی از ذخایر شناخته شده‌ی گاز ایران را در خود جا داده است. این میدان به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می‌شود که ایران در بخش جنوبی آن با قطر شریک است. این بخش به تنهایی حدود ۱۵ درصد ذخایر اثبات شده‌ی گاز جهان را در بردارد. کشف میدان پارس به اوایل دهه‌ی چهل خورشیدی بازمی‌گردد و حفر اولین چاه اکتشافی آن به سال ۱۳۴۵. حدود ده سال بعد، ۱۳۵۵، طرح بهره‌برداری از این میدان آغاز شد که با وقوع انقلاب و سپس جنگ با عراق متوقف ماند. در حالیکه قطر با برنامه‌ریزی‌ها لازم و جلب سرمایههای خارجی استخراج گاز از این میدان مشترک را اواخر دهه‌ی ۶۰ آغاز کرد فعالیت‌های ایران در این منطقه با تاخیری ده ساله شروع شد. دیماه ۱۳۷۷ شرکت نفت و گاز پارس به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های شرکت ملی نفت ایران تاسیس شد که یکی از اهداف اصلی آن دست یافتن به«حقوق حقه جمهوری اسلامی از میدان گازی پارس جنوبی» تعریف می‌شود.
سال‌هاست توسعه‌ی منطقه‌ی پارس جنوبی به یکی از برنامه‌های استراتژیک اقتصادی و سیاسی جمهوری اسلامی تبدیل شده است. راه‌اندازی فازهای یک تا پنج در این منطقه ایران را برای مدت کوتاهی قادر ساخت در بهره‌برداری از این میدان به قطر نزدیک شود. اما تاخیر در راه‌اندازی فازهای بعدی، به ویژه فازهای ۶،۷ و۸ که قرار بود امسال به بهره برداری برسند بار دیگر باعث شده میزان برداشت قطر از ایران پیشی بگیرد؛ به ویژه آنکه قطر با بهره‌گیری از اعتماد سرمایه‌گذران خارجی پارس جنوبی را محور برنامه‌ی بلندمدت توسعه‌ی اقتصادی خود قرار داده و فعالیت‌های خود در این منطقه متمرکز کرده است.
تشدید تحریم‌ها و مشکل تأمین سرمایه
تشدید تحریم‌های غرب، که علت اصلی آن عدم اجرای قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل و توقف فعالیت‌های مربوط به غنی‌سازی اورانیوم توسط جمهوری اسلامی عنوان می‌شود، ایران را در تامین سرمایههای لازم برای گسترش فعالیت‌های حوزه‌ی نفت و گاز با مشکل روبرو کرده است. استفاده‌ی بهینه از منابع گاز مستلزم راه‌اندازی صنایع وابسته از جمله پالایشگاه و پتروشیمی است. ایران گرچه در سال‌های گذشته در این زمینه پروژه‌های متفاوتی را به اجرا درآورده هنوز راه درازی برای اجرایی کردن اهداف توسعه در پیش دارد. افزایش توان استخراج و صدور گاز با توجه به محدودیت گسترش تولید و فروش نفت و افزایش مصرف داخلی، گاز را به محور استراتژیک اقتصاد ایران تبدیل کرده است.
بانک مرکزی و تأمین منابع مالی پروژه‌های نفتی
به گفته‌ی وزیر نفت غلامحسین نوذری مطابق برآوردهای انجام شده باید سالانه ۲۰ تا ۲۵ میلیارد دلار در صنعت نفت سرمایه‌گذاری شود. این در حالی است که کل سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در ۱۱ سال گذشته ۱۰۴ میلیارد دلار بیشتر نبوده است. یکی از طرح‌هایی که مسئولان برای جبران کمبود سرمایه‌گذاری‌های خارجی اندیشده‌اند، استفاده از منابع داخلی و افزایش درآمدی است که در پی بالارفتن قیمت نفت به دست آمده. نوذری اخیرا از برداشت بیش از ۱۰ میلیارد دلار از صندوق ذخیره‌ی ارزی برای این منظور خبر داده است. وزیر نفت سیزدهم بهمن ماه از توافق‌های اولیه برای تاسیس صندوق یا بانکی به منظور «تامین منابع مالی پروژه‌ها با هدف شتاب بخشیدن به اجرای آنها» سخن گفته بود.
صبح روز یکشنبه ۲۸ بهمن، معاون برنامه‌ریزی وزیر نفت به خبرگزاری فارس اظهار داشته، بانکی با نام توسعه صنعت نفت با همکاری و مساعدت بانک مرکزی تاسیس خواهد شد. اکبر ترکان می‌افزاید بانک مرکزی به منظور تامین منابع مالی پروژه‌های نفتی با اختصاص ۱۵ میلیارد دلار از داریی‌های ارزی خود به این بانک موافقت کرده است. او این اقدام بانک مرکزی را «در راستای رویارویی با محدودیت‌هایی که بانک‌های خارجی برای تامین مالی پروژه‌های نفتی کشور ایجاد کرده‌اند» عنوان می‌کند. به گفته‌ی ترکان این رقم «جدای از اختصاص ۳ درصد درآمدهای نفتی برای توسعه پارس جنوبی است.» بانک مرکزی همکاری خود را مشروط به رفتار مشابه دریافت‌کنندگان تسهیلات در مراجعه به بانک‌های خارجی و تعهد بازپرداخت وام‌ها کرده است.
بهزاد کشمیری‌پور