بانک مرکزی؛ تداوم سیاست­ها یا تحولات اساسی؟

با این همه رئیس سابق این بانک، ابراهیم شیبانی هنگامی خداحافظی به جانشین خود توصیه می­کند، به دور از سیاست، به قوانین پذیرفته شده اقتصادی پایبند بماند و برنامه­های پیشین را تداوم بخشد. و این در حالی است که رئیس جمهور در این مراسم بر ضرورت تحولات بنیادی سیستم بانکی تاکید کرده است.

با این همه رئیس سابق این بانک، ابراهیم شیبانی هنگامی خداحافظی به جانشین خود توصیه می­کند، به دور از سیاست، به قوانین پذیرفته شده اقتصادی پایبند بماند و برنامه­های پیشین را تداوم بخشد. و این در حالی است که رئیس جمهور در این مراسم بر ضرورت تحولات بنیادی سیستم بانکی تاکید کرده است.

صبح چهارشنبه، ۱۴ شهریور، محمود احمدی­نژاد رئیس جمهور، برخلاف برنامه­ی اعلام شده، سرزده به عمارت بانک مرکزی رفت تا با ششمین عضو کابینه خداحافظی کند و به عضو جدید خوشامد بگوید. ابراهیم شیبانی که بیش از چهار سال ریاست بانک مرکزی را برعهده داشت به توصیه­ی طهماسب مظاهری به این سمت منصوب شد که اکنون جانشین او شده است.

در مراسم تودیع و معارفه­ی روسای سابق و جدید بانک مرکزی، ابراهیم شیبانی شایعات مربوط به کنار گذاشتن خود را تکذیب و تاکید کرد به درخواست خود از این سمت کنار می­رود. شایعه­ی کناره­گیری یا کنار گذاشتن شیبانی تقریبا از اغاز همکاری او با دولت نهم به گوش می­رسید.

این شایعه در شش ماه گذشته هر بار با قوت بیشتری در رسانه­ها منتشر و از سوی مقامات دولتی تکذیب می­شد. با این همه رئیس سابق بانک مرکزی هنگام خداحافظی تصریح می­کند از یک سال پیش میل و اصرار به رفتن داشته و رئیس جمهور از استعفانامه­های مکرر شیبانی در دو سال گذشته سخن می­گوید.

سیاست­هایی که به افزایش نقدینگی و تورم منجر شده ظاهرا از اختلاف­های اصلی رئیس دولت و رئیس سابق بانک مرکزی بوده است. کاهش میزان سودهای بانکی که با پافشاری محمود احمدی­نژاد از سوی شورای پول و اعتبار به تصویب رسید، در نظر بسیاری از کارشناسان اقتصادی یکی از دلایل هجوم سرمایه­ها به بازار و به ویژه سرمایه گذاری در بخش مسکن و افزایش قیمت­ها محسوب می­شود.

سود تسهیلات در حالی به ۱۲ درصد کاهش یافته که میزان تورم، حتا در آمار رسمی، نزدیک به ۱۵ درصد اعلام شده. بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند، در صورتی که میزان سودهای بانکی از میزان تورم کمتر باشد انگیزه­ی سپرده­گذاری در بانک­ها کاهش می­یابد و سرمایه­ها به سوی کارهای غیرمولد سوق پیدا می­کند.

گرچه ابراهیم شیبانی در مراسم خداحافظی اخبار مربوط به ناهماهنگی و اختلاف با رئیس جمهور را تکذیب کرد، از خلال سخنان ایراد شده می­توان دریافت که رئیس دولت امیدوار است تغییرات مورد نظر او در سیستم بانکی با آمدن طهماسب مظاهری شتاب بیشتری بگیرد.

محمود احمدی­نژاد در سخنان خود بار دیگر از ضرورت تغییرات اساسی در کار بانک­ها و اصلاح قانون و رفتار آنها سخن گفت. مظاهری نیز در تایید نظر احمدی­نژاد بر ضرورت تغییر جهت فعالیت بانکها از سرمایه­گذاری به خدمات رسانی تاکید کرد. او توضیح بیشتر درباره­ی برنامه­ها و سیاست­های خود را به چند روز آینده موکول کرده است.

ابراهیم شیبانی در این مراسم ضمن برشمردن توفیق­های خود در بانک مرکزی، وضعیت امروز این بانک را مساعد خواند، و از جمله به چند برابر شدن سرمایه و ذخایر ارزی آن اشاره کرد. رئیس جدید بانک مرکزی، مظاهری معتقد است این بانک گرچه پر رونق­ترین روزهای پس از انقلاب را سپری می­کند، از جهتی نیز دارای سخت­ترین شرایط است.

او درباره­ی جزییات این شرایط سخت توضیح بیشتری نداد. رئیس اتاق بازرگانی محمد نهاوندیان یک روز پیش­تر، در نشست بررسی مشکلات بانک­ها به تاتثیر تحریم­ها اشاره کرده و می­گوید «ندیدن مشكلاتی كه برخی كشورهای خاص ایجاد می‌كنند غلط است.» او با بیان این که تسلیم شدن و دامن زدن به مشکلات نیز کار درستی نیست می­افزاید «ما باید در این شرایط برای پیدا كردن راه‌های مناسب تلاش كنیم.»

در کنار تحریم­ها که بخشی از توان و امکانات بانک­های ایران صرف مقابله با آن می­شود، تغییرات وسیع در مدیرت بانک­ها و سیاست­های پولی و بانکی دولت نهم نیز در نظر برخی کارشناسان، در کاهش کارآیی سیستم بانکی موثر بوده است.

ابراهیم شیبانی هنگام خداحافظی اظهار امیدواری می­کند «بانك مركزی به دور از سیاست به اجرای كامل و درست قوانین پذیرفته شده اقتصادی بپردازد.» او توصیه می­کند مسئولان جدید حفاظت از ذخایر ارزی، كنترل نقدینگی، تداوم سیاست‌ها، و روابط خوب با نهادهای بین‌المللی را از واجبات قلمداد کنند.

بهزاد کشمیری­پور، گزارشگر دویچه وله در تهران