بحث بر سر ممنوعيت روسرى براى معلمان زن در آلمان

وولتر فن تيزن هاوزن Wolter von Tiesenhausen مفسر صداى آلمان در اين باره تفسير زير را نگاشته است.

رييس جمهور آلمان، يوهانس رائو Johannes Rao، مردى است معتقد به اصول مسيحيت. از اين رو وقتى كه رائو نسبت به ممنوعيت قانونى روسرى براى معلمان زن مسلمان هشدار داد، واكنشى به موضع گيرى وى نشان دادند كه متناسب با منش وى بود. رائو گفته بود كه چنين حمله اى به امكانهاى بيان فردى تمايلات مذهبى، راه را براى حكومتى لاييك هموار مى كند، يعنى براى آن شكل از حكومت، كه برخلاف آنچه هم اينك در آلمان هست، جدايى مطلق ميان دولت و دين را ممكن مى سازد. پيروان مذهبهاى پروتستان و كاتوليك در آلمان با رييس جمهور رائو در رد حكومتى لاييك هم نظر بودند، اما عقيده آنان در باره اينكه ممنوع كردن روسرى در آلمان لازم است يا نه با هم تفاوت داشت.

جمهورى آلمان فدرال محدوديت چندانى براى مجامع مذهبى در نظر نمى گيرد. اين محدوديتها تنها آنجا به كار گرفته مى شوند، كه دستورات دينى اصول حقوق بشرى را نقض كنند كه در قانون اساسى آلمان گنجانده شده اند. از جمله اين اصول برابرى ميان زن و مرد است. و اين اصلى است كه اسلام، اگر بخواهيم محتاطانه سخن گوييم، بايد بگوييم كه دست كم آن را نسبى مى گرداند. يكى از جلوه هاى محدود كردن زنان حكمى است كه بر اساس آن زنان بايد موهاى خود را بپوشانند، چون مرد ممكن است با ديدن موى زن فريفته وى گردد و به گناه بيانديشد.

در آلمان زن مسلمان تحصيل كرده اى كه بر روسرى به سر داشتن به عنوان وسيله اى براى بيان احساسات شخصى مذهبى اش پامى فشرد، ناگزير به كشمكشى تن در مى دهد كه به خاطر وظايفش به عنوان معلمى آلمانى به وجود مى آيد. از معلم آلمانى خواسته مى شود كه به قانون اساسى آلمان پايبند باشد و به اصل برابرى زن و مرد احترام بگذارد. اما روسرى تفسيرى ديگر را عرضه مى كند، تفسيرى كه مى گويد مقام زن از مرد پايين تر است. و تنها به اين خاطر است كه نمى توان روسرى را به عنوان جزيى از لباس كارمند دولت در آلمان پذيرفت و نه به خاطر اينكه روسرى نماد اعتقاد فرد به اسلام است.

براى همين قياس عكس اين قضيه اشتباه است. يعنى نمى توان گفت كسى كه روسرى را ممنوع مى كند، بايد لباس راهبگان مسيحى يا نصب صليب در مجامع عمومى را هم ممنوع كند. نه لباس راهبگان و نه صليب بيانگر تضادى با حقوق بشرند. برعكس، اين حقوق برخاسته از سنت مسيحى و ميراث انسان دوستانه عصر روشنگرى اند. بدين دليل است كه نگرانى رييس جمهور رائو از اينكه ممنوعيت روسرى راه را براى حكومتى لاييك هموار مى كند، بى مورد است. بيش از هر چيز اين خطر وجود دارد كه مجامع مذهبى و دولت نتوانند آنجا كه به نام روادارى ناروادارى گسترش مى يابد، همراه با هم تاثيرگذار باشند.

رييس جمهور رائو به درستى مى گويد كه روادارى به معناى تحمل عقيده ديگر است، اما به معناى پشتيبانى از آن عقيده نيست. پيش از هر چيز اما روادارى بر اصل متقابل بودن استوار است. كسى كه ناروادار است نمى تواند از ديگران بخواهد كه روادار باشند. كسى كه حرمت حقوق پايه اى بشرى را نگاه نمى دارد را بايد محدود كرد. اين دينى است كه شهروندان آلمانى بايست به جامعه دموكرات خود و به همزيستى روادارانه مذاهب گوناگون در اين جامعه ادا كنند.