بحران جهانی برنج و اثر آن بر ایران
۱۳۸۷ فروردین ۱۴, چهارشنبه
برنج، در بیشتر کشورهای آسیائی، مهم‌ترین ماده غذائی محسوب می‌شود. مردم چین، ژاپن، هندوچین، هند، پاکستان، ترکیه و ایران، از جمله ملت‌هائی هستند که دست کم در یک وعده غذائی از برنج استفاده می‌کنند. به این ترتیب، گرانی برنج، بر زندگی مردم این کشورها اثری تعیین‌کننده خواهد داشت.
کاهش صادرات از ویتنام و تایلند
تایلند و ویتنام، به ترتیب نخستین و دومین صادرکننده بزرگ برنج جهان محسوب می‌شوند. گزارشگر شبکه اول تلویزیون آلمان از سنگاپور، در تازه‌ترین گزارش خود خبر داد که ویتنام، کامبوج و اندونزی، برای تامین نیاز داخلی خود، محدودیت‌هائی بر سر راه صادات برنج ایجاد کردند.
براساس این گزارش، ویتنام، میزان صادرات را محدود کرد، کامبوج آن را به طور کامل ممنوع ساخت و اندونزی، برای وادار ساختن تولیدکنندگان به فروش برنج در داخل کشور، مالیات تازه‌ای بر صادرات آن بست.
به نظر افضل علی کارشناس اقتصادی بانک توسعه آسیا، کمبود برنج و افزایش شدید بهای آن، می‌تواند زمینه ساز ناآرامی‌های اجتماعی شود و به همین دلیل است که دولت‌ها در جنوب شرقی آسیا متوسل به اقداماتی برای محدود ساختن صادرات شده‌اند.
افضل علی در این مورد می‌گوید: " بروز چنین وضعیتی می‌تواند بسیار خطرناک باشد. یک تنش طبقاتی می‌تواند از ثبات جامعه بکاهد. به این دلیل، دولت‌های جنوب شرقی آسیا، حساسیت شدیدی نسبت به افزایش بهای مواد غذائی دارند".
موجودی برنج در پایین‌ترین سطح خود
بررسی‌های آماری نشان می‌دهد که موجودی برنج جهان، اکنون به پائین‌ترین سطح ظرف ۳۰ سال گذشته رسیده است. فیلیپین، با ۵۸ میلیون جمعیت ناچار است سالانه بیش از دو میلیون تن برنج وارد کند و بیش از سایر کشورهای جنوب شرقی آسیا از کمبود آسیب می‌بیند. یک کارشناس مرکز بین‌المللی مطالعات برنج در مانیل، در این مورد اظهار می‌دارد:
" مشکل فیلیپینی‌ها این است که به دلایل جغرافیائی نمی‌توانند برنج مورد نیازشان را خودشان تامین کنند. آن‌ها، برخلاف صادرکنندگان بزرگی مثل تایلند و ویتنام، زمین کشاورزی کافی ندارند. سطح اراضی قابل کشت فیلیپین، نصف تایلند است".
به گزارش رسانه‌ها، کمبود برنج سبب شده است که حدود ده میلیون فیلیپینی از گرسنگی رنج ببرند. نهاد کمک به گرسنگان سازمان ملل متحد، برای تغذیه فقیرترین بخش‌های این مردم، دست به اقداماتی زده است.
تصادف خوشایند برای ایران
و اما در ایران، یک تصادف جالب سبب شده است که افزایش قیمت برنج، دست کم در کوتاه مدت، کمتر نگران کننده باشد. ایران، در سال گذشته، از بیم گسترش تحریم‌های بین‌المللی، به اندازه نیاز سه سال آینده خود، برنج خرید و ذخیره کرد.
شاید به همین دلیل است که نرخ تضمینی خرید برنج از کشاورزان، نسبت به دو سال گذشته تنها ۸ درصد و نرخ خرده فروشی در بازار، ظرف ۴ ماه اخیر، تنها ۱۰ درصد بالا رفت.
مصرف سالانه برنج مردم ایران، بین ۲ میلیون تا ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تن برآورد می‌شود که حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار تن از آن را تولید داخلی تامین می‌کند. ایران مجبور است سالانه بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ میلیون تن برنج وارد کند. اما در سال گذشته ۲ میلیون تن برنج خارجی وارد کشور شد.
برنج مورد نیاز بازار داخلی ایران، تا چند سال پیش، از آمریکای لاتین و جنوب شرقی آسیا وارد می‌شد. اما در سال‌های اخیر، کشورهای آمریکای مرکزی و جنوبی بازار ایران را از دست دادند و برنج تنها از ویتنام، تایلند، هند و پاکستان خریداری می‌شود.