برلین: خداحافظی رادیو مولتی کولتی

شامگاه شنبه، ۲۹ نوامبر (۹ آذر) شماری از شهروندان برلین که بیشتر آنها ایرانی هستند، به دعوت بخش فارسی رادیو مولتی کولتی درسالنی گرد آمده‌اند تا با این رادیوی "کم‌نظیر" خداحافظی کنند. تنبک محمدرضا مرتضوی، آواز سیمین سماواتی و ترانه‌ها و آهنگ‌های بین‌المللی باعث می‌شوند که این خداحافظی به مجلس عزا تبدیل نشود.

برخی معتقدند که مسئولان رادیو تلویزیون محلی برلین و براندنبورگ (ار ب ب) تعطیلی مولتی کولتی را مطرح کرده تا از این طریق افکار عمومی را متوجه مشکلات مالی خود کند. برخی دیگر می‌گویند که این تنها یک "بلوف" از جانب مسئولان است تا از طریق آن بتوانند از دولت و نهادهای دیگر کمک مالی بیشتری بگیرند. اما کارکنان مولتی کولتی شکی ندارند که این رادیو در آخرین روز سال جاری میلادی تعطیل خواهد شد.

رادیو مولتی کولتی قدیمی‌ترین رادیوی محلی و چند زبانه در آلمان است که ۱۴ سال پیش با تلاش پی‌گیرانه‌ی ژورنالیست‌های خارجی و خارجی‌تبار برلین و برخی از نهادهای خارجیان براه افتاد. شاید بتوان گفت که مولتی کولتی سرمشقی بوده برای "فونک هاوس اروپا"، وابسته به رادیوتلویزیون غرب آلمان، و چند رادیوی کوچک‌تر محلی در شهرهای گوناگون آلمان. خیلی‌ها معتقدند که این رادیوی کوچک نقشی پررنگ در انتگراسیون خارجیان و خارجی‌تباران در برلین و نیز معرفی فرهنگ‌های جهان به شهروندان برلین داشته است.

مولتی کولتی از صبح تا ۵ بعد از ظهر به زبان آلمانی برنامه پخش می‌کند، از ساعت ۵ بعداز ظهر به بعد، به ۱۸ زبان برنامه دارد و یکی از کم‌هزینه‌ترین بخش‌های رادیوتلویزیون محلی ایالت‌های برلین و براندنبورگ است.

گفت‌وگو با نسرین بصیری، مدیر بخش فارسی مولتی کولتی:

دویچه وله: شما کار با مولتی را کی آغاز کردید و تا چه حد به هدفی که برای خود تعیین کرده بودید رسیده‌اید؟

نسرین بصیری: راستش من با هدف خاصی این کار را شروع نکردم و اصلا در جریان به راه افتادن چنین رادیویی نبودم. البته با نوشتن بیگانه نبودم . کتاب‌هایی از آلمانی به فارسی ترجمه کرده بودم و کتابی هم به زبان آلمانی نوشته بودم . گاه گداری هم برای رسانه‌های آلمانی زبان می‌نوشتم . شاید به همین دلایل بود، و به دلیل فعالیت‌های اجتماعی دیگری که علیه راسیسم داشتم و برای یاری‌رسانی به پناهندگان، که از من دعوت شد تا بخش فارسی این رادیو را بگردانم و من هم با میل پذیرفتم.

مخاطبان اصلی بخش فارسی مولتی کولتی چه کسانی هستند و رابطه‌ی شما با آنها چگونه است؟

مخاطبان ما فارسی‌زبانان ساکن برلین هستند که بیشتر آنها ایرانی هستند. در برلین شمار افغانی‌ها کمتر است و حضور ایشان در شهر زیاد محسوس نیست. البته ما در بخش خبری‌مان همیشه به موضوعات مربوط به افغانستان می‌پردازیم و هر فرصتی که دست دهد با هنرمندان و سیاستمداران افغانی گفت‌وگو می‌کنیم .

به لحاظ سنی فکر می کنم بیشتر شنوندگان ما میانسال هستند، کسانی که در آلمان بزرگ شده‌اند، افق‌شان گسترده‌تر است و موضوعاتی که به آن علاقه دارند، رنگارنگ‌تر است و محدود به ایران و ایرانی نمی‌شود.

ایرانیان ساکن آلمان از لایه‌های درس‌خوانده و روشنفکر جامعۀ ایران برخاسته‌اند و بنا بر این زبان آلمانی را زود یاد گرفته‌اند و برای اینکه بدانند در جامعۀ آلمان چه اتفاقاتی دارد می‌افتد یا در اروپا چه خبر است، نیازی به برنامۀ فارسی نیم‌ساعته یا ۴۵دقیقه‌ای درهفته ندارند. برای اینکه تکرار مکررات نباشد، ما به موضوعاتی می‌پردازیم که برای اکثریت ایرانیان جالب است و کمتر رسانه‌های آلمانی زبان به آن می‌پردازند؛ زندگی و حضور سیاستمداران، هنرمندان، نویسندگان و نخبگان فارسی‌زبان در آلمان و کشورهای اروپایی و آنچه امروز در ایران و افغانستان روی می‌دهد.

رابطه "نسل‌دومی‌ها" با یک رسانه فارسی‌زبان چطور است؟

ما خوشبتخانه در میان نسل دومی‌ها هم شنوندگان پر و پا قرص زیادی داریم. با کمال تعجب می شنوم که برخی از بچه‌ها که اینجا به دنیا آمده‌اند و فارسی را هم خیلی خوب حرف نمی‌زنند به برنامۀ ما گوش می‌کنند. پاسخ درستی برای علاقمندی آنها ندارم، چون برنامه‌های ما برای بچه‌های کوچک یا نوجوانان تهیه نشده و بطور منطقی نباید برای این دسته گیرایی داشته باشد. شاید بچه‌ها به این علت برنامه را دوست دارند که احساس می‌کنند در رادیو آلمان کسی به زبان پدر و مادرشان حرف می‌زند یا شاید هم می‌خواهند فارسی را بهتر یاد بگیرند یا شاید هم دلیلش موسیقی‌ای باشد که پخش می‌کنیم؛ موزیک زیرزمینی یا موسیقی تلفیقی ایرانی که اینجا در دسترس همگان نیست.

برخورد شنوندگان بخش فارسی مولتی کولتی، به ویژه ایرانیان مقیم برلین با این رادیو چگونه است؟

بسیار خوبست و تنگاتنگ. ما با علاقه و دقت زیادی کار می‌کنیم و فکر می‌کنم که مردم این را متوجه می‌شوند و برنامه را دوست دارند. البته کسانی هم هستند که ما را دوست ندارند و نه تنها به خود مان نامه‌های اعتراضی نوشته‌اند، بلکه از دست ما به رئیس رادیو مولتی کولتی و مدیر "ارب ب" شکایت برده‌اند. این گونه واکنش‌ها به رسانه‌ای‌ که وظیفه‌اش انعکاس نظرات گوناگون است، به نظر من طبیعی است. البته من برخی از انتقادها و خرده‌گیری‌های سیاسی را نادرست و دور از انصاف می‌بینم، اما در کل از انتقادهایی که از ما شده ممنونیم و از انتقادکنندگان هم درس‌هایی گرفته‌ایم.

رابطۀ ما با نهاد های فرهنگی و اجتماعی و سیاسی و رسانه‌های برلین تنگاتنگ و صمیمانه است، اما متاسفانه با نمایندگی جمهوری اسلامی در برلین هیچ گونه رابطه‌ای در طول این سال‌ها نداشتیم . تنها یک بار به هنگام حکم جلب علی فلاحیان پس از ترور میکونوس، سفیر ایران در بن با ما تلفنی مصاحبه کرد. اما این اولین و آخرین بار بود که یکی از مقامات ایرانی حاضر به گفت‌وگو با ما شد. شاید سوالات بی پرده‌ی ما را نپسندیدند. ما بارها در مورد مسائل گوناگون درخواست مصاحبه با مقامات ایرانی نمودیم اما ایشان همواره یا پاسخ ندادند یا پاسخ رد دادند که این را هم در رادیو منعکس کردیم.

دلایل متوقف کردن فعالیت این رادیوی چندزبانه چیست؟

دلیل متوقف کردن مولتی کولتی مشکلات مالی "ار ب ب" عنوان شده است. "ار ب ب" با مشکلات مالی جدی روبروست به این دلیل که بسیاری از ساکنان برلین و براندنبورگ به دلیل بیکاری از پرداختن عوارض معاف هستند و شمار کسانی که معاف نیستند ولی عوارض نمی‌پردازند هم احتمالا در برلین بیش از ایالت‌های ثروتمندی مثل بایرن و بادن ورتمبرگ است .

من مشکلات مالی را دلیل واقعی بسته‌شدن رادیو مولتی کولتی نمی‌دانم. رادیو تلویزیون محلی پایتخت، "ار ب ب"، ۵۶ میلیون یورو کمبود بودجه دارد. بودجه سالانه رادیو مولتی کولتی حدود ۳ میلیون یورو است و با تعطیل کردن آن دردی از "ار ب ب" دوا نمی‌شود. در جامعۀ آلمان مدتی است که بحث انتگراسیون بالا گرفته و گروهی آنرا با هماهنگ‌سازی مهاجران یکی می‌دانند. گفته می‌شود، کسانی که در آلمان زندگی می‌کنند باید آلمانی یاد بگیرند. این درست، اما تعبیر غلط این است که فرد خارجی باید ریشه‌های خود و فرهنگ خود را هم کنار بگذارد و فراموش کند.

خانم رایم، مدیر "ار ب ب"، در جمعی از کارمندان رادیو مولتی کولتی گفته بود، رادیو مولتی کولتی ضرورتی ندارد و برای خدمت به انتگراسیون، بهتر است که روزنامه‌نگاران خارجی‌تبار بروند در رسانه‌های آلمانی‌زبان کار کنند. البته اگر جامعۀ آلمان در مرحلۀ دیگری از رشد و عدالت اجتماعی قرار داشت، این حرف تا اندازه‌ای درست می‌نمود. اما واقعیت این است که امروز روزنامه‌نگاران خارجی‌تبار و کسانی که آلمانی را با لهجه حرف می‌زنند در بسیاری از رسانه‌ها جایی ندارند.

آیا شنوندگان و شهروندان برلینی در رابطه با تصمیم مقامات برای بستن مولتی کولتی واکنشی نشان داده‌اند؟

واکنش ایشان در درجۀ اول انتقاد به ما بود که چرا کاری نمی‌کنیم که رادیو بسته نشود و می‌گفتند، معنی ندارد ما به این راحتی سکان مولتی کولتی را رها کنیم .

ما به همراه گروهی که "دوستداران رادیو مولتی کولتی" نام دارد تلاش‌های زیادی کردیم. نشست‌هایی ترتیب دادیم که سیاستمداران برجسته در آن سخنرانی کردند. اوراقی درست کردیم تا علاقمندان با امضا کردن مخالفت خودشان را ابراز کنند .

توپ را به زمین ایشان پرتاب کردیم و گفتیم ما ۱۴ سال است با بودجۀ کم و زحمت زیاد برای شما برنامه تولید می‌کنیم. این کار را برای شما انجام می‌دهیم. اگر نمی‌خواهید رادیو تعطیل شود این گوی و این میدان، خودتان تلاشی کنید. خیلی‌ها تلاش کردند، امضاء جمع کردند، تظاهرات به‌راه انداختند اما تاکنون تاثیری نداشته است.

اخیرا جمعی از دست‌اندرکاران رادیو در نظر دارند، با هم کار جدیدی را آغاز کنند و قرار است بنیادی درست کنند و به تلاشی نو بپردازند. اما در برنامۀ جدیدی که شاید به راه بیفتد، برنامه به زبان مادری خارجی‌تباران متاسفانه جایی ندارد.