"برنامه سنگین" وزارت اطلاعات ایران برای فضای مجازی

حسین نقوی حسینی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، روز شنبه (۴ دی/ ۲۴ دسامبر) از تشکیل جلسه این کمیسیون با حضور معاونان وزارت اطلاعات و قائم مقام این وزارتخانه خبر داد. نقوی حسینی گفت، این جلسه "جهت بررسی بودجه و اعتبارات دستگاه امنیت" تشکیل شده است.

به گفته‌ی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، معاون امنیتی وزارت اطلاعات در جلسه این کمیسیون ضمن اشاره به فعالیت گروه‌های تروریستی مانند "دولت اسلامی" (داعش سابق) در مرزهای ایران گفته است: «شرایط تحت کنترل کامل است به طوری که کلیه تلاش‌های تروریستی آن‌ها در غرب، شرق، جنوب و جنوب شرقی مهار و متلاشی شد. سایر گروه‌های تروریستی مانند جیش‌العدل و امثال آن‌ها نیز تحت نظر کامل هست و با هر نوع ناامن‌سازی آن‌ها قاطع برخورد شده و خواهد شد».

به گفته‌ی نقوی حسینی، معاون امنیتی وزارت اطلاعات همچنین گفته است که این وزارتخانه در رابطه با "گروه‌ها و حلقه‌های انحرافی" نیز "برنامه‌های گسترده و دقیقی دارد و موفقیت‌های چشمگیری نیز تاکنون به دست آورده است".

نقوی حسینی البته توضیحی نداده که منظور معاون امنیتی وزارت اطلاعات از "گروه‌ها و حلقه‌های انحرافی" چیست، اما از قول او افزوده است که «اقتدار امنیتی جمهوری اسلامی ایران امروز در حدی است که تهدیدات امنیتی را در خارج از مرزها مدیریت می‌کند».

سخنگوی کمیسیون امنیت ملی همچنین ضمن اشاره به اینکه "امنیت فضای مجازی و نحوه حفظ امنیت و پالایش آن" یکی از موضوعات بحث با معاونان وزارت اطلاعات بوده، افزود: «در این زمینه وزارت اطلاعات برنامه‌های سنگینی دارد زیرا تهدیدات این بخش متوجه صنایع زیربنایی و مادر می‌شود و نیازمند حمایت است».

ماهیت تهدیداتی نیز که در فضای مجازی متوجه "صنایع زیربنایی و مادر" است در اظهارات سخنگوی کمیسیون امنیت ملی ناروشن می‌ماند. اما با توجه به تأکیدهای مکرر علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، بر مسئله‌ی "نفوذ دشمن" که از آن به عنوان "هشدارهای راهبردی" نام برده می‌شود، به نظر می‌رسد که دامنه‌ی برنامه‌های دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی ایران بسیار فراگیر باشد.

"نفوذ در پوشش فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و هنری"

محمود علوی، وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی، آبان ماه سال گذشته (۱۳۹۴) در جلسه شورای اداری استان کردستان در همین رابطه گفته بود: «در شرایط کنونی جامعه که کشور بیشتر در معرض آسیب است، باید مراقب باشیم و کسانی را که در راستای اهداف دشمن حرکت می‌کنند، شناسایی کنیم». علوی افزوده بود: «در کنار این مهم باید عناصر نفوذ و منافذی را که در پوشش فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و هنری بخواهند به نظام در راستای منافع خود ضربه بزنند بشناسیم».

وزیر اطلاعات دولت روحانی ضمن اشاره به اینکه "عرصه فضای مجازی می‌‌تواند بستری برای نفوذ دشمن باشد" مدعی شده بود که نهادهای اطلاعاتی و امنیتی ایران «به این مسئله که چه کسانی با حضور خود در کشور به دنبال فعالیت سالم اقتصادی، علمی و پژوهشی هستند و چه کسانی دنبال اهداف دیگر می‌باشند، اشراف کامل دارد».

برخورد با ۳۰۰ کانال اینستاگرامی و تلگرامی

به فاصله کوتاهی پس از تشکیل جلسه کمیسیون امنیت ملی مجلس با حضور معاونان وزارت اطلاعات، سعید منتظر‌المهدی، سخنگوی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی (ناجا)، از "شناسایی و برخورد با ۳۰۰ کانال اینستاگرامی و تلگرامی" خبر داد که به گفته‌ی او "در حوزه‌های مدلینگ، همسریابی، دوستیابی، صیغه و ... اقدام به سرقت و اخاذی از شهروندان کرده بودند". سخنگوی ناجا افزود: «۲۴ درصد از جرائم مربوط به این حوزه است که بالای ۹۰ درصد آن کشف می‌شود».

"شبیخون دشمن به مقدسات"

اواسط ماه گذشته (آذر) نیز محمد جعفر منتظری، دادستان کل کشور، گفته بود: «دشمن از این فضا [فضای مجازی] برای ضربه زدن به دین و فرهنگ جامعه استفاده کرده و به نوعی شبیخون زده به مقدسات کشور و علیه ما یک جنگ نرم راه انداخته است که باید با آن مقابله کنیم». به گفته‌ی منتظری، پلیس فتا "به ناچار" هر هفته ۱۳ تا ۱۴ هزار شبکه رایانه‌ای را که "مرتکب جرم می‌شوند" فیلتر می‌کند.

منتظری یکی از علت‌های افزایش جرایم سایبری را "تهاجم فرهنگی که دشمن تدارک دیده" عنوان کرده بود. دادستان کل کشور همچنین گفته بود: «استفاده از فضای مجازی از ضروریات زندگی در سطح جهان است. فناوری خوبی است و می‌توان در بخش‌های مختلف از این تکنیک استفاده کرد اما متاسفانه این فضا از طریق جریاناتی در خارج کشور مورد هجمه قرار گرفته تا به نظام جمهوری اسلامی ایران ضربه بزند».

افزایش کنترل به قصد مقابله با "نفوذ"

حدود دو هفته پیش نیز رسانه‌ها از احضار و بازجویی مدیران چندین کانال شبکه اجتماعی تلگرام در ایران خبر دادند. هم‌زمان پلیس ایران اعلام کرد که کانال‌های تلگرامی با بیش از ۵ هزار دنبال‌کننده، موظف هستند برای فعالیت خود مجوز بگیرند.

سرپرست دادسرای مشهد نیز حدود سه ماه پیش از "دستگیری ۶ نفر از گردانندگان یک شبکه مدلینگ" و احضار ۱۷ نفر به دادگاه در این رابطه خبر داد. به گفته این مقام مسئول، این افراد اقدام به انتشار "تصاویر مستهجن و مبتذل" در شبکه‌های اجتماعی می‌کردند و فعالیت‌هایشان "غیرقانونی و غیراخلاقی" بوده است. قاضی خدابخشی همچنین "ترویج سبک زندگی غربی" را از دیگر اتهامات این افراد دانسته و گفته بود: «این شبکه‌ها با انتشار تصاویر مستهجن و ترویج فساد و بی بندوباری اقدام به ترویج سبک زندگی غربی می‌کردند و در تلاش برای از بین بردن اصول و ارزشهای مذهبی جامعه بودند که پیگیری این مورد با دستور قضایی از سوی معاونت اطلاعات سپاه در دستور کار قرار گرفت».

حدود چهار ماه پیش نیز سایت اطلاع‌رسانی سپاه پاسداران استان فارس، از قول یک منبع آگاه امنیتی اعلام کرد که ۱۷۰ مدیر گروه یا کانال اجتماعی و نیز تعدادی از کاربران فضای مجازی احضار و برخی هم دستگیر شده‌اند.

بنا به این گزارش، شماری از کاربران پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی هم جزو افراد احضار یا دستگیر شده بوده‌اند. اتهام آنان فعالیت در "حوزه‌های ضد امنیت اخلاقی، چرخه مدلینگ مجرمانه و توهین به عقاید دینی مردم" عنوان شده بود. عرصه فعالیت افراد احضار یا دستگیر شده نیز تلگرام، واتس‌اپ و اینستاگرام ذکر شده بود.

اواخر خرداد ماه سال جاری نیز مقام‌های قضایی و امنیتی اعلام کردند که برای جلوگیری از فساد و مقابله با "نفوذ" دشمنان، کنترل بر فضای مجازی را افزایش داده‌اند. عباس جعفری دولت‌آبادی، ‌دادستان تهران، روز ۳۱ خرداد (۲۰ ژوئن) گفت، ۱۷ نفر از "سرشبکه‌های جریان سازمان‌یافته علیه اخلاق و عفت عمومی" در تهران بازداشت شده‌اند. او مدعی شد که متهمان از طریق فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی "فعالیت مجرمانه" داشته‌اند.

استقبال کاربران ایرانی از شبکه‌های اجتماعی خارجی

مطابق گزارش‌ها در حال حاضر بیش از ۴۰ میلیون گوشی موبایل هوشمند در اختیار کاربران ایرانی قرار دارد که دست‌کم ۳۰ میلیون آنها از خدمات شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های خارجی استفاده می‌کنند.

به گزارش خبرگزاری مهر در روز ۱۷ آذر ماه، در حالی که میلیون‌ها ایرانی از شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های خارجی استفاده می‌کنند، سرویس‌هایی "مانند تبیان، کلوب، فیس‌نما، فارس‌توییتر، هم‌میهن و افسران که در رده‌های نخست پرطرفدارترین شبکه‌های بومی قرار دارند، هر یک دارای چند ده هزار کاربر هستند".

ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی، به خبرگزاری مهر گفته بود: «اگر تعداد کاربران ایرانی تلگرام ۲۴ میلیون برآورد می‌شود، واتس‌اپ هم ۱۴ میلیون عضو ایرانی دارد و اینستاگرام نیز چیزی در حدود ۱۲ تا ۱۴ میلیون عضو دارد. این در اختیار مردم است که با توجه به میزان درخواست خود از سرویس، شبکه اجتماعی مورد علاقه خود را انتخاب کنند».

به رغم انتقادها و محدودیت‌هایی که برای استفاده از شبکه‌های مجازی خارجی در ایران وجود دارد، استقبال کاربران از آنها به گونه‌ای است که اغلب مسئولان ارشد دولتی و حکومتی نیز برای ارتباط با مخاطبان در این شبکه‌ها فعال هستند.

برخی تحلیلگران در پیش بودن انتخابات ریاست جمهوری را نیز از دلایل تمرکز بیشتر نهادهای امنیتی و قضایی بر شبکه‌های مجازی می‌دانند. به باور کارشناسان و فعالان فضای مجازی، شبکه‌های اجتماعی تاثیر زیادی بر نتایج سه انتخابات اخیر ایران داشته‌اند.