بهرام عکاشه: منتظر زلزله بیش از ۷ ریشتر هستیم
۱۳۹۰ بهمن ۲۱, جمعهزمين لرزه‌ای با قدرت ۷ / ۴ ریشتر (مقياس امواج درونی زمين)، ساعت ۱۲ و ۲۹ دقيقه روز جمعه ۲۱ بهمن ماه، مناطقی از شرق استان تهران را لرزانده است.
این زمین لرزه در تهران، دماوند، فیروزکوه، گرمسار و ورامین احساس شده است.
کانون این زلزله ۴۰ كيلومتری جنوب شرقی دماوند و ۴۲ كيلومتری شمال گرمسار و ۸۰ كيلومتری شرق ورامين اعلام شده است.
بشنوید: گفت‌و‌گو با بهرام عکاشه پدر علم زلزله‌شناسی ایران
معاون پژوهشی پژوهشگاه بين‌المللي زلزله گفته است، «یکی از گسل‌های جنوب شرقی تهران مسبب این زلزله بوده و انتظار می رود پس لزره‌های این زلزله طی چند روز آینده نیز ادامه داشته باشد.»
بهرام عکاشه، پدر علم زلزله‌شناسی ایران در گفت‌و‌گو با دویچه وله زلزله اخیر را با زلزله‌های هفتههای اخیر در نیشابور، استان گلستان، کرمان و... مرتبط می‌داند و می‌گوید: «ما منتظر زلزله بالای ۷ ریشتر هستیم.»
دویچه وله: زلزله‌ی خفیفی که امروز در بخش‌هایی از تهران هم احساس شده، چه ارتباطی با زلزله‌های هفتههای اخیر در نیشابور، استان گلستان، کرمان و... دارد؟
بهرام عکاشه: این زلزله‌ها باهم ارتباط دارند. زلزله‌ای که چند روز پیش در بوشهر اتفاق افتاد، زلزله‌ای که در کرمان و سمنان اتفاق افتاد، زلزله‌ای که در چند هفته‌گذشته در منطقه شمال ایران، منطقه گیلان و دریای خزر اتفاق افتاد. حتی می‌توانم بگویم در چند ماه گذشته زلزله‌های متعددی که حداکثر وسعت‌شان تا ۵ ریشتر اتفاق افتاد، این‌ها باهم ارتباط ندارند. ولی یک نکته‌ی خیلی مهم وجود دارد که این زلزله‌ها را به هم ارتباط میدهد.
به این معنا که کل منطقه، منظورم منطقه صفحه ایران است، چه زاگرس و چه البرز، چه منطقه ترکیه و چه منطقه تاجیکستان و منطقه ترکمنستان، همه تحت فشار بازشدن دریای احمر در حرکت شبه قاره‌ی هند به سمت جنوب غرب هستند.
منطقه در حال استرس است و این استرس‌ها در مکان‌های مختلف آزاد می‌شود. باید منتظر بمانیم و ببینیم که کاندیدای زلزله بیش از هفت ریشتر کجاست؟ متاسفانه علم هنوز قادر نیست بگوید که کاندیدای زلزله بیش از هفت ریشتر کجاست. ولی قطعا ما منتظر هستیم که یک زلزله هفت ریشتر بیاید.
برای این که دوره‌ی تکرار یا دوره بازگشت زلزله‌های بیش از ۷ ریشتر حدود ۱۲ـ ۱۰ سال است. الان حدود ۱۵ـ ۱۴ سال است که زلزله بزرگی را شاهد نبودیم. آخرین زلزله بزرگی که در ایران اتفاق افتاد، سال ۱۳۷۶ یعنی ۱۴ سال پیش بود. از لحاظ آماری باید یک زلزله‌ی بزرگ بیش از ۷ ریشتر داشته باشیم ولی علم قادر نیست محل این زلزله را پیش‌بینی بکند.
تعداد زلزله‌هایی که در هفته‌ها و ماه‌های اخیر نقاط مختلف ایران را لرزانده، به نظر شما طبیعی‌ست؟ تا چه حد این امکان وجود دارد که گسلی فعال شده باشد؟
توجه کنید، تمام گسل‌های تهران مثل گسل‌های منطقه بندرعباس، مثل گسل‌های شمال شرق ایران، مثل همه گسل‌ها، گسل‌های تهران هم فعال هستند و این‌جا هر روز زلزله‌های ۱ ریشتر یا ۲ ریشتر اتفاق می‌افتد.
در مورد خود شهر تهران و حومه، حدود ۱۸۰ سال است که زلزله بزرگ بیش از هفت ریشتر نداشته‌ایم. با محاسباتی که خود من شخصا انجام داده‌ام، دوره‌ی بازگشت زلزله‌های منطقه تهران، صدوپنجاه سال است.
به عقیده‌ی من از دیدگاه ریاضی و آمار، ۳۰ سال تاخیر وقوع زلزله برای منطقه تهران داریم. تمام گفته‌های من از روزی زلزله‌هایی که اتفاق افتاده‌اند و محاسبات آماری و ریاضی است، در حالی که زمین یک مدل ریاضی نیست.
ما مجبوریم از ریاضی و آمار برای اظهارنظر کردن کمک بگیریم.
در سال‌های اخیر درباره زلزله احتمالی تهران بحث فراوان بوده است. شما قبلا گفته بودید که در تهران ساختمان‌هایی وجود دارد که با زلزله پنج ریشتری هم فروخواهد ریخت...
به این موضوع ایمان دارم که زلزله‌ی پنج ریشتر بافت فرسوده‌ی تهران را تخریب می‌کند. ما می‌دانیم که بیش از ۳۰ درصد تهران بافت فرسوده دارد و این بافت فرسوده برای زلزله پنج ریشتر واقعا مقاوم نیست و صدمه می‌بیند.
طبق گفته‌ی شهردار تهران، بیش از ۳۰ درصد یا حدود ۴۰ درصد بافت تهران بسیار بسیار آسیب‌پذیر است و پنج و نیم ریشتر می‌تواند برای شهر تهران مسئله‌ساز شود. اگر زلزله‌ی شش و نیم یا هفت ریشتر اتفاق بی‌افتد، به عقیده‌ی من تهران برای مدتی تعطیل خواهد شد.
در تمام این سال‌هایی که درباره احتمال وقوع زلزله در تهران بحث‌های فراوان شده است بود، فکر می‌کنید تا چه حد به ایمن‌سازی توجه شده و این مسئله جدی گرفته شده است؟
در رابطه با ایمن‌سازی الان شهرداری فعالیت زیادی انجام میدهد، به بافت‌های فرسوده کمک می‌کند و حمایت‌هایی می‌کند تا بافت فرسوده تقویت شود.
ولی به فرض این که بافت فرسوده هم کمی مقاوم شود، به عقیده‌ی من متاسفانه نظارت مهندسی بر سازه‌ها در ساختمان‌سازی ایران جدی نیست.
با کمال جرأت می‌گویم که این نظارت جدی نیست. ما از سال ۱۳۴۰ یعنی ۵۰ سال است که آیین‌نامه ساختمان‌سازی مقاوم در مقابل زلزله داریم. نکته‌ی مهم این است که آیا این آیین‌نامه اجرا می‌شود یا نمی‌شود؟! اگر در طول این ۵۰ سال این آیین‌نامه اجرا شده چرا زلزله‌ی بم یا زلزله منجیل به این شکل تخریب می‌کند.
پس معلوم است نظارت‌ها جدی نیست. امیدواریم مهندسین شهرداری‌ها در کار خودشان جدی‌تر باشند و نظارت بیشتری بر ساختمان‌سازی‌ها و سازه‌ها بکنند.
مصاحبه‌گر: حسین کرمانی
تحریریه: بهمن مهرداد