به مناسبت سفر مرکل به گروئنلند: صاحب "شمالگان" کیست؟

آنگلا مرکل پس از تعطیلات تابستانی خود، روز پنجشنبه (۱۶ اوت) سفر دوروزه‌اش به گروئنلند را آغاز کرد. آندرس فوگ راسموسن، نخست‌وزیر دانمارک، او را دعوت کرده است. صدراعظم آلمان می‌خواهد از نزدیک با نتیجه‌ی گرمایش زمین آشنا شود، به همین دلیل با قایق به دیدار کوه‌های یخ ایلولیسات (Ilulissat) می‌رود که دائماً از ابهتشان کاسته می‌‌شود.

مرکل نخستین میهمان رسمی دردایره‌ی قطبی شمال نیست. پیش از او رومانو پرودی‌، نخست‌وزیر ایتالیا، نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا، باروسو، رئیس کمیسیون اتحادیه‌ی اروپا و جان مک‌ کین، نامزد ریاست جمهوری آمریکا از عواقب تغییرات جوی در این منطقه دیدار کرده‌اند.

کشمکش‌های بین‌المللی

منطقه‌ای که مدت زیادی مورد بی‌مهری قرار گرفته بود، اکنون در مرکز توجه بین‌المللی قرار گرفته است. علت این امر تنها تغییرات جوی نیست بلکه وجود معادن زیرزمینی نیز هست.

برخی پژوهش‌گران به این نتیجه رسیده‌اند که شمالگان (منطقه‌ی قطب شمال) در ۳۳ سال آینده، در فصل تابستان عاری از یخ خواهد بود. به همین دلیل در آینده‌ای نه چندان دوراین منطقه، نه تنها برای صنعت کشتی‌رانی سودآور خواهد بود بلکه استخراج مواد معدنی آن نیز امکان پذیر خواهد شد.

اوائل اوت امسال پژوهش‌گران روسی در یک عملیات ماجراجویانه در عمق ۴۰۰۰ متری آب‌های قطب شمال یک پرچم فلزی روسیه را نصب کردند. آنها با این اقدام حق مالکیت روسیه بر این مناطق را به نمایش گذاشتند.

پس از روسیه، دانمارک دست به کار شد و یک گروه تجسسی روانه‌ی اعماق آبهای سرد قطب شمال کرد تا حدود جغرافیایی کوه‌های زیرآبی را مشخص نمایند. هفته‌ی پیش نیز نخست‌وزیر کانادا اعلام کرد که دولت وی قصد دارد، نخستین بندر زیردریایی و پایگاه نظامی را در شمالگان ایجاد کند.

منطقه‌ای سرشار از مواد معدنی

بر اساس نتاایج یک پژوهش آمریکایی، یک‌چهارم مخازن نفت و گاز کره‌ی زمین در شمالگان نهفته است. از زمانی که ذوب کوه‌های یخ آغاز شده، علاقه‌ی برخی کشورها به این منطقه نیز افزایش یافته است، زیرا آنها امیدوارند که به زودی از معادن زیر زمینی آن بهره ببرند.

ویلفرید یوداک (Wilfried Jodak) ، کارشناس ژئوفیزیک انستیتو آلفرد وگنر آلمان معتقد است که در بخش شمالی شمالگان آن میزان مواد معدنی که برخی کارشناسان حدس می‌زنند، وجود ندارد. به گفته‌ی وی، آمار ژئوفیزیکی مربوط به این مناطق در حدی نیستند که بتوان از طریق آنها میزان مخازن زیرزمینی را به درستی تخمین زد. وی می‌گوید: «تجسس در شمالگان پرخرج است، و تا چند سال پیش آنقدر بی اهمیت بود که به ندرت هزینه‌ی طرح‌های پژوهشی در این منطقه از جانب دولتها تأمین می‌شد».

به گفته‌ی یوداک، اخیراً به خاطر تغییرات جوی و ذوب شدن کوه‌های یخ قطبی علاقه به این منطقه زیاد شده است. وی می‌گوید که حدود مالکیت ارضی هم تا چندی پیش برای هیچ کشوری مطرح نبود: «این مسئله را روس‌ها مطرح کردند».

ادعای مالکیت از چند جانب

این روزها مقامات روسی عجولانه در پی اثبات این هستند که منطقه‌ی زیرآبی لومونوسوو (Lomonossow)، واقع در اقیانوس منجمد شمالی، بخشی از کشور روسیه است.

بر اساس اعلامیه‌ی حقوق دریایی سازمان ملل متحد که در سال ۱۹۸۲ منتشر شد، هر کشور حق دارد تا ۳۷۰ کیلومتر از آبهای دریایی مجاورش بهره ببرد. برای گسترش این حد و استفاده‌‌ی بیشتر از آبهای دریا، باید از سازمان ملل تقاضای مجوز نمود. بر این اساس دولت روسیه باید از سازمان ملل تقاضا کند، ادعای این کشور مبنی بر مالکیت بخشی از شمالگان را به‌رسمیت بشناسد تا بتواند از آبهای این منطقه بهره‌ی اقتصادی ببرد.

به گفته‌ی ویلفرید یوداک، فعالیت‌های روسیه دررابطه با شمالگان باعث شده که کشورهای مجاور نیز درپی جمع‌آوری اسنادی و دلایلی باشند که بتوانند به موقع ادعای مالکیت خود را در سازمان ملل ثابت کنند و از معادن زیرزمینی شمالگان عُلیا بهره ببرند.

کانادا، گروئنلند و روسیه معتدند که هرکدام به تنهایی مالک دریای شمالگان هستند.

آناتولی کولودکین (Anatoli Kolodkin)، کارشناس روسی حقوق دریایی و همکار تریبونال سازمان ملل برای حل مسائل حقوقی دریایی، معتقد است که "شمالگان به هیچ کشوری به تنهایی تعلق ندارد".

وی می‌گوید، اقیانوس منجمد، به عنوان یک "منطقه‌ی ویژه"، "ارث مشترک همه‌ی انسان‌هاست".