تأثير مثبت داروى اريتروپوييتين
۱۳۸۴ بهمن ۱۸, سه‌شنبه
كارخانه‌هاى داروسازى بزرگ دنيا هر روز داروى جديدى به بازار معرفى مى‌كنند. اما براى آنكه ثابت شود آيا دارو همانقدر كه سازندگان آن ادعا مى‌كنند اثر مثبت دارد يا نه، احتياج به بررسى و آزمايش‌هاى طولانى مدت بر روى بيماران مربوطه دارد. از حساس‌ترين اين داروها، داروهايى هستند كه پس از سكته‌هاى مغزى تجويز مى‌شوند. تحقيقات جديد نشان مى‌دهد افرادى كه كمتر از هفتاد و چهار سال دارند و دچار سكته مغزى مى‌شوند چنانچه در مدت زمان كمتر از شش ساعت به بيمارستان انتقال داده شوند و كمكهاى اوليه دريافت كنند شانس بيشترى براى زنده ماندن و بهبودى نسبى دارند.
منظور از كمكهاى اوليه تجويز داروى مناسبى است كه سبب شود لخته خونى در مغز سريعتر برطرف شود و آسيب كمترى به ساير سلولهاى مغزى برسد. بدين ترتيب به بيمار كمك مى‌شود بهتر با حمله و اثرات ناشى از آن مقابله كند. متأسفانه روش درمان چندان اميدوار كننده‌اى براى بهبود آسيبب‌هاى ناشى از سكته مغزى وجود ندارد. چهل درصد بيماران در فاصله زمانى كمتر از يك سال پس از سكته فوت مى‌كنند. آنهايى كه زنده مى‌مانند براى باقى عمر دچار فلج عضوى مى‌شوند. سالهاست كه محققين مى‌كوشند داروى موثرى براى برطرف كردن آسيب‌هاى ناشى از سكته‌هاى مغزى پيدا كنند.
سه سال پیش گروه پژوهشی پزشکی موسسه ماکس پلانک در شهر گوتینگن آلمان به سرپرستی پروفسور هانه‌لوره ارن‌رايش (Hannelore Ehrenreich) ادعا كرد، بيمارانى كه زودتر از شش ساعت پس از سكته مغزى داروى Erythropoietin دريافت كرده‌اند كمتر از افرادى كه اين دارو را دريافت نكرده‌اند دچار آسيب شده‌اند. اين افراد پس از گذراندن يك دوره چند ماهه درمانى بهتر مى‌توانستند کارهای شخصى و روزانه خود مانند شستن يا عوض کردن لباس را انجام دهد.
اين گروه اكنون مشغول بررسى اطلاعات مربوط به بيماران در سه بیمارستان دانشگاهى شهرهاى برمن، گوتینگن و هانوور آلمان است. تا كنون دویست و پنجاه و سه بیمار در اين پروژه شركت كرده‌اند. نتیجه این تحقیق تا پایان سال دوهزار و شش ميلادى به طول خواهد انجامید. اما خانم Ehrenreich پروفسورمدير اين پروژه تأكيد مى‌كند، اریتروپوییتين بى‌ترديد به حل شدن لخته خونى در مغز كمك مى‌كند. او مى‌گويد: ”نمی‌توان گفت که داروی معجزه آسایی در دست داریم بلکه تنها می‌توان مطمئن بود که امکان درمانی بهتر در دست است.“
تنها در آلمان هر ساله صد و پنجاه هزار مورد سکته مغزی گزارش مى‌شود. هشتاد درصد آسيب‌هاى ناشى از سكته به علت انسداد رگ و نرسیدن خون به سلولهای عصبی مغز است. استفاده سريع از داروى اريتروپوييتين روشى است كه اين گروه پژوهشى آن را Neuroprotektion يا پشتیبانی عصبی مى‌نامد.
اریتروپوییتن در اصل هورمونى است كه در بدن و در كليه‌ها توليد مى‌شود. اين هورمون در خون سازی شركت مى‌كند. هورمون اريتروپوييتين با تأثير بر روی مغز قرمز استخوان سبب ساخته شدن گلبولهای قرمز مى‌شود. تا کنون اثر مثبت این هورمون در درمان تومورهای سرطانی در شیمی درمانی و همچنین در بیماران مبتلا به ایدز و درمان کم خونی ناشی از آن ثابت شده بود.
اریتروپوییتین نه تنها در پروسه خون سازی شرکت مى‌کند بلکه اثر حفاظت سلولی نيز بر عهده دارد. در سكته مغزى به علت نرسيدن اكسيژن به سلولهاى عصبى، اين سلولها مواد خطرناك سمى توليد مى‌كنند كه نه تنها موجب مرگ خود سلول بلكه به مرگ سلولهاى اطراف آنها نيز مى‌انجامد. بر اساس تحقيقات جديد اریتروپوییتين مانع تجزیه اين موادی سمى كه به راديكالهاى آزاد معروف هستند، شده ، از گسترش آسيب در محل سکته جلوگيرى مى‌کند.
از سال ١٩٩٧ تا كنون خانم پروفسور Ehrenreich و گروه او روى اين پروژه كار مى‌كنند. اين گروه تأكيد مى‌كند استفاده از اريتروپوييتين زمانى تأثير مثبت خواهد داشت كه بيمار در ساعت‌هاى اوليه پس از سكته دارو را دريافت كند. ناگفته نماند مصرف طولانى مدت اين دارو سبب پوكى استخوان می‌شود.
شبنم نوريان