تابعیت دوگانه

بر اساس قانونی که در سال ۱۹۹۹ در آلمان به تصویب رسید و از آغاز سال ۲۰۰میلادی به مرحله اجرا درآمد امکان گرفتن تابعیت آلمان، برای مهاجران مقیم این کشور فراهم شد.

از نظر سیاستمدارانی که این قانون را تصویب کردند، گرفتن تابعیت آلمانی به مفهوم این است که فرد رسمأ به عنوان عضوی از جامعه پذیرفته شده و در برابر سرزمینی که برای ادامه زندگی‌اش انتخاب کرده، مسئول است.

پذیرش تابعیت مهاجران، یعنی سازگاری با فرهنگ‌های تازه، و این چیزی است که جامعه را غنی خواهد کرد. از نظر سیاستمداران آلمانی طرفدار جذب مهاجران، دادن پاسپورت آلمانی به خارجی‌ها نه فقط ضروری است، بلکه از نظر سیاسی و اجتماعی شانس محسوب می‌شود، زیرا به جامعه پویش و تنوع می‌بخشد.

شرط دریافت پاسپورت آلمانی

شرط دریافت تابعیت آلمان و گرفتن پاسپورت آلمانی خروج از تابعیت سرزمین مادری اعلام شد، شرطی که در مورد مهاجرانی برخی از کشورها از جمله مهاجران ایرانی مفهومی ندارد. به دلیل اینکه این کشورها، تابعیت شهروندان خود را در هیچ شرایطی ملغی نمی‌دانند.

حتی اگر فرد رسمأ از تابعیت سرزمین مادری‌اش خارج شود هنگام بازگشت به سرزمین مادری‌اش بازهم تبعه این کشور محسوب می‌شود. به همین جهت قانون در مواردی مانند مورد مهاجران ایرانی، تبصره‌ای آورده‌ای و آنها را به عنوان استثنا مشخص کرده است.

(برای اطلاعات بیشتر می‌توانید به اطلاعات داده شده در سایت وزارت کشور آلمان مراجعه کنید. لینک صفحه‌ مربوطه در زیر این مقاله آورده شده است.)

گرفتن یا از دست دادن حقوق شهروندی

تصور این بود که با اجرای این قانون، تکلیف مهاجرانی که سال‌ها مقیم آلمان بودند و با داشتن پیشه‌ای مالیات هم پرداخت می‌کردند، روشن شود. مهاجرانی که زمان درازی "مهمان" خوانده می‌‌شدند و بیشترشان از ترکیه به آلمان مهاجرت کرده‌ بودند.کسانی که قرار بود یک شبه آلمانی شوند.

مشکل پیش بینی نشده وقتی رو شد که عده‌ای از مهاجران تابعیت اولیه‌شان را پس دادند، پاس آلمانی گرفتند و دوباره پاسپورت سرزمین مادری‌شان را گرفتند. برای این گروه گرفتن تابعیت آلمانی به مفهوم عضویت دائم و قانونی در کشوری بود که در آن ساکن بودند.

از سوی دیگر پس دادن تابعیت قبلی به مفهوم از دست دادن تمامی حقوق شهروندی در سرزمین مادری‌ بود. مثلأ مهاجران ترکی که تابعیت ترکیه را رد کرده بودند در مواردی مثل قوانین ارث یا حق مالیک در ترکیه دچار مشکل می‌شدند.

نسل جدید

از این مسئله گذشته نکته‌ای که باعث شد بحث تابعیت دوگانه دوباره در آلمان مطرح شود قانونی بود که همزمان با قانون پذیرش درخواست تابعیت مهاجران تصویب شد، قانونی که بر اساس آن به نوزادان مهاجرانی که از سال ۱۹۹۰ به بعد در آلمان متولد شده بودند پاسپورت آلمانی تعلق می‌گرفت، البته درصورتی که که یکی از والدین کودک حداقل هشت سال قبل از تولد او در آلمان اقامت قانونی داشت.

از ژانویه سال ۲۰۰۸ نسل اول این کودکان به سن قانونی می‌رسد. نوزدان هیجده سال پیش و جوانان امروز پنج سال تا زمانی که ۲۳ ساله شوند فرصت دارند تا تصمیم بگیرند که آیا پاسپورت آلمانی می‌خواهند یا پاسپورت سرزمین مادری‌شان را. حق داشتن دو پاسپورت از این نسل گرفته خواهد شد.

این قانون به دلایلی که در بالا قید شد شامل فرزندان مهاجران ایرانی که پاسپورت ایرانی دارند، نخواهد شد.

پاسپورت و هویت

عده‌ای از سیاست‌مداران معتقدند تکلیف دولت با کسانی که تابعیت دو کشور را دارند، مشخص نیست، زیرا پاسپورت هر فرد هویت اوست. اما عده‌ای معتقدند تصور اینکه تابعیت دوگانه شهروندان بلاتکلیفی یا احیانا خطری برای امنیت داخلی کشور ایجاد می‌کند، بزرگ کردن مشکل کوچکی است که آنقدر هم که ادعا می‌شود جدی نیست.

برای بسیاری سوال این است که چرا به شهروندان اتحادیه اروپا اجازه داده می‌شود علاوه بر پاس آلمانی، پاسپورت قبلی‌شان را هم حفظ کنند اما این حق از سایر مهاجران گرفته می‌شود؟

شبنم نوریان