تاريخچه‌ی فوتبال
۱۳۸۵ خرداد ۲۲, دوشنبه
اما اين بازی از كجا آمده است؟
تاريخ‌نگاران پيشينه‌ی توپ بازی با پا را در هزاره‌ی سوم پيش از ميلاد مسيح در چين سراغ دارند. در سده‌های ميانه، بازيهای مشابهی با توپ در اروپا رايج بوده و رقابت‌هايی نيز ميان تيمهای محلی در انگليس، فرانسه و ايتاليا انجام می‌شده است. در آن زمانها اهالی يك روستا می‌كوشيدند توپی را از دست اهالی روستای ديگری بدر آورند و به بيرون از منطقه‌ی ايشان بيندازند. اما آنچه ما امروز به عنوان فوتبال می‌شناسيم، در ميانه‌های سده‌ی نوزدهم ميلادی در مدرسه‌های انگليسی پديد آمده است. توپ بازی در اين كشور چنان رايج شده بود كه دست اندركاران اين ورزش به فكر ايجاد قواعد مشخصی برای آن افتادند. در حالی كه در شهر راگبى، پرتاب توپ با دست مجاز شناخته شد و رفته رفته بازی راگبی را به وجود آورد، در مدارس شهر كمبريج توپ بازی تنها با پا مرسوم بود. در همين شهر بود كه در سال ۱۸۴۸ نخستين بار قاعده‌ها و روش بازی فوتبال، تدوين شد. قواعدی كه تقريباً تا به امروز معتبر مانده اند: زمين بازی بايد به طول ۱۱۰ و عرض ۷۵ متر باشد، درازای دروازه ۷ متر و ۳۲ سانتىمتر و بلندی آن ۲ و ۴۴ سانتى متر باشد و حتی توپ بازى، كه آن هم بايد دورش ۶۸ تا ۷۰ سانتيمتر و وزنش ۴۱۰ تا ۴۵۰ گرم باشد. جالب است بدانيم كه انگليسىها از روی مختصر شده‌ی همان انجمن فوتبال در شهر كمبريج football association به اين بازی ساسر soccer می‌گويند. جالبتر اينكه چون وقت فراغت شاگردان مدرسه‌های شبانه روزی در كمبريج يك ساعت و نيم بوده، اين مدت زمان را هم برای بازی فوتبال در نظر گرفته و قاعده كرده اند.
و اّما مسابقات جام جهانى:
ديری نپاييد كه بازی فوتبال به سرعت از انگليس به كشورهای ديگر رسوخ كرد و با چنان استقبالی در سراسر جهان روبرو شد كه سازمان دهندگان از همان آغاز قرن بيستم به فكر برگذاری مسابقات بين المللی افتادند. نخستين بار، اين مسابقات در سطح جهانی در اوروگوئه انجام شد و ميزبان مسابقات برنده‌ی جام جهانی گرديد. جام، به افتخار يكی از مسئولان فدراسيون فوتبال فرانسه، كه در شناساندن و شيوع اين بازی نقش حساسی داشت، ژول ريمه نام گرفت. اين جام طبق قانون برندگان جام جهانى، در سال ۱۹۷۰ برای هميشه به تصاحب كشور برزيل درآمد و از آن به بعد جام جهانی world cup ناميده شد. از همان سال ۱۹۳۰ مسابقات جام جهانی، هر چهار سال يك بار، در كشوری ديگر برگذار شده، به استثنای سالهای ۱۹۴۲ و ۱۹۴۶ كه همگان طی آنها درگير جنگ جهانی دوم بودند. با اين حساب، امسال هجدهمين دور مسابقات جام جهانی است كه در آلمان برگذار می‌شود.
حالا كه صحبت از فوتبال است، بايد يادآوری كنيم كه اين بازی و مسابقات در گذشته هم مثل امروز، تنها در تصرف مردان نبوده است. در آغاز سده‌ی بيستم، در انگليس، زنان هم به اين بازی می‌پرداختند ولی در سال ۱۹۰۲ بازی فوتبال برای زنان از طرف دولت ممنوع اعلام گرديد. از دهه‌ی ۱۹۵۰ فوتبال زنان در دانمارك، فرانسه، ايتاليا و آلمان رايج شد. فوتباليستهای زن آلمانی، از دهه‌ی ۱۹۹۰ تا كنون در صدر قهرمانان جهان قرار دارند و چندين بار برنده‌ی جام قهرمانی اروپا شده اند. مسابقات جام جهانی فوتبال زنان، از سال ۱۹۹۱ هر چهار سال يك بار برگذار می‌شود. برنده‌ی اين جام جهانی در دور پيشين يعنی سال ۲۰۰۳ فوتباليستهای آلمانی بودند.
در پايان نگاهی به فوتبال در ايران بيندازيم:
شايد بتوان گفت كه فوتبال به همراه پيدايش و خريد و فروش نفت در جنوب ايران به كشور ما آمد. نخست انگليسىها فوتبال را در سال ۱۸۸۳ ميلادی به هند بردند و نه سال بعد از آن، حتی مسابقاتی هم در آنجا برگذار شد كه برنده‌ی آنها به دريافت جام فوتبال نايل می‌آمد. انگليسی‌هايی كه نخست در مسجد سليمان چاه نفت زدند، فوتبال را برای تفريح، به افراد محلی ياد دادند و از قرار، از سال ۱۹۰۸ در جنوب ايران رايج كردند. پس از جنگ جهانی اول، فوتبال در مدارس خارجی از جمله كالج امريكاييها بازی می‌شد و همين بازيها بود كه رفته رفته به ترتيب مسابقاتی ميان اعضای سفارتخانه‌های خارجی انجاميد. در سال ۱۹۱۹ ميلادى يا ۱۲۹۷ خورشيدى، نخستين تيم فوتبال ايرانی در تهران تشكيل شد. اولين فوتباليست ايرانی كه توانست به تيمهای فوتبال خارج از كشور راه يابد، حسين صدقيانی بود كه در زمان رضاشاه در تيمهای فنرباغچه‌ی تركيه و راپيد اتريش عضويت داشت. تيمهايی كه هنوز هم نامدار و با اعتبار هستند. صدقيانی كسی بود كه فوتبال از نوع امروزين آن را به ايران آورد و به جوانان آن روزها آموزاند.
پس از تشكيل تيمهای باشگاهی در تهران و شهرهای بزرگ ديگر، سر انجام در شهريور ۱۳۲۰ تيم ملی ايران در تهران تشكيل شد و نخستين بازی خود را در كابل در برابر تيم افغانستان انجام داد كه بدون گل با نتيجه‌ی مساوی پايان يافت. از آنجا كه پيش شرط شركت در بازى‌های تابستانه‌ی المپيك ۱۹۴۸ لندن، داشتن ۳ فدراسيون ورزشی در هر كشور داوطلب بود، ايرانيان كه در رشته‌های كشتی و وزنه برداری می‌خواستند گروه‌هايی بفرستند، تشويق شدند كه برای سرپرستی و همآهنگی بازيهای فوتبال، در سال ۱۳۲۵ يعنی ۵۹ سال پيش، فدراسيون فوتبال كشور را پايه گذاری كنند. در روز ۱۲ اسفند آن سال، فدراسيون فوتبال، كه تا آن زمان به سرپرستی انجمن ملی تربيت بدنی و پيشآهنگی اداره می‌شد، تشكيل گرديد. در طول تاريخ ۷۶ ساله‌ی پيكارهای جام جهانی فوتبال، تيم ملی ايران تا كنون سه بار به اين ديدارها راه يافته است: در سالهای ۱۹۷۸ و ۱۹۹۸ كه مسابقات جام جهانی به ترتيب در آرژانتين و فرانسه برگذار شد، تيم ايران تنها در ديدارهای مرحله‌ی مقّدماتی حضور داشت و از پيروزيهای دلخواه بدور ماند. تنها مسابقه‌های جالب و حّساسی كه در سال ۱۹۹۸ انجام شد، يكی اولين مسابقه‌ی فوتبال ميان تيمهای مّلی آلمان و ايران بود كه با شكست ايران با نتيجه‌ی دو بر هيچ پايان يافت. اّما پيكار بعدی كه ميان تيمهای ايران و ايالات متحده برگرار شد، به پيروزی ايران با نتيجه‌ی دو بر يك انجاميد. اگر ضرب‌المثل قديمی تا سه نشه بازی نشه، مصداق داشته باشد، اين بار بعيد نيست كه تيم ملی ايران از موانع پرتغال و آنگولا بگذرد و به دور يك هشتم نهايی راه يابد.