تشدید بحران در لبنان

با به پایان‌رسیدن دوره‌ی ریاست جمهوری امیل لحود، لبنان تا اطلاع ثانوی فاقد رئیس جمهوراست. لحود که به داشتن گرایش به سوریه معروف است جمعه‌شب (۲۳ نوامبر) با تشریفات ویژه نظامی کاخ ریاست جمهوری در بیروت را ترک کرد، بدون آن که جناح‌های مخالف در دولت و پارلمان لبنان در باره‌ی جانشین وی به توافق رسیده باشند.

لحود چند ساعت پیش از پایان ریاست‌ جمهوری‌اش، با اعلام حالت فوق‌العاده مسئولیت نظم و امنیت در لبنان را به ارتش سپرد، تصمیمی که دولت نخست‌وزیر، فواد سنیوره و هواداران وی آن را خلاف قانون اساسی و بی‌اعتبار اعلام کرده‌اند.

دولت لبنان در حال حاضر در دست ائتلاف موسوم به ۱۴ مارس است. این ائتلاف که از احزاب وابسته به سنی‌های لبنان و برخی از گروه‌های مسیحی تشکیل شده مورد حمایت آمریکا و کشورهای اروپایی می‌باشد. در برابر، نیروهای عمده اتحاد اپوزیسیون را گروه‌های وابسته به شیعیان لبنان، همچون حزب‌الله و امل و نیز برخی گروه‌های مسیحی همچون "جریان ملی آزاد لبنان" به رهبری میشل عون تشکیل می‌دهند. این اتحاد از سوی سوریه و ایران حمایت می‌شود.

شکست پنجمین تلاش

روز جمعه (۲۳ نوامبر) قرار بود در چارچوب پنجمین تلاش برای انتخاب ریاست جمهوری، پارلمان لبنان تشکیل جلسه دهد، اما مجدداَ به سبب بایکوت اپوزیسیون، حضور دوسوم نمایندگان که لازمه انتخاب رئیس جمهور است تأمین نشد. قرار است جمعه آتی (۳۰ نوامبر) مجلس لبنان دوباره تشکیل جلسه دهد..درصورتی که در این روز نیز نمایندگان پارلمان لبنان نتوانند رئیس جمهوری توافقی اعلام کنند، براساس قانون اساسی لبنان، فرمانده ارتش می تواند پارلمان را منحل کند و بعد ازآن درکشور انتخابات پارلمانی برگزار شود. تعیین رئیس‌جمهور از وظایف پارلمان جدید خواهد بود. در همین حال، نخست‌وزیر، فواد سینیوره اعلام کرده است تا زمانی که پارلمان فعلی یک رئیس جمهور انتخاب نکند دولتش بر سر کار خواهد ماند.

نگرانی از بروز خشونت

در محافل سیاسی غرب و منطقه و نیز در درون لبنان این نگرانی وجود دارد که خلاء قدرت ایجادشده به ناآرامی‌ها و بی‌ثباتی‌های جدیدی منجر شود. اپوزیسیون لبنان که دولت فواد سینیوره را به رسمیت نمی‌شناسد، تهدید کرده است که دولت خاص خود را تشکیل خواهد داد. با شکست‌ پیاپی تلاش‌ها برای انتخاب رئیس‌جمهور و بروز شکاف بیشتر میان دولت و اپوزیسیون، مردم لبنان کمتر از خانه‌های خود خارج می‌شوند و در روزهای گذشته از بیم بروز خشونت میان جناح‌های سیاسی، به ذخیره‌ی آذوقه دست زده‌اند.

در روزهای اخیر وزرای خارجه فرانسه، ایتالیا و اسپانیا در بیروت مذاکرات فشرده‌ای را با نمایندگان دو جناح انجام دادند تا آنها را به توافق بر سر یک نامزد مشترک برای ریاست جمهوری رهنمون شوند. این تلاش‌ها هم بدون نتیجه ماند. نمایندگان اروپا کل سیاستمداران لبنان را به سرسختی و لجاجت و ناتوانی در سازش و توافق متهم کرده‌اند، رفتاری که به نظر این نمایندگان لبنان را در لبه فروپاشی قرار داده است.

طبق قانون اساسی لبنان رئیس‌جمهور از میان مسیحیان مارونی، نخست‌وزیر از سنی‌ها و رئیس مجلس از شیعیان انتخاب می‌شود.

لبنان صحنه رقابت‌های مختلف

به عقیده شماری از کارشناسان سیاسی امور لبنان، هفته‌ها و شاید ماه‌ها طول خواهد کشید تا دولت و اپوزیسیون در مورد انتخاب رئیس جمهور و شماری دیگر از مسائل مورد اختلاف به توافق برسند. یکی از عوامل این امر آن است که لبنان صحنه‌ی چالش‌ها و مناقشه‌هایی است که در اصل به خود این کشور ربطی ندارد. آمریکا، از یک سو و سوریه و ایران، از سوی دیگر اختلاف خود را به صحنه لبنان کشانده‌اند و متحدان خود در این کشور را هم در آن وارد این کشمکش کرده‌اند.

عامل دیگر بحران کنونی لبنان به شکاف میان نیروهای موافق و مخالف سوریه در این کشور نسبت داده می‌شود، شکافی که پس از جنگ اسرائیل علیه لبنان در تابستان ۲۰۰۶، عمیق‌تر شده است. نحوه‌ی شرکت حزب‌الله و متحدانش در دولت و سهمی که از ترکیب این کابینه نصیبشان خواهد شد و نیز چگونگی برگزاری دادگاه ترور رفیق حریری، نخست‌وزیر پیشین لبنان، از مسائل مورد اختلاف میان دو جناح درگیر در لبنان هستند. نیروهای اپوزیسیون به دلیل نزدیکی‌اشان به سوریه مخالف برپایی دادگاهی هستند که در رسیدگی به ترور حریری پای سوریه را به میان کشد.

این که در روزهای آینده مسیر تحولات در لبنان به کدام سو برود، بیش از همه به تصمیم و عمکردهای میشل سلیمان، رئیس ستاد مشترک ارتش لبنان و رویدادهای پس از جمعه‌ی آتی و شکست احتمالی تلاش جدید پارلمان برای انتخاب رئیس جمهور مربوط می‌شود. در مورد سلیمان این ارزیابی وجود دارد که وی تا کنون در صحنه سیاسی لبنان هوادار تعامل و توافق میان گروه‌های مختلف بوده است.