تشکیل گروه "دوستان عدم تعهد برای حل بحران سوریه"

به گزارش خبرگزاری ایرنا، حسین امیر عبداللهیان، معاون عربی و آفریقایی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، شامگاه شنبه (۱۱ شهریور / اول سپتامبر) در گفت‌وگویی ویژه با شبکه دو تلویزیون ایران درباره نتایج حاصل از اجلاس شانزدهم سران کشورهای عضو جنبش عدم تعهد، "نم"  (Non-Aligned Movement)، گفت که ایران از راهکار سیاسی و مسالمت‌آمیز برای حل بحران سوریه حمایت می‌کند. وی افزود: «اقدام مهمی كه در این باره در اجلاس نم صورت گرفت، تشكیل گروه دوستان رئیس یا تروئیكای نم با حضور نمایندگان (ایران، مصر و ونزوئلا) برای حل بحران سوریه است.»

به گزارش خبرگزاری مهر، علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه ایران، گفت که محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران که ریاست "نم" را بر عهده دارد، در این زمینه با نهادهای بین‌المللی و "کشورهای دوست" مشورت خواهد کرد.

تحلیلگران سیاسی پیش‌بینی کرده بودند که جمهوری اسلامی با طرح بحران سوریه از منظر خود در اجلاس "نم" از رژیم بشار اسد حمایت کند. اما سخنرانی تند محمد مرسی، رئیس جمهور مصر، در همان دقایق آغازین شروع رسمی اجلاس، سایه عظیمی بر سر همه بحث‌های مربوط به سوریه افکند. رئیس جمهور مصر در سخنرانی افتتاحیه خود رژیم اسد را فاقد مشروعیت خواند و قاطعانه از مخالفان او پشتیبانی کرد.

حسین امیر عبداللهیان در مصاحبه شامگاه شنبه (۱۱ شهریور / اول سپتامبر) خود با تلویزیون ایران ضمن ارائه ارزیابی مثبت از شانزدهمین اجلاس "نم" در تهران، به گفته‌های محمد مرسی، رئیس‌جمهور مصر، در این اجلاس اشاره کرد و گفت: «بسیاری از نظرات مرسی با ایران مطابق است و تنها در برخی موارد چون سوریه وی نظرات متفاوتی دارد كه اگر اطلاعات مرسی درباره سوریه بیشتر بود، ایشان دیدگاه‌های خود را تغییر می‌داد.»

با وجود این عبداللهیان گفت که ایران از طرح رئیس جمهور مصر و نیز طرحی که کوفی عنان، دبیر کل سابق سازمان ملل و فرستاده ویژه سابق سازمان ملل و اتحادیه عرب برای حل بحران سوریه، ارائه کرده بود، استقبال می‌کند، چون خواهان ثبات و اصلاح امور در سوریه است. وی افزود: «ریاست سه ساله ایران بر جنبش نم باید متناسب با تحولات منطقه‌ای و جهانی بوده و برای هر موضوعی مكانیزمی متفاوت داشته باشد».

طرح رئیس جمهور مصر گروه تماسی متشکل از ایران، مصر، ترکیه و عربستان را به عنوان چهار قدرت بزرگ منطقه در نظر می‌گیرد که در پی پایان دادن به خشونت و تغییر سیاسی در سوریه است. هدف از این طرح حل مسئله سوریه در چارچوب منطقه‌ای و نیز جلوگیری از نظامی کردن هر چه بیشتر بحران سوریه عنوان شده است.

محور اصلی طرح ۶ ماده‌ای کوفی عنان نیز برقراری آتش‌بس میان ارتش و اپوزیسیون سوریه است. دبیرکل سابق سازمان ملل از ابتدای تدوین طرح خود برای حل بحران سوریه بر لزوم مشارکت ایران در حل بحران سوریه تاکید کرده و در این باره در ایران در تاریخ ۱۰ ژوییه با علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، گفت‌وگو کرده بود.

صالحی هنگام دیدار خود با عنان، مخالفان دولت بشار اسد را "تروریست" خوانده و پیشنهاد داده بود که مردم سوریه دو سال صبر کنند تا در انتخابات سال ۲۰۱۲ رئیس جمهور مورد علاقه خود را برگزینند. صالحی همچنین در دیداری دیگر با کوفی عنان در ۱۱ آوریل تاکید کرده بود که موضوع ادامه رهبری بشار اسد در سوریه "مختصر اختلاف" ایران با کشورهای منطقه و جهان در حل بحران سوریه است.

چشم انداز تغییر موضع ایران در برابر بحران سوریه

حال برخی تحلیلگران رسانه‌های بین‌‌المللی از احتمال "تحولی مهم" در خاورمیانه و بحران سوریه سخن می‌گویند. "گلف نیوز" می‌نویسد که هم جمهوری اسلامی و هم ترکیه از پیشنهاد محمد مرسی برای حل بحران سوریه  استقبال کرده‌اند؛ همه این کشورها مایل‌اند در این عرصه سهیم باشند. این روزنامه می‌نویسد که جمهوری اسلامی به تدریج متوجه می‌شود که نمی‌تواند به حمایت نامحدود خود از بشار اسد ادامه دهد، چون فهمیده است که امروز یا فردا رژیم اسد سقوط می‌کند و تنها حامیان این رژیم شیعیانی هستند چون جمهوری اسلامی، رژیم نوری مالکی در عراق و حزب‌الله لبنان‌.

این روزنامه می‌افزاید که این امر موجب انزوای ایران شده که هم اکنون به خاطر برنامه اتمی‌اش زیر فشار جامعه جهانی و مورد تهدید اسرائيل است. تحلیلگر این روزنامه معتقد است، برای همین ایران در پی متحدانی می‌گردد که به وی برای بیرون آمدن از "باتلاقی" که در آن فرو می‌رود کمک کنند.

به نظر این تحلیلگر، شرکت رئیس جمهور مصر در "نم" و طرحی که او برای حل بحران سوریه عرضه کرد به معنای شانسی بزرگ برای ایران بود که به سرعت هم از آن استقبال کرد. محمد مرسی گفته است که مخالف مداخله نظامی در سوریه است، و این موضع مورد پسند جمهوری اسلامی است. "گلف نیوز" می‌نویسد: «ایران فهمیده است این آخرین موقعیت برای این کشور است تا اشتباه استراتژیک خود را تصحیح کند و به حمایت از رژیمی که در آستانه سقوط است خاتمه دهد.»

اینکه ایران ونزوئلا را نیز در کنار مصر در گروه دوستان رئیس "نم" آورده است، می‌تواند به عنوان تناقضی با خواست "حل منطقه‌ای بحران سوریه" تلقی شود. ایران که دچار انزوای بین‌المللی است، سالهاست در پی یافتن شرکایی در کشورهای آمریکای لاتین است. جمهوری اسلامی و ونزوئلا پیش از این اعلام کرده‌اند که در "جبهه‌ای ضدامپریالیستی" کنار هم ایستاده‌اند. در دیداری که دو رئیس جمهور، محمود احمدی‌نژاد و هوگو چاوز، در ماه ژوئن در کاراکاس برای گسترش همکاری‌های نظامی و اقتصادی با هم داشتند، چاوز از تحریم‌های آمریکا علیه ایران انتقاد کرد.