تغذیه کافی حق اساسی هر انسان
۱۳۸۶ مهر ۲۳, دوشنبه
روز شانزدهم اکتبر را روز جهانی تغذیه خوانده‌اند. سال ۱۹۴۵ در چنین روزی سازمان تغذیه جهانی در شهر کبک Quebec ( کانادا) بنیان نهاده شد. امسال شعار روز جهانی تغذیه عبارت است از “حق بشری برخورداری از تغذیه کافی“. و این حقی است بنیادین که بیش از ۸۵۰ میلیون انسان از آن در سراسر جهان محروم‌اند.
ژاک دیوف، دبیرکل سازمان تغذیه جهانی، در نطق خود به مناسبت روز جهانی تغذیه همه کشورها و دولت‌ها را فراخواند تا به قول خود وفا کنند. وی گفت: “از میان بردن گرسنگی یکی از هدف‌های اساسی سازمان تغذیه جهانی است. در اجلاس تغذیه در سال ۱۹۹۶ رئیسان دولت‌ها و حکومت‌ها بار دیگر تصدیق کردند که هر انسانی حق برخورداری از تغذیه کافی و سالم را دارد و اینکه این حق اساسی هر انسان است که از گرسنگی رنج نبرد. آنان متعهد شدند که با قاطعیت این هدف را دنبال کنند و به تدریج به آن برسند که همه انسانها به غذای کافی دسترسی داشته باشند.“
گرسنگی به دلیل فقر و جنگ
ژاک دیوف می‌داند که در روز جهانی تغذیه امسال (سال ۲۰۰۷) نیز هنوز ۸۵۴ میلیون نفر در جهان گرسنه هستند، چون فقیرند و نمی‌توانند برای خود و خانواده‌شان غذا بخرند، چون از روستاهایشان بخاطر جنگ داخلی یا ناآرامی بیرون رانده شده‌اند، چون خشکی یا سیل محصولات‌شان را نابود کرده است.
ژاک دیوف برای سومین بار در سال ۲۰۰۵ به دبیرکلی سازمان تغذیه جهانی انتخاب شد. از ژانویه ۱۹۹۴ که او این وظیفه را به عهده گرفت، تغییرات بسیاری در کار این سازمان بوجود آمده است. در این فاصله بسیاری از فعالیتهای این سازمان از مرکز آن در رم به دفاتر آن در کشورهای گوناگون انتقال یافته است، برای آن بانک اطلاعاتی بین‌المللی‌ای شبیه به آنچه در اختیار سازمان بهداشت جهانی است، بوجود آمده است، همکاری آن با بخش اقتصاد و سازمانهای غیردولتی گسترش یافته و کارشناسان بیشتری از کشورهای در حال توسعه در این سازمان مشغول به کار شده‌اند.
آفریقا کانون اصلی گرسنگی
با این همه در وضعیت موجود دگرگونی چندانی بوجود نیامده است: گرسنگی همچون گذشته مشکل اصلی است و منطقه جنوب صحرا در افریقا بیشترین نگرانیها را برمی‌انگیزد. در ده سال اخیر بهبودی چندانی در این منطقه به چشم نمی‌خورد. هنوز هم مثل گذشته بسیاری از کشورهای افریقایی نیاز به کمک‌رسانی با مواد غذایی از خارج دارند. در حالیکه همان‌گونه که ژاک دیوف تاکید می‌کند، برخورداری از تغذیه کافی حقی است پایه‌ای و نباید بخاطر آن گدایی کرد.
ژاک دیوف در این باره گفت: “حق اساسی برخورداری از تغذیه کافی باید در ذهن همه به عنوان یک حق شناخته شود نه اینکه فکر کنند که صدقه می‌دهند. تامین غذای کافی و مداوم برای همه، فقط وظیفه اخلاقی یا نوعی سرمایه‌گذاری نیست، بلکه حق انسانی‌ای است پایه‌ای. جهان وسایل لازم برای رسیدن به این هدف را دارد.“
اما حق تغذیه از همان پایه زنجیره غذایی آغاز می‌شود. کشورهایی که توانایی تغذیه را ندارند قادر به رشد و توسعه نیز نیستند. دام فقر – گرسنگی، بیماری، نبود نظام آموزشی، بهداشتی و اجتماعی – در جایی انسانها را گرفتار می‌سازد که در بخش کشاورزی بخاطر سیاست، کشمکشها و فساد هیچگاه اصلاحات صورت نگرفته است. هند و چین زمانی به رشد اقتصادی دست یافتند که در عرصه کشاورزی دست به اصلاحات زدند. “انقلاب سبز“ شرط رشد و مبارزه با گرسنگی است.
کمک‌هایی که به مقصد نرسیده‌اند
اما امریکا و اتحادیه اروپا برای دهه‌ها تولید اضافی محصولات کشاورزی خود را به عنوان کمک مواد غذایی به جهان سوم فرستاده‌اند. تجربه‌هایی مانند سومالی وجود دارند که نشان می‌دهند حداکثر ۲۰ درصد این کمکها به دست مردم گرسنه رسیده و بقیه فروخته شده‌اند تا جیب قدرتمندان کشورهای فقیر پر از پول شود یا اسلحه برای جنگ داخلی بخرند.
اما از زمان اجلاس عمومی سازمان ملل متحد در پایان ماه سپتامبر ۲۰۰۷ صداهایی دیگر از کاخ سفید به گوش می‌رسد. رییس جمهور امریکا، جورج بوش گفت: “من پیشنهادی برای مبارزه با گرسنگی در جهان دارم. به نظر من امریکا باید بجای آنکه مواد غذایی از کشورهای پیشرفته بفرستد، این مواد را در افریقا و دیگر کشورهای در حال رشد بخرد. این کمک می‌کند تا کشاورزی محلی رشد کند و جهان سوم از دایره گرسنگی خارج شود.“
و این درست چیزی است که اولین هرفکنز، کارشناس سازمان ملل متحد در امور مربوط به رشد و توسعه، سالهاست درخواست می‌کند. به نظر خانم هرفکنز کشورهای ثروتمند باید از پرداخت یارانه برای محصولات کشاورزی خود دست برداشته و محصولات کشورهای جهان سوم را در بازارهای خود بپذیرند. اولین هرفکنز می‌گوید: “دو سوم فقرا در مناطق روستایی زندگی می‌کنند و وابسته به کشاورزی هستند. تا زمانی که ما اروپایی‌ها به این وسیله که به بخش کشاوزرزی سوبسید بدهیم و بازارهایمان را رو به محصولات کشورهای جهان سوم ببندیم،همچنان اساس زندگی مردم این کشورهارا ویران می‌کنیم، و در نتیجه به هدفمان برای مبارزه با گرسنگی نمی‌رسیم.“
احتمالا هنوز باید چندین روز جهانی تغذیه را پشت سر گذاشت تا چنین پیشنهادهایی تحقق یافته و تاثیرشان را در آمار گرسنگان نشان دهند.
هله یپِه‌زن (Helle Jeppesen) / کیواندخت قهاری