تمدید اقامت مهاجران افغان
۱۳۸۴ اسفند ۲۲, دوشنبه
گرچه بنابر اطلاعات منتشر شده از سوی بانک جهانی، اقتصاد افغانستان در دو سال گذشته رشدی پنجاه درصدی داشته اوضاع اقتصادی و اجتماعی این کشور هنوز امکان پذیرش و جذب همه‌ی مهاجرانش را نمی‌دهد. روند بازگشت داوطلبانه‌ی مهاجران افغان کندتر از آنچه کشورهای میزبان و کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان پیش بینی می‌کردند و امید داشتند، انجام می‌شود. بیشترین تعداد از حدود شش میلیون مهاجر افغان در ایران و پاکستان ساکن بوده‌اند. طرح بازگشت یا اخراج افغانهای مقیم ایران که از سال ۱۳۸۱ منجر به خروج بیش از یک میلیون و نیم افغان از ایران شد بر اساس توافق سه جانبه‌ای که میان دولتهای ایران و افغانستان با کمیساریای عالی پناهندگان انجام شد می‌بایست تا ماه مارس سال جاری به پایان می‌رسید. اما اکنون این مهلت که بر اساس توافق سه جانبه‌ای در خرداد ماه و در هرات حاصل شده بود به سر آمده، در نشست مشترک سه جانبه در مشهد یک سال دیگر تمدید شد.
مدیر بانک جهانی در بخش افغانستان، ژان مازوریلی، معتقد است «با وجود اقدامات موثر دولت، هنوز هم چالشهای زیادی، از جمله تامین امنیت سراسری، ایجاد وحدت ملی و جمع آوری درآمدهای ملی از تمام ولایات کشور وجود دارد.» کندی پیشرفت بازسازی و بهسازی زیرساختهای مورد نیاز در افغانستان و ناکامی دولت در اشتغالزایی و اجرای طرحهای عمرانی از دلایل اصلی تحقق نیافتن برنامه‌ی بازگشت داوطلبانه مهاجران افغان است. روز ۱۸ اسفند احمد حسینی معاون وزیرکشور و مدیر کل اداره امور اتباع خارجی همراه با معاون وزیر مهاجرت و عودت افغانستان، نعیم قیاسی، در جلسه‌ای با هیئتی از نمایندگان منطقه‌هایی از كمیساریای افغانستان، كمیساریای ژنو و كمیساریای ایران به سرپرستی «استن آ. برونی» نماینده كمیساریا در ایران در مشهد به بررسی روند بازگشت مهاجران و مشکلات متعددی که بر سر اجرای این طرح وجود دارند پرداختند. طرفین در این جلسه با توجه به موانع تحقق توافق سه جانبه، چاره را در تمدید مهلت بازگشت افغانها تا ماه مارس سال آینده دیدند.
اواخر دیماه سال جاری، یوهانس واندر کلاو، رئیس دفتر نمایندگی کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل در مشهد، با اشاره به معضلات موجود در افغانستان اعلام کرده بود که «بر اساس قرارداد سه‌جانبه بازگشت داوطلبانه پناهندگان افغان که سال گذشته به امضاء رسید قرار بود در مدت دو سال ۵۰۰هزار نفر از اتباع افغانستان ساكن ایران به كشورشان بازگردند. سهمیه در نظر گرفته شده در این چارچوب برای امسال ۲۰۰هزار بود ولی بر اساس آخرین آمار رسمی تاكنون تنها كمتر از ۵۰هزار افغان ساكن ایران در قالب این طرح به كشورشان بازگشته‌اند.» واندر کلاو با اشاره به این واقعیت که «به رغم استقرار دولت هنوز هم برخی مناطق افغانستان به ویژه جنوب و جنوب شرق آن كشور ناامن است.» معتقد است «اختلاف فاحش سطح امكانات داخل ایران با افغانستان» در کنار نبود زیرساختها و امکان اشتغال از مولفه‌های اصلی ناکامی طرح بازگشت داوطلبانه هستند. [ایرنا، ۲۸ دیماه ۸۴] ظاهرا این آمار مربوط به بازگشتهای داوطلبانه‌ای است که با حمایت و کمک کمیساریای عالی پناهندگان انجام شده. برخی از منابع از بازگشت۲۹۰ هزار افغان در سال گذشته خبر می‌دهند که اغلب به اجبار به کشورشان بازپس فرستاده شده‌اند. دستگیری و اجبار مهاجران افغان موضوعی است که مورد اعتراض شدید مسئولان سازمان ملل متحد نیز قرار گرفت. درست یکسال پیش رود لوبرز، کمیسر عالی سازمان ملل در امور پناهندگان در دیداری از افغانستان، ایران را به خاطر بدرفتاری با افغانها مورد انتقاد قرار داد. احمد حسینی در این ارتباط به بی بی سی گفت که بد رفتاری با افغانها «مغایر با سیاستهای دولت جمهوری اسلامی است و دلیلی ندارد که دولت ایران پس از بیش از دو دهه نگهداری از مهاجران افغان بخواهد به روشهای پلیسی متوسل شود.» به گفته‌ی او «برخورد با مهاجران افغان فقط نسبت به کسانی اعمال می شود که به صورت غیرقانونی در ایران به سر می‌برند.» مطابق آمار رسمی هنوز ۹۰۰ هزار افغان در ایران هستند که نیمی از آنها در تهران سکونت دارند. اما آمار واقعی باید بسیار بیشتر از این باشد زیرا عده‌ی زیادی از افغانهایی که اخراج می‌شوند دوباره و از طریق غیرقانونی وارد ایران شده و به کار مشغول می‌شوند. گفته می‌شود ۸۰۰ هزار فرصت شغلی توسط غیر ایرانیان و غیرقانونی اشغال شده است. در حالی که برخی سیاستمداران وجود کارگران مهاجر را زیانی برای کشور قلمداد می‌کنند بسیاری از صاحب‌نظران بر این اعتقادند که اقتصاد ایران به ویژه در بخشهایی چون ساختمان، معدن و خدمات از وجود نیروی کار ارزان کارگران افغان سودی سرشار می‌برد و اخراج آنها لطمه‌ای جبران ناپذیر خواهد بود.
بهزاد کشمیری‌پور، گزارشگر صدای آلمان در تهران