توسعه، و الزام‌های «سیاست‌خارجی خوب»
۱۳۸۶ اسفند ۹, پنجشنبه
«سند چشم‌انداز ۲۰ ساله» شامل برنامه‌ها و استراتژی‌هایی است که ظاهرا قرار است ایران را تا سال ۱۴۰۴ خورشیدی به کشوری توسعه یافته و قدرت اول منطقه تبدیل کند. گرایش سیاست‌های کلان کشور به توسعه، محور اصلی این برنامه قلمداد می‌شود.
دولت نهم کار خود را زمانی آغاز کرد که سند چشم‌انداز ۲۰ ساله تدوین شده بود و باید به اجرا گذاشته می‌شد. حسن روحانی، رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌گوید، برای تدوین این سند نظرهای مختلف و متضادی وجود داشت که در نهایت به انتخاب میان دو محور اصلی برای برنامه‌های کلان کشور انجامید.
به گفته‌ی روحانی در تقابل دو نظر که یکی حفظ قدرت و دیگری توسعه را هدف و استراتژی اصلی قلمداد می‌کرد، «مجمع نشخیص و رهبری انقلاب برای ادامه راه کشور مسیر"توسعه" را برگزید.» او می‌افزاید، عده‌ای اعتقاد داشتند، «همچنان دغدغه اصلی ما توطئه‌ها و خطرات است و به جای این که به فکر توسعه و رشد باشیم باید به حفظ خود بیاندیشیم.» روحانی در ادامه خاطر نشان می‌کند: «امروز بعد از گذشت چند سال از سال ۸۴ که سند چشم انداز مبنا قرار گرفت، واقعا باید بپرسیم آیا همه این سند را قبول دارند؟»
انتقاد به سیاست‌های دولت احمدی نژاد
این پرسش یکی از موضوع‌های کنفرانسی بود که هشتم اسفند، زیر عنوان «چشم انداز ۲۰ ساله و الزامات سیاست خارجی توسعه گرا» و به دعوت مجمع تشخیص برگزار شد. بسیاری از سخنرانان این کنفرانس در تشریح سیاست‌هایی که راه توسعه را هموار می‌کند انتقادهای تلویحی و آشکاری نیز به تصمیم‌ها و اقدام‌های دولت نهم داشتند. دولت نهم پیشتر نیز متهم شده که به هدف‌های سند چسم‌انداز بی‌توجه است. این انتقادها بیشتر به عدم توفیق در برآورده کردن تکالیف اقتصادی سند مربوط می‌شود. دولت محمود احمدی‌نژاد بارها به خاطر کاهش‌نیافتن وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی، تک رقمی نشدن میزان تورم و بیکاری، و دست نیافتن به رشد ۸ درصدی که همه از الزامات سند چشم‌انداز محسوب می‌شوند، مورد انتقاد قرار گرفته است. مجمع تشخیص مصلحت نظام ایرادهای مشابهی را به لایحه‌ی بودجه‌ی سال آینده وارد دانسته است.
"صلح با کفار"
در کنار مسائل اقتصادی مهم‌ترین بخش سخنرانی‌های کنفرانس روز چهارشنبه به سیاست خارجی مربوط می‌شد. محمد سلطانی فر، دبیر علمی کنفرانس، «تعامل بین المللی، و از بین بردن تنش‌ها بدون وادادگی و انفعال» را سیاست خارجی متناسب با هدف‌های سند‌چشم‌انداز عنوان کرده است.
محمد نهاوندیان، رئیس اتاق بازرگانی در سخنرانی خود ضمن انتقاد از «سیاست تقابل‌جویانه درعرصه دیپلماسی» اظهار داشت، «باید منافع بلندمدت خود را با سایر کشورهای جهان شناسایی کنیم.»
حسین سیف‌زاده، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه تهران نیز با اشاره به این که در سیاست خارجی جمهوری اسلامی «همواره نگرش‌هایی حب و بغض‌گونه وجود داشته»، تاکید می‌کند، هیجان‌گرایی در سیاست خارجی باید به عقلانیت تبدیل شود. سیف‌زاده می‌افزاید: «همراهی و دوستی ما با کشورهایی مثل کوبا، روسیه، چین زمان مائو و ونزوئلا هزینه‌هایی برای ما داشته، اما باید پرسید سودی هم داشته است.»
در کنفرانس «سیاست‌خارجی توسعه‌گرا» تندترین و آشکارترین انتقادها به دولت نهم از سوی حسن روحانی ابراز شد که زمانی دبیر شورای عالی امنیت ملی بوده و عملکردش در ارتباط با مناقشه‌ی هسته‌ای بارها از سوی اعضا و حامیان دولت به صراحت زیر سوال برده شده. روحانی با اشاره به این موضوع اظهار داشت: «زمانی که ما در آژانس حرف می‌زدیم صدای همه بلند می‌شد، و می‌گفتند البرادعی، مدیر کل آژانس را راه ندهید چون جاسوس است، اما الان البرادعی مسلمان شده و آدم خوبی است.»
مذاکره‌کننده پیشین هسته‌ای توصیه می‌کند، به جای درشت‌گویی و داد و فریاد، باید با اتخاذ «یک سیاست خارجی خوب» با دنیا با منطق و استدلال سخن بگوییم. او می‌پرسد: «آیا در سیاست خارجی همچنان می‌خواهیم سیاست ابهام را برگزینیم یا دنبال شفاف‌سازی هستیم؟»
روحانی که همچنان به عنوان نماینده‌ی آیت‌الله خامنه‌ای در شورای عالی امنیت ملی حضور دارد، معتقد است: «در دنیای امروز استقلال معنا ندارد و همه کشورها به نوعی به هم وابسته‌اند»
او می‌افزاید «این درست که در باطن، دنیای غرب دشمن ما است اما پیامبر هم با کفار صلح می‌کرد و معاهده امضا می‌کرد.»
بهزاد کشمیری‌پور