جايزه خلاق‌ترين ايده براى محقق آلمانى
۱۳۸۴ بهمن ۴, سه‌شنبه
بیش از هفتصد پژوهشگر از سراسر جهان، اعضا تشکیل دهنده شبکه جهانىِ به نام خلاق‌ترين مغزهاى دنياى دانش هستند. اعضا این گروه سالانه یکبار، در کنفرانسى بین‌المللی با يكديگر ملاقات مى‌كنند و به تبادل اطلاعات و یافته‌های خود می‌پردازند. در آخرین نشست این گروه كه در لس‌آنجلس برگزار شد، جایزه ويژه خلاق‌ترین و بهترین ايده به پژوهشگرى از آلمان تعلق گرفت.
آندراس لندلاين Andreas Lendlein محقق آلمانی، موفق شده است ماده‌اى اختراع كند که دارای حافظه است. اين تركيب در اصل يك ماده اوليه است كه مى‌توان از آن وسايل مختلفى ساخت. اما این ماده مىتواند دوباره به فرم اوليه خود تبديل شود. این طرح قبل از هر چیز تحولی در علم پزشکی به همراه خواهد داشت.
به عنوام مثال اگر یک لیوان پلاستیکی ماست را در فر قرار دهیم و فر را کم کم گرم کنیم، البته تا جایی که لیوان ذوب نشود فقط آهسته نرم شود، در یک درجه حرارت معین پلاستیک لیوان تبدیل به صفحه گرد کوچکی می‌شود. اين صفحه گرد و كوچك همان فرم ابتدايى ماده اوليه است که از آن لیوان ساخته شده بود. ماده‌ای که روی آن کار شده و شکل و فرم جدیدی پیدا کرده بود، اما اصل خود را فراموش نكرده است.
آندراس لندلاين تلاش مى‌کند این ویژه‌گی خاص مواد را در علم پزشکی به کار بگیرد. اين محقق به دنبال اجراى طرحى است كه بر پايه آن بتوان وسايل پزشكى را به صورت فشرده و کوچک شده وارد بدن کرد. در اين نوع جراحى تنها لازم است كه سطح عضو برش كوچكى داده شود و سپس قطعه مورد نظر را از شكاف برش وارد بدن كرد. روشى مانند رد کردن یک دکمه از جادکمه. پس از آن كه قطعه مصنوعی وارد بدن شد، تحت تأثير گرماى درونى بدن از هم باز مى‌شود و تا اندازه مورد نياز بزرگ مى‌شود. اين تركيب مىتواند خود به خود حل شود در نتيجه نیازی به جراحی دوباره نیست تا آنرا از بدن خارج کرد.
ماده اوليه در اصل پلیمر چند کاره‌ای است كه مىتواند دوباره به فرم اولیه خود تبديل شود و گذشته از آن این قابلیت را دارد که در بدن حل شود. پردازش شیمیایی بسیار پیچیده‌ای لازم است تا بتوان ماده‌ای ساخت که هر دو ويژگى را دارا باشد. اکثر ترکیبات مصنوعی تنها يكى از اين دو قابليت را دارند. به همین جهت باید مواد متفاوتی را با هم و به مقدار مناسب ترکیب کرد.
با استفاده از اين روش لندلاين توانسته است یک نخ بخیه ويژه طراحى كند. اين نخ که مخصوص جراحی است مىتواند خودبه‌خود در بدن گره بخورد. طول اين نخ ويژه پنج سانتيمترى، تحت تأثير حرات مىتواند تا ده سانتيمتر افزايش پيدا كند و سپس به حالت اوليه خود باز گردد. حرارت سبب مى‌شود که ملکولهای تشکیل دهنده یک ماده به حركت دربيايند و کمی از هم دور شوند. همان قانون ساده انبساط اجسام در فيزيك. بدين ترتيب مى‌توان ماده‌اى طراحى كرد كه حساسيت بيشترى نسبت به گرما داشته باشد و تحت تأثير گرما اندازه‌اش به طور محسوسى افزايش پيدا كند و پس از حذف حرارت بتواند به فرم اوليه خود بازگردد. به عبارتی بايد به اين ماده برنامه و دستور کار داد.
اما مشكل اينجاست كه براى بخيه‌زدن يك زخم تنها گره خوردن نخ كافى نيست. مهم اين است كه نخ با چه فشارى گره بخورد. اگر نخ شل گره بخورد محل بريدگى خوب بسته نمى‌شود و جاى زخم باقى مى‌ماند و اگر محكم گره بخورد بافت اطراف زخم آسيب مى‌بيند. در نتيجه اين مهارت سرانگشتان پزشك است كه زخم را درمان مى‌كند!
اما با كمك اين روش شايد بتوان وسايل پزشكى ديگرى ساخت، كه براى درمان بيمار لازم است مدت كوتاهى در بدن باقى بمانند. مانند قطعاتى كه جايگزين پلاتين شود. پلاتين براى كمك به جوش خوردن استخوانهاى شكسته و به شدت آسيب در عضو مصدوم كار گذاشته مى‌شوند و پس از جوش خوردن استخوان با عمل جراحى دوم از بدن خارج مى‌شود.
مشكل ماده طراحى شده اين است كه تحت تأثير گرما تنها يكبار مىتواند به فرم اوليه خود بازگردد. لندلاين در حال حاضر مشغول تكميل اين طرح است. او تصميم دارد ماده‌اى طراحى كند كه تحت تأثير نور تغيير كند. از آنجا كه نور از طول موجهاى مختلفى تشكيل شده است او اميدوار است بتواند اين پروسه تغيير و بازگشت را چندين بار و هربار با يك طول موج تكرار كند.
شبنم نوريان