جشنواره‌ای برای اندیشیدن
۱۳۹۲ تیر ۸, شنبه
جشنواره "فیل کولون" که شامگاه چهارشنبه (۲۶ ژوئن) در شهر کلن گشایش یافت، برای نخستین بار مباحث و مقولات فلسفی را در مرکز رشته‌ای از سخنرانی‌ها و گردهمایی‌ها قرار می‌دهد.
در روزهای جشنواره، در کلن ۴۴ برنامه برگزار می‌شود، که از آن میان ۷ برنامه ویژه‌ی کودکان و نوجوانان است. این برنامه‌ها به پرسشهایی بنیادین اختصاص دارند، از قبیل: خوبی و خوشبختی چیست و آینده انسان چگونه است؟ اما برخی از مسائل مبرم روزگار ما نیز در برنامه قرار دارند. رابطه ما با جانداران و محیط زیست چگونه باید باشد؟ اصولا چنین موضوعی یک گزاره‌ی علمی است یا یک معضل اخلاقی؟
در این برنامه‌ها فیلسوفانی مانند ریشارد داوید پرشت، آریادنه فون شیراخ و میریام شاوب شرکت دارند، در جوار نویسندگان و هنرمندانی که تحصیلات فلسفی ندارند، اما فلسفه در کار آنها حضور دارد. این یادآور دورانی است که فیلسوفانی مانند سقراط به میان مردم می‌رفتند، با طرح پرسشهای گوناگون، کنجکاوی و تفکر همشهریان خود را بر می‌انگیختند.
از چند سال پیش در شهر کلن (غرب آلمان) جشنواره‌ای ادبی به عنوان "لیت کولون" برگزار می‌شود. موفقیت و استقبال شایان از جشنواره‌ی یادشده، محافل و چهره‌های مستقل فرهنگی را به این فکر انداخت که جشنواره‌ای بر محور فلسفه برگزار کنند. این ایده امسال برای نخستین بار تحقق یافته است.
فلسفه چیست؟
ریشارد داوید پرشت، فیلسوف ۴۸ ساله آلمانی، در سخنرانی خود کوشید معنی و هدف فلسفه را بیان کند. به اعتقاد این اندیشمند فلسفه با امور زندگی عجین است و می‌کوشد انسان را به مفهوم زندگی خوب و شایسته هرچه بیشتر نزدیک کند، هرچند در ارائه‌ی پاسخی دقیق و قطعی به این مسائل ناتوان باشد.
به گفته‌ی آقای پرشت برخلاف تصور، فلسفه تنها به مسائلی بغرنج و انتزاعی نمی‌پردازد، بلکه می‌تواند پرسشهایی درباره مسائل عادی و روزمره‌ی بشری طرح کند، مثلا این که روابط انسانی چه وجوهی دارد و زن و مرد رابطه خود را چگونه تعیین می‌کنند، در این راستا تا چه حد پیرو جامعه هستند و تا کجا به اراده‌ی خود عمل می‌کنند.
به نظر بسیاری از منتقدان این فیلسوف پرطرفدار دارای این هنر و استعداد است که فلسفه را به زبانی ساده و برای افراد غیرمتخصص بیان کند، به گونه‌ای که کمتر کسی متوجه می‌شود که او در واقع درباره‌ی مسائل بسیار بغرنج فلسفی سخن می‌گوید که در طول هزاران سال ذهن فلاسفه را به خود مشغول کرده است.
برگزارکنندگان جشنواره عقیده دارند که هیچ انسانی از پرسشهای فلسفی گزیر ندارد و در سال‌های اخیر به ویژه جوانان به فلسفه و معرفت علاقه وافری نشان می‌دهند. آنها به خوبی می‌دانند که رسانه‌های مدرن دنیای مجازی نمی‌توانند به پرسشهای عام بشری پاسخ بگوید، از این رو به دنبال منابع و آگاهی‌های عمیق‌تری هستند.
رابطه دین و فلسفه
فلسفه به طور کلی به مسائلی می‌پردازد و با پرسشهایی درگیر است که پیش از این دین به آن پاسخی کامل می‌داد. اما انسان امروز که در جهانی پرتلاطم، تناقض‌آمیز و ناآرام زندگی می‌کند، می‌کوشد برای این پرسش‌ها به مدد اندیشه و خرد انسانی پاسخی بجوید، یا دست کم آنها را در آیینه‌ی خرد بشری بسنجد.
از هزاران سال پیش ادیان الهی به پرسشهای بنیادین بشر پاسخ گفته‌اند، اما بشر هرگز از تفکر باز نایستاده و همواره ذهن خود را با پرداختن به معمای هستی، سرنوشت خود در این جهان و یا مسائل وجدانی و معضل‌های اخلاقی فرسوده کرده است.
می‌توان گفت که انسان امروز دیگر تنها به "ایمان" قانع نیست و احکام قاطع تعبدی او را راضی نمی‌کند. او بر آن است که به همه چیز با دیده‌ی شک و تردید بنگرد و جهان خود را به نیروی عقل و فهم بشری درک و تحلیل کند. از این نظر فلسفه تا حد زیادی در برابر دین قرار می‌گیرد، زیرا به پاسخ‌های کامل و قطعی، احکام ازلی و ابدی، با شک و بدگمانی می‌نگرد.
نخستین جشنواره‌ی فلسفه به نام "فیل کولون" از روز ۲۶ تا ۳۰ ژوئن در شهر کلن برگزار می‌شود. این جشنواره نه با حمایت دولتی بلکه با ابتکار افراد علاقه‌مند شکل گرفته است.