جشنواره فیلم سبز ایران در خدمت سالم‌سازی محیط زیست
۱۳۹۵ اردیبهشت ۲۳, پنجشنبه
"جشنواره بین‌المللی فیلم سبز ایران" در سال ۱۳۷۷ و در زمان ریاست جمهوری محمد خاتمی پا گرفت و به صورت دوسالانه برگزار شد.
این جشنواره ویژه مسائل زیست‌محیطی تا سال ۱۳۸۴ ادامه یافت و طی ۴ دوره ۱۹۳۴ فیلم کوتاه و بلند نمایش داد که از میان آنها ۱۵۸۵ فیلم از ایران بودند و ۳۴۹ فیلم از سایر کشورهای جهان.
با روی کار آمدن دولت محمود احمدی‌نژاد در سال ۱۳۸۴، کار این جشنواره، مانند بسیاری از رویدادهای فرهنگی دیگر، به محاق تعطیلی افتاد و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت پیشین آن را یکسره منحل اعلام کرد.
اکنون در فضای سیاسی متفاوتی که با روی کار آمدن "دولت تدبیر و امید" پدید آمده، پنجمین دوره جشنواره سبز در شرایطی برگزار می‌شود، که جشنواره به طور رسمی به شبکه جهانی فستیوال‌های بین‌المللی سبز پیوسته است.
آخرین دوره جشنواره سبز سال‌ها پیش برگزار شد و گمان می‌رفت که مثل بسیاری از رویدادهای کم‌دوام و زودگذر برای همیشه از بین رفته باشد.
اما اکنون رسانه‌های جمعی ایران از برگزاری پنجمین دوره جشنواره در تهران و شماری از مراکز استان ها خبر می‌دهند.
برای آگاهی از اهداف و برنامه‌های پنجمین دورۀ "جشنواره سبز ایران" در روزهای ۲۴ تا ۳۱ اردیبهشت ما با فرهاد توحیدی، دبیر جشنواره، گفت‌وگو کردیم.
فرهاد توحیدی در تشریح ضرورت جشنواره‌ای با محوریت محیط زیست می‌گوید: «مسائل زیست‌محیطی امروز از مهمترین مسائل حیات بشر است. افکار عمومی هم در ایران به شدت نسبت به این مسئله حساس شده و در دنیا هم سازمان‌های مردم‌نهاد و تشکل‌های مدنی بیش از پیش در این زمینه فعال شده‌اند. تا جایی که در کشورهای اروپایی احزاب سبز را به وجود آورده‌اند، یعنی فعالان محیط زیست بر آن شده‌اند که برای تحقق اهداف زیست‌محیطی به عرصه سیاست روی بیاورند تا بتوانند از طریق دست یافتن به قدرت سیاسی به اوضاع زیست‌محیطی سامان بدهند. در ایران هم به ویژه در دهه گذشته افکار عمومی بی‌نهایت نسبت به وضعیت محیط زیست حساس شده، به ویژه با آلودگی شدید و گرفتاری‌هایی که با خود همراه داشته است.»
توحیدی مهمترین مشکلات زیست‌محیطی جامعه ایران را چنین برمی‌شمارد: «بحران کمبود آب به طور جدی مردم را نگران کرده است. در کنار بحران آب، کشور ما با معضلاتی مانند آلودگی هوا، تخریب جنگل‌ها و پایین رفتن آب‌های زیرزمینی که موجب فرو نشستن سطح دشت‌ها شده است؛ وضعیتی که مثلا در استان فارس دیده می‌شود، یا در همین دشت ورامین در نزدیکی تهران حفره‌های بسیار عمیقی روی زمین دیده می‌شوند که اگر کسی از علت واقعی پیدایش آنها آگاه نباشد خیال می‌کند که بر اثر اصابت شهاب‌سنگ به وجود آمده‌اند، اما تنها علت پیدایش آنها پایین رفتن سطح سفره‌های آب زیرزمینی است. بهرحال کشور ما با مشکلات وخیمی روبروست که از هر جهت باید چاره‌اندیشی کرد.»
ضرورت یک جشنواره زیست‌محیطی
با این که در دولت‌های نهم و دهم وخیم‌ترین مشکلات اقلیمی و زیست‌محیطی در ایران بروز کرد، اما دولتمردان نه به طرح چنین مسائلی علاقه‌مند بودند و نه طبعا به دنبال چاره‌اندیشی برای آنها. جشنواره سبز که می‌توانست اذهان را نسبت به مشکلات زیست‌محیطی بیدار کند، بر اثر بی‌توجهی تا حد کارشکنی مسئولان از فعالیت باز ماند.
فرهاد توحیدی در این زمینه توضیح می‌دهد: «این جشنواره موقعی تأسیس شد که خانم معصومه ابتکار در دولت آقای خاتمی مسئولیت محیط زیست را به عهده داشتند. جشنواره چهار دوره پیاپی به صورت دوسالانه برگزار شد و آخرین دوره آن در سال ۱۳۸۴ بود. در دولت‌های نهم و دهم مسائل زیست‌محیطی واقعا به محاق رفت و توجه به محیط زیست تبدیل به امری تجملی و زینتی شد. برای نمونه وقتی که مسئله تحریم‌ها پیش آمد، دولت هیچ تردیدی به خود راه نداد که برای تأمین بنزین خودروها در کشور به پالایشگاه‌های پتروشیمی روی بیاورد که منجر به آلودگی‌های خطرناک با پیامدهای فاجعه‌بار شد. از سویی سازمان حفاظت محیط زیست به وظایف خود بی‌توجه بود و از سوی دیگر سازمان‌های مردم‌نهادی که در جهت محیط زیست فعالیت می‌کردند، عملا تعطیل شدند تا جایی که افرادی که در این زمینه‌ها فعالیت می‌کردند خود را با خطر هزینه دادن روبرو دیدند. طبیعی است که در چنین شرایطی یک جشنواره فیلم سبز که بتواند آگاهی و معرفت تماشاگران را در حوزه محیط زیست ارتقا دهد و آنها را به اقدام به عمل در این عرصه سوق دهد محلی از اعراب نداشت.»
دبیرکل جشنواره سبز معتقد است که امروزه فضای بازتری برای طرح مشکلات محیط زیست پدید آمده است: «با روی کار آمدن دولت "تدبیر و امید" این وضعیت تغییر کرد و مذاکرات نهادهای مردم‌بنیاد مانند "انجمن تمدن سبز" که تشکل هنرمندان مدافع محیط زیست است با سازمان حفاظت محیط زیست به نتیجه رسید تا این جشنواره پس از ده سال تعطیلی بار دیگر به صحنه فعالیت اجتماعی و فرهنگی کشور برگردد و امیدوار هستیم که با تأسیس دبیرخانه دایمی فیلم سبز در آینده چنین مشکلاتی برای جشنواره پیش نیاید.»
هرگونه رویداد یا برنامه هنری در ایران به تائید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیازمند است. جشنواره فیلم سبز حمایت و همدلی معاونت سینمایی وزارت ارشاد را به دست آورده، اما نتوانسته است از کمک مالی برخوردار شود. به گفته دبیر جشنواره: «متاسفانه توفیق نداشتیم که حمایت مالی دولت را جلب کنیم. برای ما هم البته قابل درک است چون از تنگناهای مالی دولت باخبر هستیم.»
هزینه‌های سنگین جشنواره از طریق حمایت بخش خصوصی و بنگاه‌های اقتصادی ایرانی تأمین می‌شود.
رویدادی در سطح ملی
دبیر جشنواره درباره برنامه جشنواره سبز می‌گوید: «حدود ۱۵۰۰ عنوان فیلم در اندازه‌ها و شکل‌های گوناگون به دفتر جشنواره رسیده بود که هیئت گزینش از میان آنها فیلم‌هایی را برای نمایش در بخش‌های ملی و بین‌المللی جشنواره انتخاب کرد.»
جشنواره از ۲۴ تا ۳۱ اردیبهشت ماه ۱۳۹۵ برابر ۱۳ تا ۲۱ مه ۲۰۱۶ در تهران و شهرستان‌ها برگزار می‌شود. مرکز اصلی جشنواره در تهران سینما فلسطین است، یعنی مجتمعی شامل سه سالن که محل برگزاری خیلی از جشنواره‌های مهم ایران است.
توحیدی توضیح می‌دهد: «در تهران سینمای کانون پرورش فکری و سه سینمای فلسطین فیلم‌های جشنواره را نمایش می‌دهند. افزون بر این ما از فضاهای فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی برای برگزاری کارگاه‌های متعددی که در کنار نمایش فیلم داریم استفاده می‌کنیم؛ همین طور از گالری‌های فرهنگستان هنر برای برگزاری نمایشگاه هنرهای تجسمی در حوزه عکس و گرافیک و هنرهای مفهومی و کاریکاتور و آثار حجمی بهره می‌بریم. در مراکز ۲۱ استان کشور سالن‌های معتبری به نمایش فیلم‌های برگزیده جشنواره اختصاص پیدا کرده است. به این ترتیب جشنواره یک رویداد ملی محسوب می‌شود و ما امیدوار هستیم که در فاصله برگزاری جشنواره پنجم تا ششم فیلم‌ها را در شهرهای دیگر کشور هم به نمایش بگذاریم تا همه هموطنان با این نوع سینمای ما هم آشنا شوند.»
در جشنواره دهها فیلم از فیلمسازان ایرانی به نمایش در می‌آید، به ویژه در قالب فیلم‌های کوتاه و مستند. در حوزه فیلم‌های سینمایی ایرانی جشنواره دو فیلم تازه نشان می‌دهد که نمایش اول خود را در جشنواره فیلم سبز تجربه می‌کنند: فیلم "مادر جنگل" به کارگردانی سیامک شایقی و "خواب آب" ساخته فرهاد مهران‌فر.
حضور ۴۱ کشور
فرهاد توحیدی در توضیح محورها و برنامه‌های اصلی جشنواره می‌گوید: «چون با صدای آلمان (دویچه وله) گفت‌وگو می‌کنم بی‌تردید برای شما جالب است بدانید که بزرگترین گروهی که در جشنواره شرکت می‌کند، از آلمان و بعد فرانسه و آمریکا هستند. بزرگترین هیئت هنرمندان و فیلمسازانی که در جشنواره شرکت می‌کند از آلمان خواهد بود. آقای نیمان که دبیر جشنواره فیلم سبز برلین است، به عنوان داور در جشنواره فیلم سبز شرکت دارد. داور دیگر ما آنتوان حداد است که از فرانسه در هیئت رئیسه فستیوال‌های بین‌المللی سبز عضویت دارد.»
خانم ترزا کامو که از فیلمسازان برجسته و معتبر مکزیکی در عرصه محیط زیست است، در هیئت داوران بخش بین‌المللی جشنواره شرکت دارد.
قرار است اعضای هیئت اجرایی جشنواره سبز برلین کارگاه‌هایی در دانشکده سینما و تئاتر برگزار کنند. همین طور لارهوف، یکی از فیلمبرداران نامی آلمان، در تهران کارگاه‌های آموزشی برگزار می‌کند.
دبیر جشنواره درباره برخی از فیلم های مهم جشنواره توضیح می‌دهد: «یکی از فیلم‌هایی که همین روزها در سینماهای آلمان روی پرده است به نام "قدرت تغییر" ساخته کارل فشنر، فیلم ارزنده‌ایست درباره انرژی‌های نو و تغییر کاربردی یک نیروگاه هسته‌ای قدیمی در آلمان؛ این فیلم اولین نمایش بین‌المللی خود را در جشنواره سبز تهران تجربه خواهد کرد. آقای فشنر به همراه امیر روغنی که در تهیه فیلم همکاری داشته است، مهمان جشنواره هستند. روی هم ۶ فیلم از سوی جشنواره سبز برلین به جشنواره ما عرضه شده که همراه آنها کارگاه‌ها و پانل‌هایی هم برگزار خواهد شد. روی هم ۴۱ کشور به جشنواره فیلم فرستاده‌اند که تعداد زیادی از فیلم‌های انتخاب شده در سالن‌های گوناگون به نمایش در می‌آیند.»
فیلم افتتاحیه "جشنواره بین‌المللی فیلم سبز" اثری است از فرانسه به نام "زمین" به کارگردانی یان آرتوس برتران. این فیلم اولین بار در کنفرانس بین‌المللی تغییرات اقلیمی که اخیرا در پاریس برگزار شد، به نمایش در آمد و اولین نمایش جهانی خود را در جشنواره سبز تهران تجربه می‌کند.