جناح‌های سیاسی و اختلاف بر سر آرمان‌های انقلاب

خطیب نماز جمعه‌ی تهران، آیت­الله احمد خاتمی، هجدهم بهمن ماه پیش بینی می­کند ده­ها میلیون نفر در مراسم روز ۲۲ بهمن شرکت خواهند کرد تا دوباره با نظام اسلامی بیعت کنند. رهبر جمهوری اسلامی، آیت­الله خامنه­ای، نیز ابراز امیدواری می­کند راهپیمایی سی­امین سالگرد انقلاب نمایش نمادین ایستادگی مردم بر سر آرمان­های انقلاب باشد. دو جناح اصلی صحنه‌ی سیاسی ایران از این آرمان­ها درکی متفاوت دارند و هر دو خود را وارثان واقعی آن می­دانند.

بازخوانی رویدادهای انقلاب

در روزهای گذشته بخش بزرگی از برنامه­های صدا و سیمای جمهوری اسلامی و خبرگزاری­ها به مرور حوادث انقلاب اختصاص داشته است. بررسی وقایعی که به سرنگونی رژیم سلطنتی و تشکیل جمهوری اسلامی منجر شد در خیابان­ها نیز به چشم می­خورد. نرده­های دانشگاه تهران از چند روز پیش به نمایشگاه عکس­های بزرگی از صحنه­های انقلاب تبدیل شده است؛ عکس­هایی از تظاهرات، درگیری­های خیابانی، و ورود آیت­الله خمینی به تهران. در مرور رویدادهای انقلاب هر گروه و جریان به برجسته کردن بخش­هایی می­پردازد که بازگوکننده‌ی روایت مطلوب او باشد. در بازخوانی حوادث انقلاب همواره معترضانی وجود دارند که از کمرنگ جلوه دادن نقش خود گلایه می­کنند. این شکایت حتا از سوی حامیان دولت نیز شنیده می­شود که بیشترین نفوذ را بر رسانه­های رسمی و پرمخاطب دارند. یکی از نشریه­های این گروه صدا و سیما را متهم می­کند که چهره­ی رئیس جمهور محمود احمدی­نژاد را از مبارزات پیش از انقلاب حذف کرده است. اصلاح­طلبان می­گویند احمدی­نژاد آن زمان جوان بوده و در مسیر مبارزه نقش چندانی نداشته است.

سهم اصلاح­طلبان از انقلاب

بهزاد نبوی، عضو شورای مركزی سازمان مجاهدين انقلاب اسلامی، در سخنانی که در مرکز این تشکل و به مناسبت سالگرد ۲۲ بهمن ایراد کرد، گفت برخی از افرادی که اکنون سنگ دفاع از آیت­الله خمینی و انقلاب را بر سینه می­زنند هیچ اعتقادی به مردم­سالاری و رای مردم ندارند. به گفته­ی نبوی جریانی در صدد است تصویری ضد مردم‌سالاری از آیت­الله خمینی به نسل جوان ارائه کند. او تاکید کرد «متاسفانه اين تلقی توسط رسانه‌‏های رسمی كشور در حال گسترش است.» نبوی با اشاره به این که مردم­سالاری و استبداد‌ستیزی رکن اصلی انقلاب بود افزود، اگر قرار باشد آیت­الله خمینی و انقلاب سهم کسی باشد، مطمئنا سهم جریان اصلاحات است که به حاکمیت مردم اعتقاد دارند.

سهم دیگران

گرچه بهزاد نبوی اعتراف می­کند که لااقل تا سال ۱۳۵۶ روشنفکران «صحنه‌‏گردان صحنه سياسی» ایران بوده­اند، در برنامه­هایی که به مرور حوادث انقلاب اختصاص دارد، نقش این گروه و جریان­های سیاسی غیرمذهبی تقریبا نادیده گرفته می­شود. در روایت­های رسمی حتا نقش تشکل­های ملی مذهبی و دولت موقت مهدی بازرگان که منصوب آیت‌الله خمینی بود، نیز بسیار کمرنگ است. روز پنجشنبه، هفدهم بهمن ماه، نهادهای مسئول از برگزاری مراسمی به مناسبت چهاردهمین سالروز مرگ بازرگان در حسینیه‌ی ارشاد جلوگیری کردند. هاشم صباغیان، وزیر کشور نخستین دولت پس از انقلاب، گفته است این مراسم قبلا قرار بود سوم بهمن ماه تشکیل شود که جلوی آن گرفته شد. صباغیان می­گوید خانواده­ی بازرگان برگزاری مجدد این مراسم را به استانداری اطلاع داده و جواب منفی­ای دریافت نکرده بودند.

بازگشت به دوران انقلاب

دولت نهم بیش از تمام دولت­های سی سال گذشته بازگشت به دوران انقلاب را تبلیغ می­کند. تئوری­پردازان این دولت معتقدند باید معیارها و ارزش­های سال­های نخست انقلاب را احیا و کشور را با روش­های انقلابی اداره کرد. ابراهیم یزدی، وزیر امور خارجه‌ی دولت بازرگان، معتقد است هر انقلابی یک فاز تخریبی و یک فاز سازندگی دارد، که فاز تخریب با پیروزی انقلاب باید متوقف شود. او در گفتگو با ایلنا شعار دولت نهم در مورد بازگشت به دوران انقلاب را نادیده گرفتن تجربه­های سی سال گذشته می­خواند. به گفته­ی یزدی اکثر انقلابیون ایران «انقلاب را به معنای تخريب می‌‏دانستند، نه به معنای بازسازی عميق.» او می­گوید ما بعد از سی سال هنوز نتوانسته­ایم از فاز تخریبی بیرون بیاییم.

وفاداری و بازگشت به آرمان­های انقلاب شعار همه­ی گروه­هایی است که در جمهوری اسلامی اجازه‌ی فعالیت سیاسی دارند. اصلاح­طلبان نیز خود را پایبندترین جریان سیاسی به ارزش­های دوران انقلاب می­خوانند. در نظر این جناح وجه اصلی این شعارها پذیرش حاکمیت مردم و گسترش آزادی­های سیاسی است و دولت اصولگرای نهم بر خلاف ادعاهایش به آن اعتقادی ندارد. اصلاح­طلبان، در مقابل، متهم می­شوند بخش اسلامیت جمهوری را نادیده می­گیرند و با گرایش به غرب شعار استقلال را زیر پا می­گذارند.