«جهان باید عکاسان ایرانی را بهتر بشناسد» <br> گفت‌وگو با رز عیسی

دویچه وله: از چه زمانی شما کار عکاسان ایرانی را دنبال می‌کنید؟

رز عیسی: من فقط کار عکاسان ایران را دنبال نمی‌کنم. همه جور فعالیت‌های هنری را در ایران دنبال می‌کنم. حالا بیش از ده‌ ـ پانزده سال است که نمایشگاه‌هایی در لندن برگزار می‌کنم و چند کتاب هم منتشر کردم، هم راجع به سینمای ایران و هم سایر هنرهای معاصر.

دویچه وله: در انتخاب هنرمندان و آثارشان چه معیارهایی را در نظر می‌گیرید؟

رز عیسی: برای من خود رسانه یا افزار بیانی اهمیتی ندارد. یعنی مهم نیست که یک هنرمند چه افزاری را انتخاب می‌کند، مهم این است که هنرمند باشد و حرف تازه‌ای داشته باشد. مهم نگاه تازه است، چه در نقاشی، عکاسی یا هنرهای دیگر. من پیش از این کتاب‌هایی راجع به سینما و نقاشی معاصر ایران منتشر کرده بودم. پس از آن نمایشگاه‌هایی از عکاسان و نقاشان ایرانی ترتیب دادم. دلم می‌خواست کتابی آثار عکاسان معاصر ایران را معرفی کند، اما دیدم کسی کاری نمی‌کند، مجبور شدم خودم اقدام کنم و خوشبختانه انتشارات Hatje Cantz با چاپ چنین کتابی موافقت کرد. البته این کتاب تنها یک مرور کلی است و تمام جوانب عکاسی معاصر ایران را نشان نمی‌دهد. در این کتاب آثار ۳۶ عکاس درج شده است، اما در ایران دستکم ۵۰ عکاس خیلی خوب هست. برای پنج‌ یا شش عکاس به راحتی می‌توان یک کتاب مستقل منتشر کرد، اما متأسفانه آثار آنها خیلی کم منتشر شده است.

دویچه وله: این ۳۶ عکاسی که با آثارشان در این کتاب معرفی شده‌اند، تا چه حد حرفه‌ای هستند؟

رز عیسی: فکر می‌کنم بیش از ۹۰ درصد آنها عکاسی را به صورت حرفه‌ای دنبال می‌کنند. البته برخی از آنها جوان هستند و معلوم نیست که در سال‌های آینده به دنبال چه کارهایی بروند.

دویچه وله: شما در نشر کار عکاسان، بیشتر ایرانی‌بودن برایتان مهم است یا این که نگاه هنری دارید؟

رز عیسی: البته نگاه هنری برای من همیشه مهم‌تر است. اگر کتابی راجع به عکاسان ایرانی منتشر شده بود، من هیچ وقت این کار را نمی‌کردم. البته به تازگی هم در ایران و هم در خارج نمایشگاه‌های زیادی از کار هنرمندان ایرانی برگزار می‌شود، اما متأسفانه کسی به دنبال انتشار کتاب نیست، چون این کار وقت و سرمایه بیشتری می‌طلبد. از وقتی این کتاب در آمده، که بیشتر از یک ماه نیست، چند مجله تقاضا کرده‌اند که کارهای عکاسان را چاپ کنند، و چند گالری و موزه با هنرمندان تماس گرفته‌اند.

دویچه وله: در نگاه به این کتاب به نظر می‌رسد که یک سبک یا یک ژانر خاصی در ایران برجستگی پیدا کرده و آن دستکاری عکس است. در بیشتر عکس‌های این کتاب از تکنیک دیژیتال برای تهیه کولاژ یا تصاویر مرکب (سوپرایمپوز) استفاده شده، و دیگر یک عکس به عنوان سندی حقیقی مطرح نیست.

رز عیسی: این به خاطر نحوه‌ی دید من است که این کارها را انتخاب کرده‌ام. من این کارها را انتخاب کرده بودم، چون قصد داشتم یک جنبه‌ی هنری را بشناسانم. در ایران انواع گوناگون عکاسی هست، و معرفی عکاسی مستند در کتاب‌های زیادی صورت گرفته، اما متاسفانه کیفیت چاپ آنها خیلی خوب نیست.

دویچه وله: پس این سلیقه یا دید شخصی شما بوده و می‌توان گفت که اگر کس دیگری عکس‌ها را انتخاب می‌کرد، در این کتاب با سبک دیگری سروکار داشتیم.

رز عیسی: البته من هم از عکاسی مستند خوشم می‌آید، اما مسئله این است که در یک کتاب نمی‌توان تمام انواع یا سبک‌های عکاسی را نشان داد. در ایران عکاسی مستند رشد زیادی کرده، مثلا عکاسان ایرانی در رپرتاژ ژورنالیستی عالی‌ هستند. کاش می‌شد که کارهای امید صالحی یا عباس کوثری را در کتابی مستقل معرفی کنیم، اما در این کتاب تنها توانستم چهارـ پنج نمونه از کارشان را نشان بدهم.

دویچه وله: در این کتاب واقعیات عینی جامعه تصویر نشده است، بلکه بیشتر تخیل یا دید شاعرانه است که به چشم می‌خورد.

رز عیسی: من البته با سلیقه‌ی خودم کارها را انتخاب کردم، و البته محدودیت‌هایی هم بر سر راهم بود. هر نمایشگاهی و هر کتابی محدودیت‌های زمانی و مکانی و مالی و غیره دارد. خیلی از عکاسان ایرانی همچنان مشکلات فنی دارند و کارشان به زحمت به دست آدم می‌رسد. و من خیلی خوشحالم که این کار با کیفیت مناسبی منتشر شد که امیدوارم مبنایی باشد برای کارهای بعدی و آثار عکاسان ایرانی به طور شایسته‌ای منتشر شود. چون در ایران واقعا عکاسان برجسته‌ای کار می‌کنند که آثار آنها به شکل شایسته‌ای منتشر نشده.

دویچه وله: آیا در تماس با عکاس‌ها هیچ به این مانع مواجه شدید که یک عکاسی به خاطر موانع سیاسی، به خاطر سانسور یا مشکلات دیگر نخواهد عکسی را به شما بدهد؟

رز عیسی: از جانب عکاسان هیچ محدودیتی احساس نکردم، اما البته من مایل هستم که این کتاب بتواند در ایران هم پخش بشود، و به خاطر یک عکس لختی مشکل پیدا نکند. چون واقعا هیچ علاقه‌ای ندارم که مثلا عکس زن لخت نشان بدهم، برای من این عکس‌ها از نظر هنری جالب نیستند. شاید برای کسانی که روی سانسور کار می‌کنند، خیلی جالب باشد، ولی من باید ببینم که یک عکس از نظر هنری چه ارزشی دارد. فکر نمی‌کنم انتشار عکس‌های لختی که هر روز در سراسر جهان چاپ می‌شود، خیلی هنر باشد.

دویچه وله: گفتید عکاس‌های زیادی هستند که نتوانستید کارشان را در این کتاب درج کنید، می‌توانید چند نفر را اسم ببرید؟

رز عیسی: منوچهر دقتی و رضا دقتی و آلفرد یعقوب‌زاده عکاسان سرشناسی هستند که در این کتاب از آنها اثری نیامده است. اما افزون بر این، در ایران عکاسان بسیار برجسته‌ای هست که حتما باید آثارشان منتشر شود. شاید در آینده موفق شوم کارهای پنج‌ـ شش‌ عکاس نامی را در یک مجلد ارائه کنم.

دویچه وله: حرفه عکاسی باید در ایران کار بسیار سختی باشد، چون رسانه‌های گروهی کار عکاسان را به اندازه کافی منتشر نمی‌کنند و عکاسان در نمایش کارهای خود مشکل دارند.

رز عیسی: درست است. می‌بینیم که هر روز روزنامه‌ای را می‌بندند و مجله‌ها به عکاسان پول کافی نمی‌دهند. ولی کار هنری همه جا سخت است. در اروپا هم خیلی از هنرمندان برای امرار معاش به کارهای دیگری دست می‌زنند. اصولا پول درآوردن از کار هنری کار سختی‌ست.

دویچه وله: شما با این کتاب به ۳۶ عکاس ایرانی فرصت دادید که کارهاشان در کتابی شایسته، با شکل مناسب و کیفیت مطلوب در دسترس علاقمندان قرار بگیرد. آیا کتاب شما در آلمان چاپ شده؟

رز عیسی: بله، به زبان انگلیسی در آلمان به چاپ رسیده. به علاوه کتاب خیلی خوب هم پخش شده، به طوری که حالا در آمریکا یا اروپا همه جا در دسترس است. از این نظر تشویق خوبی برای هنرمندان است، چون خبر دارم که چندین گالری یا ناشر با عکاسان ایرانی تماس گرفته‌اند تا با آنها همکاری کنند.

مشخصات کتاب:

Rose Issa: Iranian Photography Now

Hatje Cantz Verlag

ISBN-10: 3775722572, 39,80 Euro