جهان در سال ۲۰۰۴: چرخش در سياست خاورميانه اى آمريكا؟

پائيز سالى كه گذشت، با درگذشت ياسر عرفات، مردم فلسطين رهبرى را از دست دادند كه از هسته هاى تروريستى به ميدان سياست جهانى راه يافته و توانسته بود انديشه ايجاد يك كشور مستقل فلسطينى را، پس از نيم قرن مبارزه خونين جا بياندازد.

درگذشت رهبر فلسطينى ها، با شايعات فراوان روبرو بود. از جمله، برخى كوشيدند وانمود كنند كه اسرائيلى ها با خوراندن سم به اين مرد بيمار زمينه ساز مرگ او بوده اند. اما معاينات پزشكى قانونى نشان داد كه اين شايعات بى اساس بوده اند.

درگذشت ياسر عرفات، به رغم اندوهى كه در ميان فلسطينى ها برانگيخت، زمينه ساز آغاز تحولاتى بود كه ممكن است در سال آينده راه استقرار صلح را ميان اسرائيل و فلسطين هموار سازد. در آخرين هفته هاى سال اخير، انديشه تشكيل يك كنفرانس صلح مطرح شد و تونى بلر نخست وزير انگلستان، ضمن ديدارى از منطقه، پيشنهاد كرد كه اين كنفرانس در انگلستان تشكيل شود.

با توجه به نزديكى سياست انگلستان و آمريكا، پيشگام شدن تونى بلر در اين زمينه مى تواند زمينه ساز چرخشى مثبت در سياست خاورميانه اى ايالات متحده آمريكا باشد. مردم فلسطين، روز نهم ژانويه سال آينده، جانشين عرفات را برخواهند گزيد. انتخاب يك چهره معتدل مى تواند سرانجام گره بسته صلح را در منطقه بگشايد.

خاورميانه، همچنان كانون بحران

در سال گذشته، خاورميانه همچنان مهمترين كانون بحران جهان بود. بحران، به ويژه در پى اشغال نظامى عراق اوج گرفت. به موجب آمارهاى رسمى، ظرف ۹ ماه، بيش از هزار سرباز آمريكائى در عراق كشته شدند. اما تعداد قربانيان غيرنظامى عراقى بسيار بيش از اين ها بود.

عمليات انتحارى، آدم ربائى و قتل خارجيان، زندگى روزمره مردم عراق را در تمام سال فلج كرد. حملات گسترده متفقين به شهر فلوجه سبب قتل هزاران نفر و بى خانمان شدن صدها هزار نفر ديگر شد و سركوب شورش مقتدا صدر در نجف و كربلا نيز، هفته ها آتش و خون به پا ساخت. با اين همه، دولت موقت عراق مصمم به برگزارى انتخابات سراسرى در روز سى ام ژانويه سال آينده است. موفقيت در برگزارى اين انتخابات، مى تواند مقدمه يك تحول در عرصه استقرار آرامش در عراق باشد و بر شرايط سياسى همسايگان اين كشور نيز، كه اكثرا با روش هاى استبدادى اداره مى شوند، اثر نهد.

گسترش ترور

از زمان حمله آمريكا به عراق، بنيادگرايان اسلامى، دامنه عمليات تروريستى خود را در جهان گسترش دادند. بمب گذارى هاى پرتلفات در شهرهاى عربستان سعودى، روسيه، تركيه و اسپانيا و قتل يك فيلمساز هلندى، به سوء تفاهم حاكم ميان جهان غرب و جهان اسلام شدت بخشيد. تنها رويدادى كه توانست اين سوء تفاهم را اندكى تخفيف بخشد، پشتيبانى گسترده مسلمانان فرانسه از دو روزنامه نگار فرانسوى بود كه از سوى گروه هاى متعصب عراقى به گروگان گرفته شده بودند. اين پشتيبانى ها، سرانجام سبب شد كه دو روزنامه نگار، پس از چهار ماه، در آستانه سال نو آزاد شوند.

تجديد انتخاب بوش

انتخاب مجدد جورج دبليو بوش به مقام رياست جمهورى آمريكا، يكى ديگر از رويدادهاى بسيار مهم سال گذشته بود. به رغم فعاليت شديد مخالفان، بوش اين بار برخلاف دوره پيش با پشتيبانى اكثريتى آشكارتر انتخاب شد. چند روزى پس از برگزارى انتخابات، آقاى كولين پاول وزيرخارجه نسبتا معتدل آمريكا ناگزير شد جاى خود را به خانم كوندوليزا رايس مشاور امنيتى رئيس جمهور بسپارد كه از چهره هاى شاخص نومحافظه كاران است. آقاى بوش، در عين حال قول داده است كه در دوره دوم رياست جمهورى خود، به استقرار صلح ميان فلسطين و اسرائيل و تشكيل كشور مستقل فلسطينى تحقق بخشد.

تركيه در اتحاديه اروپا

رويداد مهم ديگرسال، موافقت اصولى اتحاديه اروپا با پيوستن تركيه به اين اتحاديه بود. تركيه به عنوان تنها كشور مسلمان عضو اتحاديه اروپا، مى تواند در نزديكى جهان غرب و جهان اسلام نقشى اساسى ايفا كند. موافقت نزديك به دو سوم نمايندگان پارلمان اروپا با اين امر، به رغم مخالفت شديد احزاب محافظه كار، نشانه آن است كه نيروهاى معتدل اروپا متوجه اين ضرورت تاريخى شده اند.

جواد طالعى