جهان در هفته‌اى كه گذشت: بحران كاريكاتور و داوطلبان رنگارنگ ميانجى‌گرى
۱۳۸۴ بهمن ۲۳, یکشنبه
هنگامى كه در ماه سپتامبر سال گذشته دوازده كاريكاتور از پيامبر اسلام در روزنامه ”يولاندز پستن” دانمارك به چاپ رسيد، هيچكس گمان نمی‌كرد كه اين اقدام به ”جنگ تمدن‌ها”ئى منتهى شود كه ”ساموئل هانتينگتون” نويسنده آمريكائى در اوائل دهه نود ميلادى پيش‌بينى كرده بود. چاپ كاريكاتورها، در دو هفته گذشته، بحرانى آفريد كه وقايع بسيار مهمى مثل غرق شدن بيش از هزار سرنشين يك كشتى در درياى سرخ و ارجاع پرونده ايران به شوراى امنيت سازمان ملل متحد را نيز، تحت‌الشعاع خود قرار داد. پيامدهاى اين اقدام را كه كنار هم قرار می‌دهيم، تصويرى از جهانى آشفته می‌يابيم كه سرشار از تناقضات است. مثلا، در حالى كه ايران و فلسطين اين هفته شاهد شديدترين اعتراضات عليه سفارتخانه‌هاى دانمارك و موسسات ساير كشورهاى اروپائى بودند، اواخر هفته از يك سو رهبران حماس اعلام كردند كه مايلند براى پايان دادن به اين بحران به ميانجيگرى بپردازند و از سوى ديگر دولت احمدى‌نژاد از سياستمداران اسپانيائى خواست كه به عنوان ميانجى وارد كارزار شوند.
در عين حال كه شورش و اعتراض در بسيارى از كشورهاى اسلامى ادامه داشت، از روز جمعه صدها سياستمدار و شخصيت علمى و دانشگاهى كشورهاى اسلامى در كوالالامپور پايتخت مالزى به بحث بر سر مشكل تفاهم ميان جهان اسلام و كشورهاى غربى نشستند. عنوان اين كنفرانس دو روزه، كه از قضا محمد خاتمى رئيس جمهور پيشين ايران نيز در آن شركت دارد چنين است: ”چه كسى از اسلام سخن می‌گويد و چه كسى از غرب”.
همزمان با برگزارى اين كنفرانس، دولت مالزى چاپ و در اختيار داشتن كاريكاتورهاى پيامبر اسلام را ممنوع كرد و مصر نيز، مانع پخش آخرين شماره‌هاى دو نشريه آلمانى اشپيگل و فوكوس شد، زيرا كه اين نشريات، در چارچوب گزارشى كه پيرامون بحران كاريكاتور منتشر كردند، تعدادى از كاريكاتورهاى مشكل‌آفرين را نيز چاپ كرده بودند.
اما جلوگيرى از انتشار كاريكاتورها، به كشورهاى اسلامى محدود نشد. حتى دولت سوئد نيز، از ترس برانگيختن خشم مسلمانان، تارنماى يك حزب دست راستى را كه به انتشار كاريكاتورهاى پيامبر اسلام اقدام كرده بود بست. از سوى ديگر، روزنامه دانماركى يولندز پستن نيز، كه كاريكاتورها را براى نخستين بار چاپ كرده بود، دبير بخش فرهنگى خود را به مرخصى اجبارى فرستاد، زيرا وى اعلام كرده بود كه در آينده كاريكاتورهاى هولوكاست را كه از سوى روزنامه همشهرى در تهران به مسابقه گذاشته شده است، در كنار كاريكاتورهائى از مسيح و يهوديان به چاپ خواهد رساند.
غيرمنتظره‌تر از همه اين‌ها گزارش نشريه دى ولت آلمان بود كه حكايت از چاپ كاريكاتورها در نشريات الفجر و الاخبار مصر، ساندى تريبون مالزى، شيهان اردن و سه روزنامه يمنى می‌كرد. در يمن، روزنامه‌هاى ”يمن آبزروار”، ”الراى العام” و ”افكار عمومى” پس از چاپ كاريكاتورها ممنوع و عليه سردبيران آن‌ها اعلام جرم شد.
در كنار بحران كاريكاتور، اتفاق غيرمنتظره ديگر اين هفته، دعوت روسيه از رهبران جنبش حماس بود كه واكنش شديد اسرائيل را برانگيخت و سياستمداران آمريكائى را واداشت از پوتين بخواهند كه در جريان ديدار با رهبران حماس موضع خود را در برابر طرح صلح ”نقشه راه” حفظ كند. خالد مشعل، رهبر حماس در جريان سفر اين هفته خود به قطر اعلام كرد كه سازمان وى حاضر است در بحران كاريكاتور ميان جهان اسلام و جهان غرب ميانجيگرى كند. وى در عين حال، بار ديگر تاكيد كرد كه جنبش حماس نه مبارزه مسلحانه با اسرائيل را خاتمه يافته می‌داند و نه موجوديت اسرائيل را به رسميت می‌شناسد. اين كه حماس با چنين مواضعى چگونه می‌تواند به ميانجى‌گرى ميان كشورهاى اسلامى و غربى بپردازد، روشن نيست.