حسادت، فرزند ناخلف عشق

احساس حسادت در شكل هاى مختلف از چشم و هم چشمى در نوع زندگى، وضعيت اقتصادى و مالى، رتبه تحصيلى، درجه كارى، زيبايى، پيشرفت كودكان و غيره وغيره وجود دارد. در اينجا عمدتا به وجود اين احساس در روابط نزديك زناشويى و يا زندگى مشترك و يا رابطه اى كه با احساس عشق شناخته مى شود، پرداخته شده است.

احساس حسادت در انسان در تمام فرهنگ ها و طبقات مختلف اجتماعى، بدور از درجه تحصيلى و يا درك اجتماعى متفاوت، يافت مى شود. حسادت معمولا با نگرانى، احساس خطر، رنج، توهم طرد شدگى و انزوا، و غالبا با خشم و عصبانيت نسبت به رابطه واقعى يا خيالى همسر فرد با ديگرى است.

حسادت يا با خشونت عليه خود، يعنى خشونت درونى، به شكل افسردگى و گوشه گيرى و يا خشونت بيرونى، يعنى خشونت عليه ديگرى، خود را نشان مى دهد. هر دو واكنش موقعيت از پيش دشوار را، دشوارتر مى كنند و تقريبا ايجاد هرگونه ارتباط متقابلى را غيرممكن مى سازند. حسادت احساسى است كه در موارد پيشرفته آن حتى منجر به مختل شدن تفكر صحيح و به دنبال آن ايجاد اختلال بزرگ در كار و زندگى روزمره مى شود.

هيچ كس نمى تواند مدعى باشد كه از اين احساس بكلى مبراست و لااقل آن را تجربه نكرده است. اين احساس موضوع اصلى بسيارى از تراژدى ها، در تاريخ ادبيات قديم و جديد، در ايران و يا كشورهاى ديگر جهان است.

روانشناسان علل مختلفى از جمله كمبود محبت، توجه و عدم تأييد در دوران كودكى را، براى وجود شديد اين احساس در يك انسان نام مى برند. به غير از موارد شديد بيمارگونه حسادت، اين احساس در واقع يك بيمارى نيست و فقط نشان دهنده نياز به تأييد، اطمينان و پايدارى رابطه است . حسادت نشان دهنده احساس عدم اعتماد به نفس و ترس از دست رفتن عشق و يا تحليل و تخفيف آن مى باشد. خانم دكتر آنته اشميت با بررسى دويست مورد سرگذشت انسان ها، به تحليل روانشناسانه موضوع پرداخته و مى گويد كه در بسيارى از مردها اغلب احساس ترس از اينكه زن و يا شريك زندگيشان رابطه جنسى با ديگرى دارد، و در زن ها بيشتر احساسى به اين معنى كه مرد به زنان ديگر توجه بيشترى دارد، خود را نشان مى دهد.

اگرچه در ظاهر حسادت فرزند يك عشق است امامى تواند به دشمن بزرگ آن تبديل گردد .
حسادت چيست و چرا حتى در كسانى كه نمى توان در مورد آن ها حدس زد، خود را بصورت رفتار خشونت آميز نشان مى دهد؟ چطور مى شود با اين احساس انسانى در روابط زناشويى و مشترك به شكل مسالمت آميز آن زندگى كرد؟ احساسى كه ماكس فريش آن را ترس از مقايسه و داستايوفسكى آن را شهوتى نابخشودنى وبزرگتر از هر مصيبتى مى خواند. احساسى كه به بهانه عشق بيان مى شود ولى بيشتر در آن عشق به خود مطرح است تا به انسانى ديگر. عشق تنها در آزادى قادر به زيستن است. محدود كردن آن منجر به بيمارى و در نهايت، مرگ عشق مى گردد.

شكل هاى انعكاس حسادت در رفتار افراد متفاوتند. براى نمونه انجام تلفن كنترلى براى اطمينان پيدا كردن از اينكه فرد مورد نظر در خانه است يا نه، عدم حضور با او در اماكنى كه احتمالا افراد جذاب ديگرى در آنجايند ، تمام وقت آزاد را فقط با او گذراندن و تلاش براى جداكردن وى از دايره دوستى هايش، رفتار توأم با خشونت به همه كسانى كه گاهى فقط به او نگاهى مى اندازند، تظاهر به دوستى فوق العاده با او درحضور ديگران، اعمالى از قبيل تعقيب فرد مورد علاقه، تفتيش وسايل وى، بهانه گيرى، فحاشى، آزار و كتك زدن او، افسرده شدن، خود را بيمار و ضعيف نشان دادن و حتى اقدام به خودكشى و غيره. عكس العمل هاى ناشى از اين احساس در برخى تا بدان جا بالاست كه منجر به مختل شدن بقيه امور زندگى خود و ديگرى مى گردد.

روانشناسان معتقدند كه اين احساس وقتى در كسى به عقب زده شود و گره ناگشوده باقى بماند حتى خود را به اشكال مختلف بيمارى هاى جسمى از قبيل سردردهاى ميگرنى، افسردگى، دردهاى معده و غيره نشان مى دهد. حسادت به شكل قابل كنترل و طبيعى وجود دارد وگاه به شكل غير قابل كنترل و بيمارگونه كه با تصور و خيال سازى از صحنه هاى مختلف، بيمار تا آنجا پيش مى رود كه در دنياى تصاوير و اوهام ذهنى زندگى مى كند و آن را به جاى واقعيت مى بيند.

ولف يوردان روانشناس آلمانى با ذكر ۶ نكته راه هاى محدود كردن عكس العمل هاى ناشى از حس حسادت را چنين نام مى برد:
۱ سعى نكنيد به هر خواستى از شريكتان فقط به دليل ترس از تنهايى تن دهيد.
۲ سعى كنيد از كنترل روزانه او به شكل هاى مختلف دست برداريد.
۳ هر چقدر ترس و يا خشم در شما شديد است سعى كنيد با احترام و محبت با او به گفتگو بنشينيد. فراموش نكنيد كه در او خصوصياتى وجود دارد كه شما آن را دوست مى داريد.
۴ ايجاد برخورد ها و روابطى سطحى به اين منظور كه شك و حسادت را در شريك زندگيتان بر انگيزد، راهى براى رفع حسادت خود در طولانى مدت نيست.
۵ سعى كنيد احساس حسادت شما را در ديدن خصوصيات خوب شريك زندگيتان منحرف نكند.
۶ سعى كنيد نياز يتان را از رابطه مشترك براى خود روشن كنيد. موضوعات زياد براى صحنه هاى حسادت آميز زمانى پيش مى آيند كه ناخرسندى طولانى در زندگى وجود داشته است.

بسيارى از روانشناسان معتقدند از جمله راه حل هاى مقابله با حسادت در درجه اول ايجاد فضاى گفتگو است. گفتگويى كه با احترام و علاقه مندى و به شكل باز صورت مى گيرد. براى نمونه بيان ساده اينكه به شريك زندگى گفته شود: من حسوديم مى شود، من احساس ترس مى كنم كه تو را از دست بدهم. در اين صورت او با احساس ترسش تنها نمى ماند. و اين آغاز انجام يك گفتگو است كه در زندگى و رابطه مشترك از ضرورى ترين نكات ادامه حيات آن محسوب مى شود. در موارد ضرورى گفتگو با يك روانشناس و متخصص نيز به حل مسئله كمك مى كند.

اريش فرم روانشناس معروف آلمانى در كتاب خود به نام هنر عشق ورزيدن مى گويد، عشق فعاليتى است كه در نتيجه آزادى بوجود مى آيد. حسادت، جاه طلبى، كبر و هر نوع حرص ديگر به عكس، انسان را در تسلط خود مى گيرد.
اين احساس را بايد در خود شناخت، پذيرفت و طرز برخورد صحيح با آن را فراگرفت. حسادت نشان دهنده عشق نيست بلكه شايد فرزند ناخلف آن است.