خاتمی و “دست دادن با زنان اجنبی“
۱۳۸۷ اسفند ۲, جمعه
خبرگزاری فارس نوشت که مصطفی کواکبیان، دبیرکل حزب مردم‌سالاری، چهارشنبه شب ( ۳۰ بهمن) در حاشیه نشستی با مردم سمنان در مجمع ابوالفضل سمنان، به پرسشهایی پاسخ داد که شماری از جوانان سمنانی در بارهی دست دادن محمد خاتمی، رئیس جمهور پیشین ایران، با یک زن خارجی داشتند.
جوانان پرسیده‌اند که آیا می‌توان از چنین شخصیتی در انتخابات آینده‌ی ریاست جمهوری حمایت کرد. کواکبیان در پاسخ گفته است که اگر پای منافع کشور در میان باشد، دست دادن با زنان اجنبی هم ضروری است و برخی فقها این کار را قبیح نمی‌شمارند. وی افزوده است اگر در نشستی برای مثال آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، دست خود را به سمت رئیس جمهوری ایران دراز کند و منافع کشورمان با این حرکت حفظ شود، نباید دست پس کشید و باید با وی دست داد.
در پی انتشار این خبر حجت‌الاسلام حسن ملک محمدی، نماینده‌ی مردم دامغان در مجلس شورای اسلامی، با اشاره به گفته‌های کواکبیان گفت، دست دادن با زنان خارجی به هر علتی که باشد، عین ذلت و خلاف حکمت است. وی افزود، دست دادن مرد نامحرم با زن نامحرم در هر جای جهان و به هر علتی که باشد، خلاف دستور اسلام بوده و در این دست دادن هیچ مقام و مسئولی هم استثنا نشده است.
خبر دست دادن محمد خاتمی حین سفرش به زنانی که در جمع استقبال کنندگان از وی در ایتالیا بودند، در خرداد ماه ۱۳۸۶ منتشر شد. ویدئویی از این استقبال در سایت یوتیوب قابل دیدن بود. روزنامه‌هایی چون "کیهان" حسین شریعتمداری از این موضوع برای حمله به محمد خاتمی استفاده کردند.
دفتر خاتمی اما در توضیح انتقادهایی که میشد، دفاعی از دست دادن رئیس جمهور پیشین نکرد و به جای آن در بیانیه‌ای نوشت: «در حرمت لمس بدن نامحرم بدون ستر و نیز در این كه در شرع انور حرمت و وجوب اولی به عنوان ثانوی تا بقاء عنوان میتواند مرتفع شود، تردید نباید كرد، ولی آنچه با تصویرپردازی مشكوك با غرض یا هر انگیزه دیگر نشر یافته تا مصافحه آقای خاتمی را با اجنبیه القاء كند، خلاف شرع و اخلاق است و تكذیب میشود».
طرح دوباره‌ی موضوع در آستانه انتخابات
به نظر احمد قابل، فقیه و دین‌پژوه، قابل پیش‌بینی بود که این موضوع با کاندیدا شدن محمد خاتمی برای انتخابات ریاست جمهوری ایران، حتی پس از دو سال که از آن گذشته، باز مطرح شود. قابل در مصاحبه با دویچه وله به مورد مهدی بازرگان،نخستین نخست وزیر جمهوری اسلامی، اشاره کرد که در ضیافتی رسمی با زنی از یکی از سفارتخانه‌های خارجی دست داده و انتقادهایی را برانگیخته بود، اما این باعث نشده بود که بخواهند در صلاحیتهای وی شکی بکنند.
قابل افزود: «هم از جانب دوستان آقای خاتمی، هم از جانب خود آقای خاتمی، اجمالا این داستان قابل تصور بود که این پرونده را آنها مجددا باز خواهند کرد و ایشان را و نیز شورای نگهبان را تحت فشار قرار خواهند داد، برای اینکه این تخلف را یک تخلف به معنای عدم التزام به مسائل شرعی ارزیابی کنند، ولی خب این با رویکرد حتی رهبری فعلی کشور و رفت و آمدش با آقای خاتمی و احترامی که برای آقای خاتمی قائل‌اند، سازگاری ندارد. یعنی اگر آنها هم آقای خاتمی را در این حد مؤثر می‌دانستند، قطعا روابطشان را با ایشان قطع می‌کردند و دلیلی نداشت که برای جلسات سیاسی‌ای که برگزار میشد، آقای خاتمی را هم دعوت کنند و در صدر بنشانند. اینها نشان می‌دهد که فقط یک گروه خاصی به عنوان گروه فشار می‌خواهند از این مطلب علیه ایشان استفاده بکنند.»
به نظر احمد قابل مخالفان محمد خاتمی نمی‌توانند این موضوع را منشايی برای رد صلاحیت وی قرار دهند. قابل گفت که تنها یک خبر در این مورد در اسلام شیعه نقل شده و اتفاق نظر وجود ندارد که بتوان با استناد به یک خبر، فتوای امری را صادر کرد. نظر خود احمد قابل به عنوان فقیه شیعه در این مورد چنین است: «من خودم معتقدم که اساسا مبنایی برای حرمت دست دادن با زن نامحرم وجود ندارد. البته در مجامع اسلامی که عرف برخلاف این است، یعنی دست نمی‌دهند، در اینجا به لحاظ رعایت عرف جایز نیست، اما در محیطهایی که غیراسلامی است و این مسئله ابدا منعی ندارد، در آنجا اگر دست ندادن عنوان اهانت داشته باشد، قطعا جایز نیست و دست دادن هم امری عرفی است و هیچ اشکالی ندارد.»
برداشت از دست ندادن در فرهنگ اروپا
در فرهنگ اروپایی دست ندادن با کسی که دست خود را به هنگام سلام‌گویی یا وداع دراز کند، توهین تلقی میشود.
پرفسور میشاییل کازیمیر، مردم‌شناس آلمانی، در مصاحبه با دویچه وله در این مورد گفت: «در فرهنگ اروپا، دست دادن، عملی است که در ارتباط با سلام گفتن یا وداع کردن انجام میدهیم. این نوعی توهین تلقی میشود که دست دراز شده‌ی کسی را رد کنی. از رد کردن دست دیگری، این معنا برداشت میشود که نمی‌خواهی با آن شخص سر و کاری داشته باشی. معمول است که وقتی کسی را از نزدیک نمی‌شناسیم و بنابراین نمی‌خواهیم او را برای سلام گفتن در آغوش بگیریم، با او دست میدهیم. گاه دست را طولانی‌تر و گاه کوتاه‌تر نگاه می‌داریم.»
برخی مردم‌شناسان دست دادن را به هنگام سلام‌گویی، به رسمی برمی‌گردانند که وسیله‌ای برای بیان صلح‌طلبی دو طرف بوده است. با دست دادن به هم دو طرف به هم می‌گفته‌اند که اسلحه‌ای در دست ندارند. گرچه منشا این رفتار اجتماعی فراموش شده، اما خود آن به نشان بیان دوستی دو طرف با هم باقی مانده است.
برای شنیدن مصاحبه با احمد قابل فایل صوتی پایین صفحه را باز کنید!