خرس افتخاری برلیناله: فرانچسکو رزی و سینمای مستند سیاسی
۱۳۸۶ بهمن ۲۲, دوشنبه
فرانچسکو رزی در روز ۱۴ فوریه جایزه خرس طلایی را برای دستاوردهای سینمایی خود دریافت می‌کند.
در اواخر دهه ۱۹۵۰ با رشد مکتب نئورئالیسم در ایتالیا، سینمای اروپای بعد از جنگ جهانی دوم تحولی بنیادین را تجربه کرد که تأثیرات آن تا امروز باقی مانده است. در همین کشور در کنار مکتب نئورئالیسم و به موازات آن، چند جریان فرعی پدید آمد، که یکی از مهمترین آنها سینمای گزارشگر سیاسی بود.
فرانچسکو رزی مهم ترین نماینده این سینما، فیلم‌های خود را بر پایه بازسازی رویدادهای واقعی جامعه، همراه با جزئیات مستند و داده‌های آماری همراه می‌کرد. هدف این سینما پیش از هر چیز افشای تباهی‌ها، آگاه کردن مردم از مفاسد و ناروایی‌های رایج و برانگیختن ستمدیدگان به مقابله با نابرابری‌های اجتماعی بود.
راینر روتر مدیر هنری کانون فیلم آلمان درباره فرانچسکو رزی چنین می‌گوید: «او بی تردید یکی از بزرگان سینمای متعهد سیاسی است که در عین حال در جذب توده تماشاگران به فیلم‌های خود موفق بوده است. او در برابر واقعیت‌های اجتماعی سخت حساس است. او از همان فیلم‌های اولیه‌اش مانند سالواتوره جولیانو از چهره‌های موفق جشنواره برلین بود.»
فیلم درخشان سالواتوره جولیانو حکایت جوانی است که زیر چرخ باند تبهکاری مافیا له می‌شود، اما رزی با جسارتی فراوان نشان می‌دهد، که دولتمردان فاسد نیز در این گردونه فساد و تباهی نقش مهمی دارند.
به گفته روتر: «فیلم دستها روی شهر را در نظر بگیرید که در آن رود استایگر بازی کرده است. فیلم تنها یک سینمای پرحادثه هالیوودی نیست، بلکه به مشکلات عام اجتماعی اشاره دارد که با هشیاری کم مانندی ساختارهای مخرب را نشان می‌دهد.»
فرانچسکو رزی در فیلم موثر لحظه حقیقت که آن را در نیمه دهه ۱۹۶۰ کارگردانی کرد، به سرگذشت دهقان زاده ای می‌پردازد که با مهاجرت به شهر تلاش می‌کند در جامعه صنعتی جایی برای خود باز کند.
جوانی که از زندگی پرزحمت و رنجبار در روستا به ستوه آمده، آرزو دارد که با مهاجرت به شهر، به زندگی بهتری دست یابد. در شهر با پیکار در مسابقات گاوبازی، به موفقیتی آسان اما زودگذر دست می‌یابد. پیرزی او بسیار کم دوام است، زیرا چیزی نمی‌گذرد که بدن جوان ساده دل زیر ضربات شاخ گاوی وحشی دریده می‌شود.
فرانچسکو رزی در سال‌های بعد فیلم‌هایی ساخت که نابسامانی‌های اجتماعی را با لحنی حزین و نگاهی عطوفت بار تصویر می‌کنند. یکی از معروف ترین کارهای او در این رویکرد تازه، فیلم زیبایی است به نام مسیح به ابولی نیامده است.
راینر روتر عقیده دارد: «این فیلم‌ها هنوز جذاب و دیدنی هستند و این نشان می‌دهد که فیلم‌های رزی تنها حامل پیام سیاسی نیستند، بلکه آثاری هنری هستند، که به اصطلاح تاریخ مصرف ندارند، و این بسیار جالب است.»
رزی از نادر سینماگران اروپایی است که مهارت و خلاقیت خود را در چند ژانر سینمایی نشان داده و برخی از فیلم‌های او در میان کلاسیک‌های قرن بیستم جای گرفته‌اند.
یوخن کورتن / رادیو دویچه وله