خط لوله گاز ايران در خدمت دوستى هند و پاكستان

طرح ايجاد اين خط لوله، سال ها پيش در ايران تهيه شد، اما اختلافات ميان هند و پاكستان بر سر كشمير، تاكنون موجب توقف آن شده بود. بيش از همه، هندو مايل نبود كه با ايجاد اين خط لوله وسيله فشارى به دست دشمن هميشگى اش پاكستان بيافتد.

خط لوله گاز ايران قرار است ابتدا از پاكستان و سپس از هند عبور كند تا بتواند ضمن پاسخ دادن به عطش انرژى هند، گاز ايران را در بنادراقيانوس هند به كشتى هاى راهى شرق دور پمپاژ كند. به اين ترتيب، پاكستان همواره مى تواند با بستن خط لوله، هند را تحت فشار اقتصادى و سياسى قرار دهد. از سوى ديگر، پاكستان كه با ايجاد اين خط لوله به ميليون ها دلار درآمد ترانزيت در سال دست مى يابد، موافقت با اجراى اين طرح را همواره به پيشرفت در مناسبات سياسى با هند مشروط ساخته بود.

سرانجام پس از سال ها كشمكش، اخيرا رئيس جمهور پاكستان و نخست وزير هند، در فرصتى كه شركت در مجمع عمومى سازمان ملل متحد براى آن ها فراهم آورده بود، موافقت مشترك خود را با عبور خط لوله گاز ايران از خاك كشورهاى خود اعلام كردند. مقدمات اين توافق، پيش از آن در نشست روز ششم سپتامبر وزراى خارجه دو كشور فراهم شده بود.

در آن نشست، براى ايجاد اعتماد ميان دو كشور ۷۲ برنامه گوناگون اعلام شد كه طرح امتداد خط لوله گاز ايران مهمترين آن ها بود. پس از طرح اين برنامه ها، نخست وزير پاكستان به خبرنگاران گفت: ”هند اگر مى خواهد به آرزوهاى خود در زمينه پيشرفت اقتصادى برسد، بايد براى حل مساله كشمير آمادگى نشان دهد”.

از ميان اين ۷۲ برنامه، طرح امتداد خط لوله گاز ايران، در واقع تنها طرحى بود كه روز بيست و چهارم سپتامبر امسال در بيانيه مشترك دو كشور از آن نام برده شد و اين امر در هر دو كشور اعجاب آفريد. رسانه هاى همگانى هند و پاكستان از اين تصميم استقبال كردند و نوشتند كه اين طرح مى تواند مقدمه اى بر يك چرخش اساسى در سياست دو كشور باشد، به اين معنى كه هند و پاكستان منافع اقتصادى مشترك خود را به اختلافات تاريخى ترجيح دهند.

با اين همه بايد در نظر گرفت كه ضمانت دولت پاكستان براى نبستن جريان گاز براى هندو كافى نيست. زيرا پاكستان در صورت تشديد تنش با هند مى تواند به خاطر حفظ منافع ملى خود اين تضمين را نديده بگيرد. از سوى ديگر، بخشى از خط لوله از بلوچستان پاكستان عبور مى كند كه دولت مركزى نفوذ كامل بر آن ندارد. بى ثباتى اين منطقه، در سال هاى پس از سقوط رژيم طالبان در افغانستان شدت يافته است.

به گزارش روزنامه نويه سورشر تسايتونگ بلوچستان پاكستان، مثل ساير ايالات هم مرز با افغانستان، اكنون به محل بازگشت و اختفاى بقاياى طالبان و اعضاى شبكه تروريستى القاعده تبديل شده است. مجموعه اين عوامل سبب شده بود كه تا امروز هند و پاكستان نتوانند بر سر امتداد خط لوله گاز ايران به توافق اصولى دست يابند.

تاريخچه يك تلاش تاريخى

از زمان ازهم پاشى اتحاد شوروى و جارى شدن سرمايه هاى جهانى به حوزه هاى نفت و گاز آسياى ميانه، طرح ايجاد يك خط لوله كه بتواند نفت و گاز آسياى ميانه را به اقيانوس هند انتقال دهد، در دست بررسى بود. در آغاز، كنسرن هاى نفتى آمريكائى قصد داشتند براى كشيدن اين خط لوله از خاك افغانستان استفاده كنند و حتى در سال هاى آغاز سلطه طالبان بر سر اين موضوع مذاكراتى را با كابل آغاز كردند، اما وضعيتى كه طالبان بعدها در افغانستان ايجاد كردند، سبب شد كه اين انديشه پيش نرود.

بعد، ايران كوشيد از شانس انتقال ذخائر عظيم ميدان پارس جنوبى استفاده كند. خط لوله ايران داراى اين امتياز هست كه گاز را مستقيم از طريق پاكستان به اقيانوس هند مى رساند. به رغم مخالفت دولت آمريكا و عدم همكارى كنسرن هاى آمريكائى، ايران توانست زمينه هاى مساعد را براى اين طرح فراهم كند. طول خط لوله جديد ۲۶۰۰ كيلومتر خواهد بود و ايران تامين ۶۰ درصد هزينه آن را تقبل كرده است. وزيران نفت ايران، پاكستان و هند قرار است در ماه دسامبر امسال در كنفرانس دهلى راه هاى پيشبرد طرح را مورد ارزيابى نهائى قرار دهند.