1. پرش به گزارش
  2. پرش به منوی اصلی
  3. پرش به دیگر صفحات دویچه وله

داروين در كتاب‌هاى درسى ايران

شبنم نوريان۱۳۸۷ بهمن ۲۲, سه‌شنبه

اگر كتب مقدس اديان يك فصل تقريبأ مشترك داشته باشند، آن فصلى است كه داستان خلقت انسان را مطرح مى‌کنند، داستانى كه بخش تفكيك ناپذير كتاب‌هاى تعليمات دينى اديان مختلف است. "تئورى تكامل" داورين هم بخشى از متون درسى است.

https://p.dw.com/p/Gr3r

تئورى تكامل داروين، در مدارس ايران هم تدريس مى‌شود. دكتر حسين سنبله‌كار، مدرس زيست‌شناسى مى‌گويد: «من در مقطع پيش‌دانشگاهى تدريس مى‌كنم. تئورى تكامل داروين در كتاب‌هاى پيش‌دانشگاهى مطرح مى‌شود.»

از نظر دكتر حسين سنبله‌كار مهم اين است كه در مورد نظريه‌ی داروين اين “سوء تفاهم“ برطرف شود كه اجداد انسان ‌ميمون‌ها بوده‌اند. او توضيح مى‌دهد: «نظريه‌ی داروين بر اين اصل مبتنى است كه در واقع نسل انسان به گروهى از پستانداران به نام پريمادها برمى‌گردد. پريمادها شامل ميمون‌ها، لمورها و آدميان مى‌شوند. داروين هرگز نگفته است كه اجداد انسان‌به ميمون‌ها برمى‌گردد.»

تكليف داستان خلقت چه مى‌شود؟

در پاسخ به اين سؤال كه «ميمون‌ها يا لمورها، تكليف داستان خلقت چه مى‌شود؟» دكتر سنبله‌كار مى‌گويد: «يك معلم زيست‌شناسى هيچ‌وقت دينى تدريس نمى‌كند و يك معلم تعليمات دينى هم زيست‌شناسى درس نمى‌‌دهد. اين مباحث از هم جداست و تداخلى با هم ندارد.»

تداخل اين مباحث در جايى است كه هر دو بايگانى مى‌شوند: در حافظه‌ی دانش‌آموزان.

مركز مطالعات و پژوهش‌هاى فرهنگى حوزه‌ی علميه‌ی قم، در سايت اينترنتى خود در پاسخ به چنين سؤالى مى‌نويسد: «نظريات فراوانى در تاريخ علم وجود داشتهاند كه امروز به هيچ وجه قابل قبول نيستند، همانند اعتقاد به ثابت بودن زمين و گردش خورشيد به دور آن، و يا كشفيات جديد پزشكى كه هر روز به مضر بودن داروهاى‌كشف شده قديمى ‌پى‌مى‌برند و... كه امروزه هيچ يك از اين نظريات ارزش علمى‌ندارند. و اين نكته نشان مى‌دهد كه تجربه بشرى تا چه حد خطاپذير است.»

Frantisek Kupka - Antropoides
عکس: VG Bild-Kunst, Foto: Martin Polak

نظريه‌اى در حاشيه‌ی متون درسى

تدريس تئورى داروين، يكى از معتبرترين و مهمترين نظريات علمى، هنوز هم ساده نيست. دكتر سنبله‌كار مى‌گويد: «در كتاب‌هاى زيست‌شناسى ايران جسته‌ و گريخته به اين نظريه پرداخته شده، در واقع اصل نظريه به طور صريح بيان نشده و در بعضى كتاب‌ها به صورت زيرنويس آمده است.»

به نظر مى‌رسد نظريه‌ی داروين چندان مشغله‌ی ذهنى دانش‌آموزان علوم تجربى ايران نيست. سنبله‌كار در مورد تجربه‌ی شخصى خود مى‌گويد: «مثلأ دانش‌آموز از معلم زيست‌شناسى كه خود من باشم، پرسيده كه پدربزرگ من مى‌گويد، نسل ما به ميمون‌ها برمى‌گردد. معلم هم خب جواب مى‌دهد، من با مشكلات خانوداگى شما كارى ندارم. معمولأ چنين‌مزاح‌هایى مى‌كنند كه قضيه حل و فصل بشود و هر دو نظريه در كنار هم بيان مى‌شود.»

علم و ايمان

اما مركز مطالعات و پژوهش‌هاى فرهنگى حوزه‌ی علميه‌ی قم در ادامه‌ی پاسخ خود به سؤالى كه نادیده گرفتن آن ساده نيست، مى‌نويسد: «قرآن، كتاب علمى يا تاريخى و يا جامعهشناسى و... نيست بلكه كتابى است كه هدف آن در درجه‌ی اول تكامل انسان از نظر روحى و اخلاقى است. لذا نبايد انتظار داشت كه حتماً از قرآن چگونگى خلقت انسان به صورتى تفصيلى و كاملاً مشروح، ذكر شده باشد، بلكه قرآن به كلیات اين داستان اشاره كرده است.»

با اين حال، دكتر حسين سنبله‌كار مدرس تئورى تكامل، تئورى‌اى كه چارلز داروين با سنت‌شكنى و زير سؤال بردن داستان خلقت آن را مطرح كرد، مى‌گويد: «ما هيچ دفاعى از هيچ‌كدام نمى‌كنيم، ولى قطعا آموزه‌هاى دينى را به خاطر علم زيست‌شناسى زير پا نمى‌گذاريم.»